Πέντε κατηγορίες πολεοδομικών αυθαιρεσιών και παραβάσεων, οριστική αποφυγή της κατεδάφισης ακινήτου με εξαίρεση τη μία από τις πέντε κατηγορίες (στην οποία εντάσσονται οι μεγάλες αυθαιρεσίες που θα τακτοποιούνται για 30 χρόνια), καθώς και αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού του προστίμου, περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος για τα αυθαίρετα που τίθεται σε δημόσια διαβούλευση.

Για αρκετά παλαιά ακίνητα που υφίστανται προ του 1975 οι πολίτες μπορούν μόνο με το παράβολο να αποφύγουν οριστικά το φόβο κατεδάφισης της κατοικίας τους.

Επιπλέον, όσοι σήμερα έχουν «τακτοποιήσει» το ακίνητό τους, με βάση τον προηγούμενο νόμο, επωφελούνται από το νέο καθεστώς και στην ουσία αποφεύγουν οριστικά την κατεδάφισή του. Ακόμα και αν ανήκει στα ακίνητα που δεν νομιμοποιούνται οριστικά, πετυχαίνουν τη νομιμοποίησή του για 30 χρόνια.

Οι δόσεις για την πληρωμή του προστίμου αυξάνονται από σαρανταοκτώ σε εξήντα. Ο υπόχρεος πληρώνει με ελαστικό τρόπο κάθε εξάμηνο τουλάχιστον το 5% του συνολικού προστίμου, ενώ διευκολύνονται με εκπτώσεις επί του εναπομείναντος ποσού όσοι πληρώσουν 30% του προστίμου εντός 6 μηνών. Παρέχονται, επίσης, εκπτώσεις για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, πολυτέκνους, τριτέκνους, παλλινοστούντες και μουσουλμάνους της μειονότητας

Οι πέντε κατηγορίες αυθαιρέτων με βάση το σχέδιο νόμου είναι:

1.Αυθαίρετες κατασκευές που υφίστανται προ του έτους 1975
2. Αυθαίρετες κατασκευές που υφίστανται προ του έτους 1983
3. Αυθαίρετες μικρές παραβάσεις (ανεξαρτήτως αριθμού τους)
4. Αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης με παραβίαση μέχρι 40% κάλυψης και δόμησης και μέχρι 20% ύψους (σε σύγκριση με την οικοδ. Άδεια)
5. Αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης με παραβίαση μέχρι 40% κάλυψης και δόμησης και μέχρι 20% ύψους (σε σύγκριση με την οικοδ. Άδεια) εντός προκηπίου ή ακάλυπτου

Οσοι ανήκουν στην πρώτη και στην τρίτη κατηγορία μπορούν μόνο με την πληρωμή του παραβόλου των 500 ευρώ να πετύχουν «οριστική εξαίρεση από κατεδάφιση» με την κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών (Αίτηση στο πληροφοριακό σύστημα, Υπεύθυνη Δήλωση, το Ε9, Τεχνική έκθεση Μηχανικού, Φωτογραφίες και αεροφωτογραφίες ή δημόσια έγγραφα χρόνου υλοποίησης).

Τα αυθαίρετα της δεύτερης κατηγορίας μπαίνουν σε καθεστώς οριστικής εξαίρεσης από κατεδάφιση αν πληρώσουν το παράβολο, αλλά και το σχετικό πρόστιμο με βάση τον γνωστό μαθηματικό τύπο. Για τα αυθαίρετα προ του 1983 οι ιδιοκτήτες θα πληρώσουν το 15% του ειδικού προστίμου που προκύπτει από τον μαθηματικό τύπο νομιμοποίησης.

Για τα αυθαίρετα της 4ης κατηγορίας απαιτείται αίτηση στο πληροφοριακό σύστημα, Υπεύθυνη Δήλωση, το Ε9, Τεχνική έκθεση Μηχανικού(και για Η/Μ), Σχέδια, Δελτίο δομικής τρωτότητας και μελέτη στατικής επάρκειας όπου απαιτείται, Φωτογραφίες, και Αεροφωτογραφίες ή δημόσια έγγραφα χρόνου υλοποίησης. Για την οριστική εξαίρεση από κατεδάφιση οι ιδιοκτήτες θα πληρώσουν, το παράβολο και το πρόστιμο με βάση τον ειδικό τύπο.

Για τα ακίνητα της περιόδου 1983 – 2003, θα πληρώσουν το 80% του προστίμου που προκύπτει από τον ειδικό τύπο. Τα ίδια δικαιολογητικά πρέπει να καταθέσουν και οι ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων που μπαίνουν στην 5η κατηγορία και τα οποία «τακτοποιούνται» για 30 χρόνια. Και γι' αυτή την κατηγορία θα πληρώσουν το 80% του προστίμου αν το ακίνητο κατασκευάστηκε την περίοδο 1983 – 2003.

Για παράδειγμα πολίτης με 80% αναπηρία θα έχει έκπτωση 85% και για πρόστιμο 6000 ευρώ μετά την έκπτωση θα πληρώσει 900 ευρώ. Ενας πολύτεκνος θα έχει έκπτωση 80% και θα πληρώσει για το ίδιο αρχικό πρόστιμο 1.200 ευρώ. Την ίδια έκπτωση θα έχουν και άνθρωποι με 67% αναπηρία και ατομικό εισόδημα έως 8000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 12.000 ευρώ. Τρίτεκνος με ατομικό εισόδημα έως 25000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 40000 θα έχει έκπτωση 70%.

Δεν υπάγονται στο νόμο τα ακίνητα που βρίσκονται:

1. Σε εγκεκριμένο κοινόχρηστο χώρο της πόλης. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις όπου δεν έχει συντελεστεί η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Δεν αίρεται το κύρος και η διαδικασία της απαλλοτρίωσης
2. Εντός παρόδιας στοάς
3. Εντός ζώνης διεθνών, εθνικών, επαρχιακών ή δημοτικών ή κοινοτικών οδών διάστασης ποσοστού 50% των οριζομένων από τη νομοθεσία περί μέτρων για την ασφάλεια υπεραστικής συγκοινωνίας.
4. Στον αιγιαλό. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις εντός του παλαιού αιγιαλού εφόσον προϋφίστανται της σχετικής οριοθέτησης του παλαιού αιγιαλού. Δεν αίρεται το κύρος και η διαδικασία της απαλλοτρίωσης
5. Στη ζώνη παραλίας. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις που σωρευτικά δεν έχει συντελεστεί η απαλλοτρίωση και οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις προϋφίστανται της σχετικής οριοθέτησης της ζώνης.Δεν αίρεται το κύρος και η διαδικασία της απαλλοτρίωσης
6. Σε αρχαιολογικό χώρο Ζώνης Α
7. σε αρχαιολογικό χώρο εκτός Ζώνης Α καθώς και σε ιστορικό τόπο, ιστορικό διατηρητέο οικισμό και περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, μόνον αν απαγορευόταν η εκτέλεση κάθε οικοδομικής εργασίας κατά το χρόνο εκτέλεσης της αυθαίρετης κατασκευής ή εγκατάστασης της αυθαίρετης χρήσης
8. Αυθαίρετα που υπερβαίνουν το ύψος της κορυφογραμμής
9. Εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμου και εντός απόστασης 20 μέτρων από τον άξονα διέλευσης αγωγών μεταφοράς υψηλής τάσης ρεύματος άνω των 150 kw
10. Σε παραδοσιακό οικισμό, με εξαιρέσεις που προβλέπει ο νόμος.


Δήλωση Καλαφάτη

Ο κ. Στ. Καλαφάτης δήλωσε: «Θέτουμε σε δημόσια διαβούλευση ένα σχέδιο νόμου για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο. Αντιμετωπίζουμε με έναν ολιστικό δομικό τρόπο το ζήτημα των αυθαιρέτων. Καθιστούμε τους πολίτες συμμέτοχους, δίνοντας τους κίνητρα και ευκαιρία να συμμετέχουν σε μία εθνική προσπάθεια, που αφορά εκτός των άλλων και την καταγραφή της δόμησης στη χώρα μας.

Γιατί είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως για να σχεδιάσουμε την αναπτυξιακή πορεία της χώρας, θα πρέπει να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα του δομημένου χώρου.
Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της ριζικής αντιμετώπισης μιας παθογένειας που ταλαιπωρεί επί δεκαετίες τη χώρα μας, εκτός των άλλων με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου,
επιτυγχάνεται:

Πρώτον, η κατηγοριοποίηση των αυθαιρεσιών με βάση τη βαρύτητα της κάθε αυθαιρεσίας και την επίπτωσή της στο περιβάλλον.
Δεύτερον, θωρακίζεται και ενισχύεται η κόκκινη γραμμή του Ιουλίου του 2011 ώστε να αποτραπεί οριστικά η δημιουργία μίας νέας γενιάς αυθαιρέτων.
Τρίτον, δίνεται νόημα, έμφαση και περιεχόμενο στο περιβαλλοντολογικό ισοζύγιο, με την καθιέρωση συγκεκριμένων δράσεων αποκατάστασης κυρίως εκεί όπου εμφανίζεται μεγαλύτερη περιβαλλοντολογική επιβάρυνση.»


Βασικοί στόχοι νομοσχεδίου:

• Η καταγραφή όλων των αυθαίρετων κατασκευών, ώστε να είναι πλέον δυνατόν η πολιτεία να προβεί σε χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στηριζόμενη σε γερά και βέβαια θεμέλια
• Η αποτροπή της επανάληψης της αυθαίρετης δόμησης στο μέλλον
• Η παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος, η οποία αποτελεί συνταγματική επιταγή, μέσω δημιουργίας του απαιτούμενου πλαισίου απομείωσης της βλάβης που έχει επέλθει σε αυτό
• Η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, στα πλαίσια της ορθής διακυβέρνησης, με κωδικοποίηση της νομοθεσίας και συγκέντρωση όλων των διατάξεων του αφορούν στις αυθαίρετες κατασκευές, προκειμένου αυτές να ομογενοποιηθούν και να αποφευχθεί, δια του τρόπου αυτού, η ανασφάλεια που δημιουργείται από την υφιστάμενη πανσπερμία των σχετικών διατάξεων

Βασικά οφέλη:

Περιβαλλοντικά
• Ενισχύεται και θωρακίζεται θεσμικά η «κόκκινη γραμμή» του Ιουλίου 2011, μέσω αεροφωτογραφιών. Αποκλείουμε έτσι τη δημιουργία μίας νέας γενιάς αυθαιρέτων.
• Καθιερώνονται αυστηρές ποινές και πρόστιμα για όσους παρανομήσουν ή δεν ενταχθούν στις ρυθμίσεις του νόμου.
• Δίνεται νόημα, αξία και περιεχόμενο στην έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου. Μέσω των μηχανισμών του περιβαλλοντικού ισοζυγίου ο αυθαιρετούχος συμπολίτης μας «αποζημιώνει» το κοινωνικό σύνολο. Οι δράσεις αποκατάστασης κατευθύνονται εκεί όπου υπάρχει πραγματικά ανάγκη, όπου εμφανίζεται η μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Αναπτυξιακά
• Διευκολύνονται οι συναλλαγές των πολιτών και ενισχύεται η ασφάλεια δικαίου στις συναλλαγές.
• Δίνεται η δυνατότητα επισκευών σε ακίνητα με αυθαιρεσίες, ενισχύεται ο κλάδος της οικοδομής και οι ελεύθεροι επαγγελματίες του χώρου.
• Εντάσσονται στις διατάξεις του νόμου δημόσια κτίρια με αυθαιρεσίες και μπορούν να ενταχθούν σε προγράμματα του ΕΣΠΑ.
• Χρηματοδότηση, μέσω περιβαλλοντικού ισοζυγίου, δράσεων και έργων αποκατάστασης της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης

Κοινωνικά
• Λαμβάνοντας υπόψιν την οικονομική συγκυρία, αυξάνουμε την περίοδο αποπληρωμής του προστίμου και βελτιώνουμε τον τρόπο καταβολής
• Υπάρχει ειδική μέριμνα, με παροχή εκπτώσεων, σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.
• Δίνουμε τη δυνατότητα μεταβιβάσεων και αξιοποίησης αδρανούς ακίνητης περιουσίας, κυρίως στην περιφέρεια.


Βασικά σημεία νομοσχεδίου

Α κεφάλαιο: Καταγραφή Δόμησης
• Εισάγονται σαφείς απαγορεύσεις στη σύνταξη συμβολαιογραφικών πράξεων που αφορούν στη σύσταση ή μεταβίβαση εμπραγμάτου δικαιώματος σε ακίνητα στα οποία έχει εκτελεστεί αυθαίρετη κατασκευή ή έχει υλοποιηθεί αυθαίρετη αλλαγή χρήσεως αλλά και η υποχρέωση προσάρτησης στις συντασσόμενες δικαιοπραξίες εξαρτημένου τοπογραφικού καθώς και βεβαιώσεως.
• Εισάγονται σαφείς απαγορεύσεις δόμησης σε ευαίσθητες και προστατευόμενες περιοχές
• Προωθείται η καταγραφή των αυθαιρέτων κατασκευών και αυθαιρέτων αλλαγών χρήσης
• Καθιερώνεται για πρώτη φορά ξεκάθαρη κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων κατασκευών,
• Καθιερώνεται για πρώτη φορά διαφοροποίηση των προστίμων με γνώμονα το μέγεθος της αυθαιρεσίας ή υπέρβασης
• Προβλέπεται διαφοροποίηση των προστίμων βάσει κοινωνικών κριτηρίων για τις ευπαθείς ομάδες
• Εισάγεται ευνοϊκός τρόπος καταβολής των προστίμων, μέσω εκπτώσεων, μέσω δόσεων ή μέσω συνδυασμών αυτών
• Ενισχύεται και θωρακίζεται θεσμικά η «κόκκινη γραμμή» σχετικά με τις αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσεις, δηλαδή η 28η /7/2011, προκειμένου όπως αποκλειστεί η όποια δυνατότητα πραγματοποίησή τους στο μέλλον, μέσω των προβλεπόμενων αεροφωτογραφιών
• Προβλέπονται ρητές ασφαλιστικές και αποτρεπτικές δικλείδες ασφαλείας αφού για την όποια πράξη αφορά σε ακίνητο, απαιτείται η προσκόμιση αεροφωτογραφίας της ως άνω ημερομηνίας, καθώς και η δημιουργία αρχείου με μέριμνα του ΥΠΕΚΑ με αεροφωτογραφίες όλης της επικράτειας του Ιουλίου 2011.
• Ελέγχεται, σε κάθε πράξη που αφορά σε ακίνητο το οποίο έχει αυθαίρετες κατασκευές, ότι αυτές είναι προγενέστερες της 28ης/7/2011 και ότι έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του νόμου αυτού.
• Προβλέπονται καινοτόμες διαδικασίες μέσω ηλεκτρονικού συστήματος τόσο για την διαδικασία υπαγωγής των αυθαιρέτων κτισμάτων ή αυθαιρέτων αλλαγών χρήσεων στις διατάξεις του παρόντος όσο και για την τήρηση και αποθήκευση των στοιχείων που θα υποβληθούν.

Β Κεφάλαιο: Πολεοδομική αποκατάσταση και περιβαλλοντικό ισοζύγιο
• Επιχειρείται η σύνδεση των αυθαιρέτων κατασκευών με τον μελλοντικό πολεοδομικό σχεδιασμό
• Ενισχύεται ο εποπτικός ρόλος της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων, καθορίζονται οι αρμοδιότητες όλων των υπηρεσιών περί κατεδαφίσεων, επιλύονται πρακτικά προβλήματα υλοποίησής τους και αντικειμενικοποιείται η διαδικασία ιεράρχησής τους.
• Δίνεται σαφές περιεχόμενο στην έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου, με καθιέρωση συγκεκριμένων δράσεων (περιβαλλοντικού ισοζυγίου και βελτίωσης συνθηκών διαβίωσης) σε όλες τις περιοχές στις οποίες υπάρχει αυθαίρετη περιβαλλοντική υπέρβαση – επιβάρυνση, οριζόμενες κατά προτεραιότητα εντός ορισμένου γεωγραφικού χώρου και δη αυτού που έχει επιβαρυνθεί από την αυθαίρετη υπέρβαση δόμησης
• Ορίζεται στις διατάξεις του νόμου αυτού τόσο το χωρικό πεδίο των δράσεων περιβαλλοντικού ισοζυγίου όσο και οι δικαιούχοι χρηματοδότησης αλλά και η διαδικασία διάθεσης και απόδοσης μέσω ηλεκτρονικής διαδικασίας.

Προβλήματα που αντιμετωπίζονται

• Κατηγοριοποίηση αυθαιρέτων
• Η περίπτωση υπαγωγής των εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησιών που έχουν αυθαιρεσίες ή των αυθαιρεσιών σε κοινόχρηστους χώρους.
• Δυνατότητα υπαγωγής σε αυθαιρεσιών σε διατηρητέα κτίρια (μετά από έγκριση επιτροπής ΣΑ ή ΚΕΣΑ η οποία θα αποφασίζει αν μπορεί να ενταχθεί ή όχι, αντίστοιχα με τους παραδοσιακούς οικισμούς).
• Ένταξη των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων και των οικιών των κτηνοτρόφων που βρίσκονται σε δημόσιες παραχωρούμενες (για αυτόν τον σκοπό) εκτάσεις
• Για κτίρια με χρήση επαγγελματική ή/και εμπορική ή/και βιομηχανική/βιοτεχνική αποθήκη στο ειδικό πρόστιμο λαμβάνεται υπόψη μειωτικός συντελεστής
• Υπόγεια σε παραδοσιακό οικισμό: θα μπορούν να εντάσσονται και παραβάσεις πάνω από 5%
• Απώλεια φακέλου από πολεοδομίες
• Δυνατότητα υπαγωγής σε κτίρια δημόσιων φορέων επιστημονικού σκοπού
• Δυνατότητα υπαγωγής Δημόσιων κτιρίων χωρίς να πληρώνουν πρόστιμο
• Ρυθμίζονται θέματα αυθαίρετων κτισμάτων σε εξαγορασμένα ακίνητα και σε ακίνητα ιδιοκτησίας του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ)
• Ρυθμίζονται θέματα αλλαγής χρήσης για αυθαίρετες αλλαγές χρήσεις σε νομίμως υφιστάμενα κτίρια που έχουν πραγματοποιηθεί προ της ισχύος του ν. 1577/85 (210 Α’) χωρίς την έκδοση σχετικής οικοδομικής άδειας μόνο με παράβολο και χωρίς την πληρωμή προστίμου
• Οι περιπτώσεις όπου δεν έχει συντελεστεί η αναγκαστική απαλλοτρίωση για κοινόχρηστο χώρο εντός σχεδίου πόλεως. Δεν επηρεάζεται η διαδικασία απολλοτρίωσης.
• Δυνατότητα υπαγωγής για τα παρά το όριο των διεθνών, εθνικών, επαρχιακών ή δημοτικών ή κοινοτικών οδών εντός ζώνης διάστασης ποσοστού 50% των οριζομένων κατά τη νομοθεσία περί μέτρων για την ασφάλεια της υπεραστικής συγκοινωνίας που ίσχυαν κατά την εκτέλεση ή εγκατάστασή τους.
• Απαγόρευση υπαγωγής για αυθαίρετα κάτω από υπερυψηλή τάση ΔΕΗ
• Δυνατότητα υπαγωγής για αυθαίρετα σε Β΄ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΉ ΖΏΝΗ
• Δυνατότητα υπαγωγής για τις προ 28-7-11 διαπιστωθείσες αυθαιρεσίες για τις οποίες έχουν βεβαιωθεί πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης και οι οποίες πριν την 28-7-11 έχουν κατεδαφιστεί ή νομιμοποιηθεί
• Δυνατότητα υπαγωγής εντός παλαιού αιγιαλού, εφ΄ όσον προϋφίστανται της σχετικής οριοθέτησης του παλαιού αιγιαλού. Δεν επηρεάζεται η διαδικασία απολλοτρίωσης.
• Δυνατότητα υπαγωγής σε ζώνη παραλίας εφ’ όσον οι αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις προϋφίστανται της σχετικής οριοθέτησης της ζώνης και πραγματοποιήθηκαν καθ’ υπέρβαση οικοδομικής άδειας. Δεν επηρεάζεται η διαδικασία απολλοτρίωσης.
• Δυνατότητα υπαγωγής των αυθαίρετων κτιρίων ή χώρων που έχουν αυθαίρετη χρήση χωρίς να υπερβαίνουν το ύψος της κορυφογραμμής
• Τα τουριστικά που είχαν πληρώσει το πρόστιμο του ΕΟΤ και έχουν άδεια λειτουργίας, δύναται να ενταχθούν, ανεξάρτητα αν η χρήση επιτρέπεται στην περιοχή
• Ειδικά στις διατάξεις του παρόντος υπάγονται πέραν των προβλεπομένων αυθαίρετες κατασκευές και εγκαταστάσεις κεραιών μόνον υπό την προϋπόθεση ότι μπορούν να νομιμοποιηθούν σύμφωνα με τις ισχύουσες ειδικές διατάξεις
• Έγκριση παρέκκλισης από ισχύοντες όρους δόμησης για άδεια προσθήκης σε κτίριο με αυθαιρεσίες που έχουν υπαχθεί στον ν.4014
• Οι δόσεις αυξάνονται σε εξήντα. Ο υπόχρεος πληρώνει με ελαστικό τρόπο κάθε εξάμηνο τουλάχιστον το 5% του συνολικού προστίμου.
• Διευκολύνονται με εκπτώσεις επί του εναπομείναντος ποσού, όσοι πληρώσουν 30% του προστίμου εντός 6μηνών
• Εκπτώσεις για ΑμεΑ, πολυτέκνους, τριτέκνους, παλλινοστούντες και μουσουλμάνους της μειονότητας


*Δείτε αναλυτικά το νομοσχέδιο και αναλυτικές πληροφορίες στη στήλη συνοδευτικό υλικό