Θάνατοι εκτός ΜΕΘ: Τι αποκαλύπτουν οι ηλικίες των διασωληνωμένων

Με μια σειρά εμπεριστατωμένων αναλύσεων τους τελευταίους δύο μήνες, ο καθηγητής του τμήματος ΗΜ&ΜΥ του ΔΠΘ Βασίλης Τσαουσίδης έχει καταδείξει το μείζον θέμα της αδυναμίας του συστήματος υγείας να καλύψει τις ανάγκες νοσηλείας σε κρεβάτια εντατικής θεραπείας, όταν η πίεση ξεπερνά ένα όριο. Ήταν εκείνος που απέδειξε, μοντελοποιώντας τα στοιχεία που δημοσιοποιεί ο ίδιος ο ΕΟΔΥ, πως στη διάρκεια της επέλασης του δεύτερου κύματος της πανδημίας το σύστημα «γονάτισε», με αποτέλεσμα πάνω από 8 στους 10 θανάτους από κορωνοϊό να συμβούν εκτός ΜΕΘ. Το γεγονός αυτό από μόνο του έθεσε σε αμφισβήτηση το κεντρικό αφήγημα του υπουργείου Υγείας ότι παρά την ασφυκτική πίεση, είχαν πρόσβαση σε κρεβάτια ΜΕΘ όλοι όσοι χρειάστηκαν διασωλήνωση.

Το Euro2day.gr, που επεξεργάστηκε τα στοιχεία και ανέδειξε το ζήτημα με σειρά δημοσιευμάτων, έθεσε το ερώτημα στις 8/1 στον αναπληρωτή υπουργό Υγείας Βασίλη Κοντοζαμάνη, ο οποίος προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων στην ιατρική κοινότητα με την απάντησή του, πως υπεύθυνοι για την εξεύρεση κλινών εντατικής ήταν οι γιατροί των νοσοκομείων.

Μια σειρά άλλων στοιχείων που προέκυψαν στη συνέχεια ήρθαν να διαψεύσουν το επιχείρημα. Μεταξύ αυτών, το μοντέλο που κατέδειξε πως η θνητότητα των βαριά νοσούντων από Covid-19 εκτινάχτηκε από το 30% στο 65% κατά το δίμηνο που το σύστημα υγείας είχε φτάσει σε επίπεδα κορεσμού στη Βόρεια Ελλάδα.

Σήμερα, ο καθηγητής επανέρχεται με ένα νέο διάγραμμα, το οποίο προσεγγίζει το ζήτημα από τη σκοπιά των ηλικιών όσων νοσηλεύτηκαν στις ΜΕΘ κατά το επίμαχο διάστημα και οδηγεί σε νέα, εύλογα και κρίσιμα ερωτήματα. Η καταγραφή δείχνει πως η αναλογία των δύο κύριων ηλικιακών ομάδων που βρέθηκαν στις ΜΕΘ (65+ και 40-64) ανατράπηκε κατά την περίοδο της ασφυκτικής πίεσης στο σύστημα, σε βάρος των μεγαλύτερων ηλικιών.

Στο δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, η ηλικιακή ομάδα 40-64 ετών έφτασε να καλύπτει σχεδόν τις μισές κλίνες ΜΕΘ, ενώ πριν και μετά αντιπροσώπευε μόνο το 1/3 των νοσηλειών. Στο ίδιο δίμηνο, οι μεγαλύτερες ηλικίες 65 και άνω, οι οποίες κάλυπταν τα 2/3 των κλινών ΜΕΘ πριν από την αύξηση της πίεσης, έδωσαν χώρο στην προηγούμενη ηλικιακή κατηγορία, η οποία απέκτησε ιατρικό προβάδισμα. Μετά την αποκλιμάκωση της πίεσης, η αναλογία 2/3 προς 1/3 αποκαταστάθηκε, ενώ η ίδια ισχύει και σήμερα.

Κατά τον κ. Τσαουσίδη, το εύρημα αυτό επιδέχεται μια προφανή ερμηνεία: ότι στο διάστημα που το σύστημα είχε κορεστεί και οι ΜΕΘ ήταν δυσεύρετες, η ηλικία αποτέλεσε ένα κριτήριο στις αποφάσεις διασωλήνωσης. Επειδή όμως αυτή η ερμηνεία οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν επαρκούσαν οι κλίνες ΜΕΘ για ασθενείς που έπρεπε (ή θα μπορούσαν) να διασωληνωθούν και επομένως κατά την κρίσιμη περίοδο υπήρξε διαλογή, οφείλουν οι αρμόδιοι να δώσουν μια εξήγηση.

Τι αποκαλύπτει η ανάλυση

Στο ημερήσιο δελτίο που δημοσιοποιεί ο ΕΟΔΥ καταγράφεται μεταξύ άλλων ο αριθμός των διασωληνωμένων, καθώς και το αναλογικό ποσοστό κάλυψης των κλινών ΜΕΘ, σε τέσσερις ηλικιακές ομάδες: 0-17, 18-39, 40-64 και 65+.

Ο καθηγητής Βασίλης Τσαουσίδης, διευθυντής στο Εργαστήριο Προγραμματισμού και Επεξεργασίας Πληροφοριών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, επεξεργάστηκε τα στοιχεία αυτά, από τον Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα, και δημιούργησε ένα διάγραμμα που αποκαλύπτει τη μεγάλη ανατροπή που συντελέστηκε κατά το διάστημα «επέλασης» του δεύτερου πανδημικού κύματος, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα.

Η κόκκινη γραμμή καταγράφει τον αριθμό των ασθενών 65 και άνω που νοσηλεύτηκαν στις ΜΕΘ το τελευταίο εξάμηνο και η πορτοκαλί την ηλικιακή ομάδα 40-64.

Η πορεία των καμπυλών δείχνει με χαρακτηριστικό τρόπο πώς οι δύο γραμμές συγκλίνουν κατά το κρίσιμο δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου και από αναλογία 2/3 προς 1/3 τείνουν να συναντηθούν σε αυτό το διάστημα, για να επανέλθουν στη συνέχεια, όταν υπήρχε ξανά επαρκής διαθεσιμότητα.

«Την περίοδο που το σύστημα της υγείας αρχίζει και δέχεται μεγάλη πίεση και πολλοί ασθενείς καταλήγουν εκτός ΜΕΘ, η αναλογία ανατρέπεται. Πλέον, για τις περιζήτητες ΜΕΘ οι ηλικίες 40-64 αποκτούν σχετικό ιατρικό προβάδισμα, όπως αποτυπώνεται από τη σημαντική ανατροπή της αναλογίας. Παρατηρούμε, δε, ότι η αναλογία επανέρχεται στα προ πίεσης δεδομένα, μόλις η κατάσταση αρχίζει να εκτονώνεται», παρατηρεί ο καθηγητής και προσθέτει: «Με λίγα λόγια, αναλογικά πολύ περισσότεροι ασθενείς 65+ φαίνεται να μένουν εκτός ΜΕΘ το κρίσιμο διάστημα Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, το οποίο σημαίνει ότι οι ιατρικές αποφάσεις τις οποίες επικαλέστηκε ο υπουργός λαμβάνονταν με βάση και τη διαθεσιμότητα των ΜΕΘ».

Ο ίδιος επισημαίνει, μάλιστα, πως αν υπήρχαν διαθέσιμα αναλυτικότερα στατιστικά για τις υποκατηγορίες ηλικιών, αυτές ίσως έδειχναν ακόμα πιο ξεκάθαρα πώς ακριβώς έγινε η ηλικιακή διαχείριση των ασθενών στις ΜΕΘ και πόσο ανεπαρκές ήταν το σύστημα.

«Φαίνεται πως για κάποιον λόγο, όσο η πληρότητα των ΜΕΘ άγγιζε το όριό της, τόσο οι μικρότερες ηλικίες αποκτούσαν σχετική προτεραιότητα στην πρόσβαση. Εφόσον δεν υπάρξει εύλογη εξήγηση για ποιο λόγο το κρίσιμο δίμηνο μειώνεται ραγδαία η ανάγκη διασωλήνωσης των ηλικιωμένων (65+), η επικρατούσα υπόθεση είναι ότι, ελλείψει διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ, η ομάδα αυτή αρχίζει να εκτοπίζεται από την ηλικιακή ομάδα 40-64», ανέφερε στο iatronet ο κ. Τσαουσίδης. Μάλιστα, η υπόθεση αυτή επιβεβαιώνεται από τη συνέχεια: «Οσο η πίεση υποχωρεί τόσο η κατάσταση επανέρχεται στην αρχική της αναλογία».

Αναλυτικά η πορεία των καμπυλών

Την 31η Αυγούστου νοσηλεύονταν στις ΜΕΘ της χώρας μόλις 36 ασθενείς με αναλογία 66% - 33% μεταξύ των δύο κύριων ηλικιακών ομάδων. Παρόμοια (65% - 32%) ήταν η σχέση και στο τέλος Σεπτεμβρίου, με 78 διασωληνωμένους.

Τον Οκτώβριο, όταν η πίεση στο σύστημα αρχίζει να αυξάνεται, οι γραμμές αρχίζουν να συγκλίνουν και η αναλογία να ανατρέπεται. Στις 3/12, όταν καταγράφηκε το αρνητικό ρεκόρ με 622 νοσηλευόμενους σε ΜΕΘ, οι 335 (53,9%) ήταν ηλικίας 65+ και οι 274 (44,1%) ήταν 40 ως 64 ετών.

Προς το τέλος Δεκεμβρίου, όταν η πίεση άρχισε να μειώνεται, οι γραμμές ξεκίνησαν πάλι την αποκλίνουσα πορεία, για να επανέλθουν στην αναλογία σχεδόν 2/3 προς 1/3, που διατηρείται μέχρι σήμερα. Από τους 357 διασωληνωμένους, σύμφωνα με την καταγραφή της Τετάρτης, οι 228 (63,9%) ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία 65+ και 124 (34,7%) σε αυτή των 40-64. Τέσσερις ασθενείς είναι μεταξύ 18-39 ετών και 1 στην κατηγορία των ανήλικων (το 24 ημερών βρέφος που νοσηλεύεται στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Αγλαΐα Κυριακού).

ΠΙΝΑΚΑΣ: Αναλογία ηλικιακών ομάδων στις ΜΕΘ από τον Αύγουστο ως σήμερα