Η αύξηση της κίνησης εμπορευματοκιβωτίων (container) παγκοσμίως μπορεί να αποτελέσει κλειδί και για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, συνεισφέροντας με 2,5% του ΑΕΠ και 125.000 νέες θέσεις εργασίας έως το 2018, επισημαίνει η Εθνική σε έκθεσή της. 

Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι απαιτείται στρατηγική και σημαντικές βελτιώσεις των υποδομών.

Αναλυτικότερα, η Εθνική Τράπεζα, στα πλαίσια των περιοδικών εκδόσεων για κλάδους της ελληνικής οικονομίας, συνέταξε μελέτη για τα λιμάνια διαχείρισης εμπορευματοκιβωτιών (Ε/Κ). Η Διεύθυνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης της Τράπεζας, και συγκεκριμένα οι αναλύτριες Φραγκίσκα Βουμβάκη, Μαρία Σάββα και Αθανασία Κουτούζου, εκπόνησαν ανάλυση που εστιάζει (i) στη δυναμική του κλάδου διεθνώς και κυρίως στην Ελλάδα, καθώς και (ii) στα σημαντικά οφέλη για την ελληνική οικονομία αν εκμεταλλευτούμε τα φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας.


Η διεθνής αγορά διαχείρισης Ε/Κ μεγεθύνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια

Αντικατοπτρίζοντας την σημαντική αύξηση του διεθνούς εμπορίου, η παγκόσμια θαλάσσια διακίνηση Ε/Κ έχει επταπλασιαστεί τις τελευταίες δυο δεκαετίες (προσεγγίζοντας τα 600 εκατ. TEUs το 2011). Η δυναμικότητα αυτού του κλάδου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αυξημένη διείσδυση των ασιατικών προϊόντων στις αναπτυγμένες αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής (και τις συνακόλουθες ανάγκες μεταφοράς τους).

Παρά τον συνεχώς διευρυνόμενο ρόλο των Ασιατικών λιμανιών, τα Μεσογειακά λιμάνια κατάφεραν να διατηρήσουν το μερίδιο τους στην παγκόσμια διακίνηση Ε/Κ σταθερό στο 9%. Καθώς τα λιμάνια της Βόρειας Ευρώπης σημείωσαν απώλειες (με το μερίδιο τους στην παγκόσμια διακίνηση να πέφτει στο 10% το 2011 από 20% το 1990), η σταθερότητα των Μεσογειακών λιμανιών σηματοδοτεί νέες ισορροπίες στην ευρωπαϊκή αγορά διαχείρισης Ε/Κ, τις οποίες μπορεί να εκμεταλλευτεί η Ελλάδα εάν υιοθετήσει τη σωστή στρατηγική.


Το λιμάνι του Πειραιά: Μια πολύ επιτυχημένη επενδυτική κίνηση

Σε αυτό το περιβάλλον και 3 χρόνια μετά τη συμφωνία παραχώρησης στην Cosco, o Πειραιάς επιδεικνύει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, η διακίνηση Ε/Κ στον Πειραιά (ο οποίος καλύπτει σχεδόν το 90% της ελληνικής αγοράς) υπερτριπλασιάστηκε την τελευταία τριετία (προσεγγίζοντας τα 2,7 εκατ. TEUs το 2012 από 0,85 εκατ. TEUs το 2010), όταν η διακίνηση στα υπόλοιπα ανταγωνιστικά Μεσογειακά λιμάνια αυξήθηκε μόνο κατά 20% κατά την ίδια περίοδο. Έτσι, τα ελληνικά λιμάνια διαχείρισης Ε/Κ απορρόφησαν το 5,5% της μεσογειακής διακίνησης το 2012 (από 2% κ.μ.ο. την περίοδο 2008-2010).


Η μελλοντική ανάπτυξη των ελληνικών λιμένων στηρίζεται κυρίως σε υπηρεσίες μεταφόρτωσης…

Καθώς η διακίνηση των εμπορικών ροών που κατευθύνονται για εσωτερική κατανάλωση αναμένεται να παραμείνει κοντά στο 1 εκατ. TEUs, η περαιτέρω ανάπτυξη του Πειραιά θα προέλθει από τις υπηρεσίες διεθνούς διακίνησης: μεταφόρτωση (transshipment) και διέλευση (transit) Ε/Κ.

Συγκεκριμένα, oι εντυπωσιακές επιδόσεις στο λιμάνι του Πειραιά την τελευταία τριετία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη μεταφόρτωση Ε/Κ που καλύπτει πλέον περίπου τα ? της διακίνησης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, ο Πειραιάς συνεχίζει να έχει σημαντικό περιθώριο περαιτέρω ανόδου όσον αφορά αυτό τον τύπο διακίνησης Ε/Κ.

Ειδικότερα, βάσει υποδείγματος που λαμβάνει υπόψη i) τη γεωγραφική θεση του λιμανιού του Πειραιά (μικρή απόκλιση από την κεντρική ναυτιλιακή γραμμή που συνδέει το Σουέζ με το Γιβραλτάρ) καθώς και ii) τη συνεχιζόμενη αναβάθμιση υποδομών και εξοπλισμού (αύξηση δυναμικότητας κατά 60%), εκτιμάμε ότι η μεταφόρτωση Ε/Κ στο λιμάνι του Πειραιά θα αυξηθεί σε 2,5 εκατ. TEU το 2015 (7,6% της μεσογειακής μεταφόρτωσης) από 2 εκατ. TEU το 2012 (6,8% της μεσογειακής μεταφόρτωσης). Η εξέλιξη αυτή προϋποθέτει ότι η χωρητικότητα του Πειραιά θα αυξηθεί σε 5,7 εκατ. TEUs το 2015 από 3,6 εκατ. TEUs το 2012, σύμφωνα με τα επιχειρηματικά σχέδια της Cosco.


… αλλά και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων διέλευσης φορτίων προς ευρωπαϊκές αγορές

Παράλληλα με τις υπηρεσίες μεταφόρτωσης Ε/Κ, τα ελληνικά λιμάνια έχουν σημαντικές προοπτικές όσον αφορά τη διέλευση φορτίων (transit) προς αγορές της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης – δραστηριότητα που δημιουργεί πολύ μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία σε σχέση με την απλά μεταφόρτωση. Συγκεκριμένα, η δημιουργία σταθμού μεταφόρτωσης στην περιοχή του Θριασίου - συνδεδεμένου με το σιδηροδρομικό δίκτυο αναμένεται να καταστήσει το λιμάνι του Πειραιά διαμετακομιστικό κέντρο για φορτία Ε/Κ από την Ασία προς την Κεντρική Ευρώπη.

Παράλληλα, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης έχει σημαντικό γεωγραφικό πλεονέκτημα το οποίο, με σημαντική αναβάθμιση υποδομών, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί, αυξάνοντας σημαντικά τη διέλευση Ε/Κ.

Βάσει εκτιμήσεών μας για τις μελλοντικές ανάγκες διακίνησης Ε/Κ στη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη (3,3 εκατ. TEUs το 2015) και υποθέτοντας ότι τα ελληνικά λιμάνια θα λάβουν το μερίδιο που αντιστοιχεί στο σχετικό τους μέγεθος έναντι ανταγωνιστικών λιμανιών της Νότιοανατολικής Ευρώπης, η διέλευση Ε/Κ μέσω ελληνικών λιμανιών θα φτάσει τα 1,2 εκατ. TEU το 2015 (από μόλις 45,000 TEU το 2012).

Συνεπώς, συνδυάζοντας τις δυνατότητες στους τομείς μεταφόρτωσης και διέλευσης Ε/Κ, η συνολική διακίνηση Ε/Κ από ελληνικά λιμάνια αναμένεται να αυξηθεί σε 4,7 εκατ. TEU το 2015 από 3 εκατ. TEU το 2012.


Η αυξημένη διακίνηση Ε/Κ εκτιμάται ότι θα συνεισφέρει 0,4% του ΑΕΠ (και 9.000 νέες θέσεις εργασίας) μέχρι το 2015…

Τα λιμάνια αποτελούν ένα κλάδο-κλειδί για την οικονομία, καθώς η δραστηριότητά τους έχει έντονα πολλαπλασιαστικές επιδράσεις. Συγκεκριμένα, η επίδραση της αυξημένης διακίνησης Ε/Κ στην ελληνική οικονομία είναι διπλή: (i) άμεση, από την αύξηση της κίνησης στα λιμάνια και (ii) μακροπρόθεσμη, μέσω της δημιουργίας δικτύου επιχειρήσεων (cluster) στην περιοχή του λιμανιού του Πειραιά.

Βραχυπρόθεσμα, αυξημένα έσοδα αναμένεται να προκύψουν από (i) την αυξημένη διαχείριση Ε/Κ στα λιμάνια, ii) τη χερσαία μεταφορά τους μέσω οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου καθώς και iii) τις λοιπές λιμενικές υπηρεσίες (κυρίως εφοδιασμός καυσίμων των πλοίων μεταφοράς Ε/Κ). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, η προαναφερθείσα αύξηση της διακίνησης Ε/Κ (σε 4,7 εκατ. TEUs το 2015 από 3 εκατ. TEUs το 2012) θα προσφέρει στην ελληνική οικονομία έσοδα της τάξης των €0,9 δισ., που θα οδηγήσουν σε προστιθέμενη αξία της τάξης του 0,4% του ΑΕΠ, ενώ θα δημιουργήσει περίπου 9,000 νέες θέσεις εργασίας.


… και 2,5% του ΑΕΠ (και 125.000 νέες θέσεις εργασίας) μέχρι το 2018

Εκτός από το άμεσο αυτό όφελος της αυξημένης διακίνησης Ε/Κ, σημαντική αναμένεται να είναι η μακροπρόθεσμη επίδραση στην ανάπτυξη δικτύου επιχειρήσεων γύρω από το λιμάνι του Πειραιά. Συγκεκριμένα, εκτιμάμε ότι μέχρι το 2018 η προστιθέμενη αξία θα αυξηθεί κατά €1,1 δισ. για τις επιχειρήσεις που είναι άμεσα συνδεδεμένες με τη ναυτιλία (ναυτιλιακές, λιμενικές υπηρεσίες και εξοπλισμός, διαχείριση φορτίων, επισκευές πλοίων κ.α.) και κατά €2,1 δισ. για το ευρύτερο δίκτυο επιχειρήσεων – κυρίως αποθήκευσης (logistics) και βιομηχανικών – που συγκεντρώνονται στην περιοχή λόγω της αυξημένης δραστηριότητας. Παράλληλα, αναμένεται έμμεση επίδραση της τάξης των €1,9 δισ. λόγω αυξημένης παραγωγής των κλάδων εκτός του συγκεκριμένου δικτύου – κυρίως προμηθευτών (με πολλαπλασιαστή 1,6).

Συνυπολογίζοντας τις άνω επιδράσεις από την επέκταση του δικτύου επιχειρήσεων γύρω από τον Πειραιά, η συνολική αύξηση στην προστιθέμενη αξία αγγίζει τα €5,1 δισ. μέχρι το 2018 (2,5% του ΑΕΠ) δημιουργώντας περίπου 125,000 νέες θέσεις εργασίας.


Η υλοποίηση των άνω προοπτικών απαιτεί σημαντικές βελτιώσεις υποδομών

Προκειμένου οι αναμφισβήτητες προοπτικές των ελληνικών λιμάνιων να πραγματοποιηθούν, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι απαιτούνται σημαντικές βελτιώσεις στις λιμενικές, οδικές και κυρίως σιδηροδρομικές υποδομές (που ήδη προωθούνται σε μεγάλο βαθμό με τη βοήθεια ευρωπαϊκών κονδυλίων), ενώ σημαντική ενίσχυση θα μπορούσε να προέλθει από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα μέσω ιδιωτικοποιήσεων λιμανιών πρωταρχικά για διαχείριση φορτίων και δευτερευόντως για επισκευές πλοίων.