Θεσσαλονίκη: Η επέλαση της Ομικρον 2 και οι δέκα κρίσιμες μέρες

Η υποπαραλλαγή «Όμικρον 2»  (ΒΑ.2) του κορωνοϊού ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη στις 24 Φεβρουαρίου. Σε συνδυασμό με τη χαλάρωση των πολιτών λόγω και της άρσης ορισμένων περιοριστικών μέτρων που είχαν ανακοινωθεί πέντε μέρες νωρίτερα, πυροδότησε μια νέα επιδημική έξαρση, που βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι σήμερα. Είκοσι μέρες μετά την ανάδυσή του, το υπερμεταδοτικό στέλεχος έχει κυριαρχήσει, αντιπροσωπεύοντας το 75% της διασποράς στην πόλη.

Το ιικό φορτίο του SARS-CoV-2 στα αστικά λύματα, που μελετά από την αρχή της πανδημίας η Ομάδα Επιδημιολογίας Λυμάτων του ΑΠΘ, έχει τριπλασιαστεί μέσα σε τρεις εβδομάδες. Όπως ανακοινώθηκε την Τρίτη από το Εθνικό Δίκτυο Επιδημιολογίας Λυμάτων, καταγράφηκε αύξηση κατά 74% την τελευταία εβδομάδα (14 - 20/3) σε σχέση με την προηγούμενη (7 - 13/3). Το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι τα δείγματα των τελευταίων ημερών παρουσιάζουν σημάδια πως το φορτίο φτάνει σε σημείο κορύφωσης. Η διαφαινόμενη σταθεροποίηση γίνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, που αγγίζουν το 60% των ημερών μετά την Πρωτοχρονιά (6/1), όταν καταγράφηκε η κορύφωση του κύματος της Όμικρον 1 (ΒΑ.1).

Ο αναπληρωτής καθηγητής Μοριακής Μικροβιολογίας στην Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ και μέλος της διεπιστημονικής ομάδας Χρυσόστομος Δόβας αποκωδικοποιεί τα μηνύματα που εκπέμπουν οι τελευταίες μετρήσεις. Εμφανίζεται αισιόδοξος για πολύ σύντομη αποδρομή που επιδημικού κύματος της ΒΑ.2 παραλλαγής, πριν από το Πάσχα. Παράλληλα, επισημαίνει την κρισιμότητα του επόμενου δεκαήμερου, κατά το οποίο πρέπει να περιοριστούν οι κοινωνικές επαφές των ηλικιωμένων και των ευπαθών ομάδων. Ιδιαίτερη προσοχή συνιστά στα οικογενειακά τραπέζια της 25ης Μαρτίου, στα οποία οι ευάλωτοι πολίτες είναι πιθανό να έρθουν σε επαφή με νεότερους ασυμπτωματικούς.

Πώς μετρήθηκε η Όμικρον 2 στα λύματα

Εκτός από τη μέθοδο που ποσοτικοποιεί το συνολικό ιικό φορτίο στα λύματα, η Ομάδα Επιδημιολογίας Λυμάτων του ΑΠΘ έχει αναπτύξει και εφαρμόζει άλλες δύο μεθόδους, οι οποίες υπολογίζουν τη συχνότητα των παραλλαγών Δέλτα και Όμικρον 1 (ΒΑ.1), πολλαπλασιάζοντας επιλεκτικά τμήματα του γονιδιώματος των συγκεκριμένων στελεχών.

Η πρόσφατη εκτίμηση της συχνότητας της Όμικρον 2 (ΒΑ.2) έγινε με έμμεσο τρόπο: με δεδομένο ότι το στέλεχος Δέλτα δεν ανιχνεύεται μετά τις 15 Φεβρουαρίου, στη Θεσσαλονίκη κυκλοφορούν πλέον μόνο οι δύο παραλλαγές της Όμικρον. Έτσι, τα μέλη της ομάδας ποσοτικοποίησαν τη συμμετοχή της Όμικρον 1 και αφαιρώντας την από το συνολικό ιικό φορτίο εκτίμησαν το ποσοστό παρουσίας της Όμικρον 2 στο 75% την περασμένη εβδομάδα. Στο διάσημα από τις 28 Φεβρουαρίου ως τις 15 Μαρτίου το ιικό φορτίο της συγκεκριμένης υπερμεταδοτικής υποπαραλλαγής διπλασιαζόταν κάθε 6 ημέρες.

Διάγραμμα - Συνολικό ιικό φορτίο και ανά στέλεχος

Το «πλατό» και το κρίσιμο δεκαήμερο

Η ταχύτατη αυτή κλιμάκωση φαίνεται, ευτυχώς, να έχει «φρενάρει» τις τελευταίες τέσσερις μέρες. Οι μετρήσεις μετά τις 17 Μαρτίου δείχνουν πως το ιικό φορτίο έχει σταθεροποιηθεί σε υψηλές τιμές. Το γεγονός γεννά αισιοδοξία ότι επίκειται ταχεία αποκλιμάκωση μέχρι το Πάσχα, σε μια περίοδο που όμως εγκυμονεί κινδύνους.

«Είμαστε αισιόδοξοι για σύντομη αποκλιμάκωση, καθώς η ανοσία της κοινότητας είναι πλέον πολύ υψηλή λόγω της πολύ μεγάλης διασποράς που είχε η παραλλαγή ΒΑ.1 του Όμικρον. Η συντριπτική πλειονότητα όσων εκτέθηκαν στη ΒΑ.1  δεν μολύνεται από τη ΒΑ.2 σύμφωνα με μελέτες, ενώ η πρόσφατη αναμνηστική δόση του εμβολίου φαίνεται να παρέχει ικανή προστασία επίσης», σημειώνει ο κ. Δόβας, προσθέτοντας ωστόσο πως η μεγάλη διασπορά της περιόδου μπορεί να έχει επιπτώσεις στους ηλικιωμένους και σε όσους πάσχουν από σοβαρά υποκείμενα νοσήματα.

«Το επόμενο δεκαήμερο ας προσπαθήσουμε να μην ερχόμαστε σε επαφή με αυτές τις ευπαθείς ομάδες, ειδικά την Παρασκευή, όπου πολλοί σχεδιάζουμε να βρεθούμε οικογενειακά λόγω της εορτής. Δεν αποκλείεται εάν δεν προφυλάξουμε τις ευπαθείς ομάδες να παρατηρήσουμε μια αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία στο επόμενο διάστημα», επισημαίνει, για να συμπληρώσει πως είναι ανάγκη να διατηρηθεί η μάσκα υψηλής προστασίας σε χώρους συνωστισμού καθώς έχουμε να κάνουμε με ένα υπερμεταδοτικό στέλεχος.

Η ασυμφωνία κρουσμάτων-λυμάτων και η ερμηνεία

Οι καμπύλες που αποτυπώνουν το συνολικό ιικό φορτίο του SARS-CoV-2 στα λύματα της Θεσσαλονίκης άρχισαν να ξαναπαίρνουν ανοδική τροχιά στις 24 Φεβρουαρίου. Το γεγονός συνδέεται με την εμφάνιση της υποπαραλλαγής Όμικρον 2, αλλά και με την επίπτωση του «πακέτου» χαλάρωσης μέτρων περιορισμού που είχε ανακοινωθεί πέντε μέρες νωρίτερα. Η αυξητική τάση άργησε περίπου μια εβδομάδα να φανεί στην καταγραφή των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην κοινότητα. Αντίθετα, μέχρι τις 2 Μαρτίου υπήρξε μικρή μείωση στις νέες λοιμώξεις που ανακοίνωσε ο ΕΟΔΥ.

Ερμηνεύοντας αυτή την ασυμφωνία ανάμεσα σε κρούσματα και λύματα, ο κ. Δόβας αναφέρει πως έχει παρατηρηθεί επανειλημμένα στο παρελθόν κατά την έναρξη των επιδημικών κυμάτων. «Υποδηλώνει διασπορά αρχικά σε νέες ηλικίες, όπου η λοίμωξη είναι συχνά υποκλινική, φαινόμενο που είναι ακόμη πιο έντονο τώρα με την Όμικρον αλλά και λόγω της φυσικής νόσησης και των εμβολιασμών που μειώνουν τη σοβαρότητα στην κλινική εκδήλωση», εξηγεί και προσθέτει: «Στη συνέχεια, όταν η διασπορά αφορά και άλλες ηλικίες, ακολουθεί ένας αυξημένος ρυθμός διπλασιασμού του φορτίου στα λύματα. Αυτό συνέβη και σε αυτό το κύμα της ΒΑ.2, όπου με βάση τις μετρήσεις στα λύματα, για το τελευταίο διάστημα υπολογίζεται ένας ρυθμός διπλασιασμού του συνολικού ιικού φορτίου ανά 6 ημέρες».

Ο καθηγητής καταλήγει με την επισήμανση ότι η δυνατότητα εντοπισμού της διασποράς του ιού στην κοινότητα σε άτομα με υποκλινική εικόνα, μέσω των λυμάτων, θα αποδειχθεί πολύ σημαντική για τη συνέχεια.

«Καθώς στη μετά την πανδημία εποχή που αναδύεται, η επιτήρηση των κρουσμάτων του ιού αναμένεται να ατονήσει και να περιοριστεί στα κλινικά περιστατικά, η χρησιμότητα της επιτήρησης του ιού μέσω των λυμάτων θα είναι σημαντική, ως ένας χρήσιμος δείκτης έγκαιρης προειδοποίησης για την προστασία των ευπαθών ομάδων», υπογραμμίζει.