Γιατί είναι αναπόφευκτη η επόμενη πανδημία

Η πανδημία Covid-19 είναι το σημαντικότερο μάθημα για την δημόσια υγεία που έλαβε η ανθρωπότητα τα τελευταία 100 χρόνια και αυτό το μάθημα πρέπει να αποτελέσει οδηγό για την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών. Με αυτή τη φράση ξεκίνησε την ομιλία του ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Θεοκλής Ζαούτης, στο 1ο Παγκόσμιο Πανομογενειακό Ιατρικό Συνέδριο που διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του Aristotle Medical Forum.

Ο ίδιος αναφέρθηκε στην έννοια του «κύκλου πανικού και παραμέλησης» (panic and neglect cycle), που πρέπει να αποφύγουμε όπως είπε στην επόμενη πρόκληση για την δημόσια υγεία: Πρόκειται για την ανεπαρκή πρόληψη και προσοχή στην αρχή εκδήλωσης μιας μολυσματικής ασθένειας, και την αντιμετώπιση με πανικό όταν αυτή φουντώσει.

Εξήγησε για ποιους λόγους αυξάνεται κάθε χρόνο ο κίνδυνος μετάδοσης νέων ιών από τα ζώα στον άνθρωπο, ενώ αναφέρθηκε στην «σιωπηλή πανδημία» της αντοχής στα αντιβιοτικά, τονίζοντας πως η πανδημία COVID-19 αποτέλεσε την «τέλεια καταιγίδα» σε ρόλο επιταχυντή.

Γιατί θα συνεχίσουν να μας απειλούν οι ζωονόσοι

«Περισσότερες από έξι στις 10 μολυσματικές ασθένειες προήλθαν από ζώα και μεταπήδησαν στον άνθρωπο, ενώ ο κίνδυνος αυξάνεται τα τελευταία 20 χρόνια», σημείωσε ο καθηγητής, απαντώντας στην ερώτηση αν είναι αναπόφευκτη μια νέα πανδημία, η οποία όπως είπε είναι πιθανό να προέλθει πάλι από τα ζώα. Υπογράμμισε την ανάγκη καλύτερης πρόληψης, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη βελτίωση των πολιτικών για την προστασία της φύσης και εξήγησε πώς η καταστροφή των ενδιαιτημάτων άγριας ζωής αυξάνει κάθε χρόνο τον κίνδυνο:

«Όταν κυνηγάμε απειλούμενα άγρια ζώα και καταλαμβάνουμε το φυσικό περιβάλλον όπου ζουν, ή πουλάμε άγρια ζώα σε αγορές όπως της Γουχάν, αυτά βιώνουν μεγάλο στρες, γεγονός που τα καθιστά πιο ευάλωτα στη μόλυνση και στην παραγωγή υψηλότερου ιικού φορτίου. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη αποβολή του ιού, μέσα από την απελευθέρωση των εκκρίσεων από τα άρρωστα ζώα, ενώ η κατανάλωσή τους εκθέτει τους ανθρώπους σε μεγαλύτερο κίνδυνο να κολλήσουν έναν ιό», επεσήμανε. Προσέθεσε πως η πιθανότητα μετάδοσης ιών είναι επίσης υψηλότερη μεταξύ ανθρώπων και ζωικών ειδών που έχουν παρόμοιο DNA, όπως οι χοίροι, επικαλούμενος το παράδειγμα της γρίπης, ενώ τόνισε και τον ρόλο της κλιματικής αλλαγής: «Λόγω των αυξανόμενων θερμοκρασιών, τα ζώα μεταναστεύουν από το Νότο προς το Βορρά, όπου έρχονται σε επαφή με άλλα ζώα για πρώτη φορά και ανταλλάσσουν ιούς με αυτά, όπως και με όλους εμάς».

Πώς θα προετοιμαστούμε

«Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν για να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι αν πιστεύουμε ότι η επόμενη πανδημία είναι αναπόφευκτη;», διερωτήθηκε ο κ.Ζαούτης. Το «κλειδί» για την πρόληψη μιας νέας κατάστασης έκτακτης ανάγκης, σύμφωνα με τον ίδιο, βρίσκεται στην ενίσχυση και αύξηση της χρηματοδότησης των υποδομών δημόσιας υγείας σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, ώστε τα πρώτα κρούσματα μιας νέας μολυσματικής ασθένειας να ανιχνεύονται έγκαιρα και να αντιμετωπίζονται στην αρχή.

Παράλληλα, όπως είπε, πρέπει να γίνει επένδυση στην πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων. «Αν λάβουμε υπόψη ποια άτομα επηρεάστηκαν περισσότερο από την COVID-19, θα δούμε πως ήταν αυτά με χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και καρδιοπάθειες, ο καρκίνος και άλλες ανοσοκατασταλτικές παθήσεις. Αν θέλουμε να μειώσουμε τον αντίκτυπο των μολυσματικών ασθενειών και των μελλοντικών πανδημιών, πρέπει να κάνουμε καλύτερη δουλειά στην πρόληψη και θεραπεία χρόνιων παθήσεων», είπε. Σε αυτό το πλαίσιο, υπογράμμισε την ευθύνη της επιστημονικής κοινότητας αναφορικά με την καλύτερη επικοινωνία και ευαισθητοποίηση του κοινού για θέματα δημόσιας υγείας, αλλά και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Η «σιωπηλή πανδημία» της αντοχής στα αντιβιοτικά

Ο κ.Ζαούτης επεσήμανε τον ρόλο της COVID-19 στην επιτάχυνση των επιπτώσεων της «σιωπηλής πανδημίας» των πολυανθεκτικών μικροβίων, αλλά και στην πιθανή συμβολή των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στην αύξηση της θνησιμότητας από κορωνοϊό.

«Η εκτίμηση είναι ότι 10 εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθαίνουν ετησίως το έτος 2050, λόγω της αντοχής στα αντιβιοτικά. Αυτό είναι πολύ περισσότερο από τις ανθρώπινες απώλειες κατά τη διάρκεια των πανδημιών», είπε, και εξήγησε τον ρόλο της πανδημίας κορωνοϊού: «Η πανδημία της COVID-19 είναι μια ‘τέλεια καταιγίδα’ για τη σιωπηλή πανδημία της αντίστασης στα αντιβιοτικά», τόνισε και εξήγησε: «Πού βρίσκονται τα ανθεκτικά βακτήρια; Βρίσκονται στα νοσοκομεία και στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Τι κάναμε λοιπόν; Έχουμε βάλει περισσότερα νοσοκομεία και περισσότερες μονάδες εντατικής θεραπείας. Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις σχετίζονται με συσκευές που τοποθετούμε σε ασθενείς -σωλήνες, καθετήρες, αναπνευστικούς σωλήνες- και τις περισσότερες από αυτές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα».

Έτσι, εκδηλώθηκε μια επιδημία λοιμώξεων που δημιουργήθηκαν μέσα σε πιεσμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, είπε ο καθηγητής και αναφέρθηκε σε στοιχεία από το CDC των ΗΠΑ, που έδειξαν αύξηση κατά 50% στις λοιμώξεις από την υγειονομική περίθαλψη κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.».

«Το άλλο κομμάτι της ‘τέλειας καταιγίδας’ είναι ότι κάθε ασθενής με COVID-19 πήρε ένα αντιβιοτικό, είτε το είχε ανάγκη, είτε όχι», πρόσθεσε, κάτι που σήμανε περισσότερους ασθενείς στο νοσοκομείο, περισσότερους σωλήνες, περισσότερους καθετήρες, περισσότερη καταπόνηση για το σύστημα, και κατέληξε με την εκτίμηση πως η «σιωπηλή πανδημία» της αντοχής στα αντιβιοτικά «πιθανώς έχει συμβάλλει σημαντικά στη θνησιμότητα του COVID-19».