Κορωνοϊός: Η προέλευση και ο SARS-COV-3 που «υπάρχει εκεί έξω»

Τρία χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει με σχετική βεβαιότητα ότι η αρχική «δεξαμενή» του SARS-CoV-2 βρισκόταν σε νυχτερίδες και πέρασε στον άνθρωπο μέσω ενός άλλου είδους ζώου - ενδιάμεσου ξενιστή, που όμως δεν έχουμε εντοπίσει ακόμα.

Η σύγκριση του γονιδιώματος διάφορων ιών της νυχτερίδας με αυτό του SARS-CoV-2 θα οδηγήσει σε πιο συγκεκριμένες απαντήσεις για την προέλευση και την, όσο το δυνατό ακριβέστερη, αλληλουχία γεγονότων που έφερε την παγκόσμια υγειονομική κρίση. Οι απαντήσεις αυτές είναι κρίσιμες, καθώς εκτός των άλλων θα επιτρέψουν τη λήψη μέτρων για την αποφυγή της επαφής του ανθρώπου με έναν άλλο δυνητικά επικίνδυνο συγγενικό ιό.

«Ένας πιθανός SARS-CoV-3 βρίσκεται κάπου εκεί έξω», λέει στο iatronet.gr ο εξελικτικός ιολόγος στο Κέντρο Ιολογίας του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, Σπύρος Λύτρας. Ο Έλληνας επιστήμονας, που ερευνά τη δαιδαλώδη δικτυωτή διαδικασία εξέλιξης του ιού μέσα από δεκαετίες διαδοχικών ανασυνδυασμών, παραθέτει τα τελευταία δεδομένα σχετικά με την προέλευσή του. Τονίζει ότι χρειάζεται περισσότερη δειγματοληψία για να εντοπιστεί ο κοντινότερος «αδελφός» του μέσα από ένα ολοκληρωμένο γενεαλογικό δέντρο που σήμερα παρουσιάζει πολλά κενά.

Παράλληλα, εμφανίζεται καθησυχαστικός αναφορικά με το ενδεχόμενο να προκύψει κάποια επικίνδυνη παραλλαγή του λόγω της επιδημικής έξαρσης που βιώνει αυτή την περίοδο η Κίνα.

Το 2016-2017 ο κοντινότερος κοινός «παππούς»

Η εξελικτική ανάλυση που πραγματοποιούν ο κ.Λύτρας και οι συνεργάτες του βασίζεται σε γονιδιώματα ιών που έχουν βρεθεί σε νυχτερίδες και στην σύγκρισή τους με αυτή του SARS-CoV-2, ώστε να διαπιστωθεί ο βαθμός συγγένειας.

Οι κοντινότεροι ιοί που έχουν εντοπίσει μέχρι σήμερα, σε κάποια κομμάτια του γονιδιώματός τους, είχαν τον ίδιο πρόγονο με τον SARS-CoV-2 περίπου 2 με 3 χρόνια πριν από το 2019 που πέρασε στους ανθρώπους, δηλαδή το 2016 με 2017. «Δεν ξέρουμε ακριβώς από ποιον πληθυσμό νυχτερίδων προήλθε, γιατί σε αυτά τα 2-3 χρόνια υπήρξαν πολλά γεγονότα ανασυνδυασμού», σημειώνει και εξηγεί: «Δύο ιοί που προήλθαν από διαφορετικές υποοικογένειες ανασυνδυάστηκαν και δημιούργησαν ένα νέο ιό, παίρνοντας υλικό και από τους δύο ‘γονείς’. Στην πράξη, ο νέος ιός θα έχει διαφορετική εξελικτική ιστορία για το κομμάτι που πήρε από τη ‘μαμά’ του και άλλη για το κομμάτι που πήρε από το ‘μπαμπά’ του». Αυτή η δαιδαλώδης δικτυωτή εξέλιξη σε βάθος πολλών δεκαετιών δημιουργεί ένα πολύπλοκο γενεαλογικό δέντρο που δυσκολεύει πολύ τον εντοπισμό του κοντινότερου «αδελφού».

Το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί ακόμα το ζώο που λειτούργησε ως ενδιάμεσος ξενιστής για τη μετάδοση του ιού από τη νυχτερίδα στον άνθρωπο άφησε περιθώριο για την διατύπωση διάφορων θεωριών για την προέλευσή του. Ο κ. Λύτρας μιλά για ισχυρές ενδείξεις ότι ο ενδιάμεσος ήταν κάποιο ζώο στην περίφημη αγορά της Γουχάν, από όπου ξεκίνησε η μετάδοση. «Δεν υπήρξε δειγματοληψία από την αγορά αυτή, ή τουλάχιστον δεν έχουμε δεδομένα από τυχόν δειγματοληψία που έγινε εκεί», αναφέρει και προσθέτει: «αν δεν υπάρξει δείγμα ενός πολύ κοντινού ιού από κάποιο ζώο που ήταν στη Γουχάν όταν ξεκίνησε η πανδημία δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς τον ξενιστή».

Πώς θα αποτρέψουμε τον επόμενο

Ο εξελικτικός ιολόγος επισημαίνει την ανάγκη εντατικοποίησης της δειγματοληψίας για τον εντοπισμό της ακριβούς αρχικής «δεξαμενής», αλλά και άλλων συγγενικών ιών που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν σε νυχτερίδες στην ευρύτερη περιοχή της Νότιας Κίνας και της ινδοσινικής χερσονήσου. Η γνώση αυτή θα επιτρέψει μέτρα προστασίας από κάποιον πιθανό «SARS-CoV-3» που βρίσκεται εκεί.

«Από ένα τυχαίο γεγονός πέρασε ο πρώτος SARS-CoV το 2003 και επίσης πιθανά από ένα τυχαίο γεγονός ο SARS-CoV-2 το 2019 στον άνθρωπο. Η εξελικτική εικόνα αυτών των ιών μας λέει ότι κάπου εκεί έξω υπάρχει ένας ‘SARS-CoV-3’, ο οποίος με τον ίδιο τρόπο μπορεί να περάσει στους ανθρώπους αν του δοθεί η δυνατότητα», υπογραμμίζει, προσθέτοντας ότι η αύξηση των δειγματοληψιών για τον εντοπισμό του θα οδηγήσει σε μέτρα αποτροπής επαφής των ανθρώπων με τα ζώα που θα τον φέρουν.

Ο ερευνητής διευκρινίζει πως οι πανδημίες δεν είναι συχνά φαινόμενα -έχουν περάσει 100 χρόνια από την προηγούμενη- αλλά ούτε και μεμονωμένα. «Αυτά τα γεγονότα συμβαίνουν, και δυστυχώς με τον υπερπληθυσμό και με την οικολογική καταστροφή που συντελείται, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες οι άνθρωποι να έρθουν κατά τύχη σε επαφή με τέτοιου είδους ιούς», σημειώνει.

Δεν βλέπω άμεσους κινδύνους από την έξαρση στην Κίνα

Η επιδημική έκρηξη της τελευταίας περιόδου εγείρει ανησυχίες σε πολλούς επιστήμονες για μια νέα παγκόσμια αναζωπύρωση της πανδημίας, αλλά και για πιθανή ανάδυση ενός νέου επικίνδυνου στελέχους κορωνοϊού. Ο κ. Λύτρας είναι καθησυχαστικός. «Τα δεδομένα που έχουν βγει από τις δειγματοληψίες των πρώτων Κινέζων ταξιδιωτών δείχνουν πως ο ιός είναι παρόμοιος με αυτόν που μεταδίδεται στον υπόλοιπο κόσμο, αν όχι λιγότερο επικίνδυνος», σημειώνει.

Ο ίδιος αναγνωρίζει πως η ευρεία κυκλοφορία ευνοεί την δημιουργία νέων μεταλλάξεων, αλλά παρατηρεί πως ο ιός σήμερα βρίσκεται σε έναν εξελικτικό χώρο που δεν αλλάζει δραματικά. «Ό,τι καινούργιο βλέπουμε εδώ κι ένα χρόνο είναι Όμικρον με μικρές αλλαγές. Λίγο λίγο ο ιός προσπαθεί να προσπεράσει την ανοσία μας, γιατί αν δεν άλλαζε θα είχε εξαφανιστεί, με την ανοσία από τις μολύνσεις και τα εμβόλια. Αλλάζει τόσο όσο για να δημιουργήσει το επόμενο κύμα», αναφέρει και καταλήγει: «Ο SARS-CoV-2 συνεχίζει να είναι ένας πολύ επικίνδυνος ιός, αλλά βρισκόμαστε σε μια φάση που προκαλεί λιγότερους θανάτους από τις προηγούμενες περιόδους».