Φάρμακα κατά της νευρικής βουλιμίας, πόσο δουλεύουν

Παρά τις περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες επιστημονικής έρευνας, παραμένει ακόμη αναπάντητο το μείζον ερώτημα αναφορικά με την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων για την αντιμετώπιση της βουλιμίας και τις επιπτώσεις τους.

Μεγάλη μετανάλυση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΑΠΘ «Εφαρμοσμένη Διατροφή και Προαγωγή Υγείας», έβαλε στο «μικροσκόπιο» τα αποτελέσματα συνολικά 52 δημοσιευμένων τυχαιοποιημένων δοκιμών με 3.313 συμμετέχοντες.

Στόχος ήταν να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα, η ανεκτικότητα και η ασφάλεια όλων των διαθέσιμων μορφών φαρμακοθεραπείας για τη θεραπεία της νευρικής βουλιμίας. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μετανάλυσης, τα αποτελέσματα ενθαρρύνουν την χρήση φαρμακοθεραπείας (ειδικά αντικαταθλιπτικών) στην κλινική πρακτική και δημιουργούν μια ισχυρή υπόθεση για περαιτέρω έρευνα με έναν αριθμό φαρμακολογικών παραγόντων σε μεγαλύτερους πληθυσμούς ασθενών.

Η μετανάλυση

Η νευρική (ή νευρογενής, ή ψυχογενής) βουλιμία είναι μια διαταραχή πρόσληψης τροφής, με υψηλά ποσοστά ψυχιατρικής συννοσηρότητας και σημαντικό κοινωνικό κόστος, που πλήττει ως και 9 φορές συχνότερα τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.

Χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερφαγίας που ακολουθούνται από αντισταθμιστικές συμπεριφορές για την πρόληψη της αύξησης βάρους, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πιθανές επικίνδυνες επιπλοκές. Πρόκειται για μια σοβαρή κατάσταση που συνδέεται με υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία, καταστροφικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχολογική ευεξία των ασθενών και αυηξημένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης.

Η ψυχοθεραπεία και ιδιαίτερα η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, θεωρείται ο στυλοβάτης της θεραπευτικής αντιμετώπισης, αλλά η πρόσβαση σε αυτή είναι συχνά προβληματική, με κυριότερες αιτίες, σύμφωνα με τα ευρήματα διάφορων μελετών, την έλλειψη ειδικευμένων θεραπευτών, την απροθυμία πολλών ασθενών να απευθυνθούν σε έναν θεραπευτή, την προσβασιμότητα, το κόστος, την αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών επιλογών και τις μεγάλες λίστες αναμονής.

Η φαρμακοθεραπεία είναι συχνά πιο εύκολα προσβάσιμη και προσιτή, αλλά παραμένει σημαντικά αναξιοποίητη, σύμφωνα με τους συγγραφείς της εργασίας. Η μετανάλυση, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες μέρες, κατέγραψε και ανέλυσε τις μεγαλύτερες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που έχουν γίνει μέχρι σήμερα αναφορικά με τη χρήση των διαθέσιμων φαρμακευτικών θεραπειών.

Η εργασία συνδύασε τρεις διδακτορικές διατριβές και πραγματοποιήθηκε με την επιστημονική επίβλεψη του καθηγητή Φαρμακολογίας Γιώργου Παπαζήση, του αναπληρωτή καθηγητή ιατρικής διατροφολογίας – υγιεινής, Μιχάλη Χουρδάκη και της επιστημονικής συνεργάτιδας του Εργαστηρίου Υγιεινής του ΑΠΘ, Μυρτώς Σαμαρά.

Αντικαταθλιπτικά Vs βουλιμίας

Η φλουοξετίνη είναι το μοναδικό αντικαταθλιπτικό φάρμακο που έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της νευρικής βουλιμίας και συνιστάται από τον FDA, είτε ως αρχική θεραπεία όταν η ψυχοθεραπεία δεν είναι προσβάσιμη βραχυπρόθεσμα, είτε ως ενίσχυση της ψυχοθεραπείας όταν η τελευταία από μόνη της αποτυγχάνει να προσφέρει τα επιθυμητά κλινικά αποτελέσματα. Πολλές άλλες επιλογές φαρμακοθεραπείας έχουν εξεταστεί με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.

Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες μεταναλύσεις περιορίζονται σε ένα στενό φάσμα συγκρίσεων και αποτελεσμάτων. Περιλαμβάνουν συγκρίσεις αντικαταθλιπτικών με εικονικό φάρμακο, με ψυχοθεραπεία, ή συνδυασμό τους. Επίσης, συγκρίσεις μεταξύ ατομικής και ομαδικής ψυχοθεραπείας ή άλλες θεραπείες, καθώς και συγκρίσεις μεταξύ Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας και άλλων ψυχοθεραπειών για διατροφικές διαταραχές.

Τρεις μεταναλύσεις μέχρι σήμερα (το 2018, το 2002 και το 2019) έχουν διερευνήσει την αποτελεσματικότητα της φαρμακοθεραπείας για τη θεραπεία της νευρικής βουλιμίας. Ένας από τους λόγους για τον περιορισμένο αριθμό μελετών είναι πως αξιολογήθηκε αποκλειστικά ως αποτέλεσμα η πλήρης ύφεση (δηλαδή η 100% απουσία συμπτωμάτων για τουλάχιστον δύο εβδομάδες), η οποία ωστόσο δεν επιτυγχάνεται ή δεν διατηρείται μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, η ανταπόκριση στη θεραπεία, (που αναφέρεται συχνά ως μερική ύφεση) είναι αποτέλεσμα που ίσως αντηχεί καλύτερα, τόσο στον κλινικό γιατρό, όσο και στον χρήστη της θεραπείας.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, οι συγγραφείς της μετανάλυσης του ΑΠΘ σχεδίασαν την εργασία εστιάζοντας στην αποτελεσματικότητα μόνο της φαρμακοθεραπείας, ή στο συνδυασμό φαρμακοθεραπείας με ψυχοθεραπεία, για ένα ευρύ φάσμα κλινικά σχετικών αποτελεσμάτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η ειδική νευρική βουλιμία, καθώς και η σχετιζόμενη ψυχοπαθολογία, η πλήρης ύφεσης, αλλά και η ανταπόκριση στη θεραπεία (μερική ύφεση) όπως ορίζεται από τις μελέτες. Όλες οι βάσεις δεδομένων αναζητήθηκαν από την έναρξή τους έως τον Απρίλιο του 2023.

Αποτελέσματα

Οι μελετητές επανεξέτασαν όλες τις σχετικές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές (RCTs) που συνέκριναν οποιονδήποτε τύπο φαρμακοθεραπείας ως μονοθεραπεία ή ως πρόσθετη θεραπεία με εικονικό φάρμακο για τη θεραπεία της νευρικής βουλιμίας. Συνολικά έβαλαν στο «μικροσκόπιο» 52 δοκιμές με 3.313 συμμετέχοντες που δημοσιεύτηκαν από το 1977 ως το 2020. Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 26,43 ± 5,25 έτη, ενώ η πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες (>98%).

Τριάντα δοκιμές περιελάμβαναν αντικαταθλιπτικά, 9 κάποιο άλλο ψυχιατρικό φάρμακο, 9 χρησιμοποίησαν άλλα μη ψυχιατρικά φάρμακα, ενώ 3 δοκιμές περιελάμβαναν συνδυασμούς αντικαταθλιπτικών φαρμάκων με ψυχοθεραπεία. Συνολικά, δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ φαρμάκων και εικονικού φαρμάκου όσον αφορά την πλήρη ύφεση, με τα δεδομένα, ωστόσο να είναι περιορισμένα.

Τα φάρμακα, ιδιαίτερα τα αντικαταθλιπτικά, έδειξαν σημαντική μείωση στη συχνότητα των επεισοδίων ευκαιριακής χωρίς μέτρο κατανάλωσης τροφής σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Τα αντικαταθλιπτικά βρέθηκαν επίσης να είναι πιο αποτελεσματικά από το εικονικό φάρμακο όσον αφορά την ανταπόκριση στη θεραπεία και άλλα κλινικά σημαντικά αποτελέσματα. Ένας σημαντικός περιορισμός είναι ότι λίγα RCT ήταν διαθέσιμα για μεμονωμένα φάρμακα.

«Τα ευρήματά μας παρέχουν στοιχεία που υποστηρίζουν την αυξημένη χρήση της φαρμακοθεραπείας στην κλινική πρακτική και υπογραμμίζουν την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα με τη συμμετοχή μεγαλύτερων πληθυσμών και ενός ευρύτερου φάσματος αποτελεσμάτων», καταλήγουν οι συγγραφείς της μετανάλυσης.

Όπως σημειώνουν, η φαρμακοθεραπεία παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα στη διαχείριση των διατροφικών διαταραχών, ενώ δεν απαιτεί εντατική και εξειδικευμένη εκπαίδευση ψυχοθεραπείας για τον επαγγελματία υγείας ή τακτικά προγραμματισμένη δέσμευση χρόνου από τον ασθενή.