Ύφεση 6,9% φέτος, λόγω της υποχώρησης της καταναλωτικής ζήτησης, και αύξηση της ανεργίας στο επίπεδο-ρεκόρ του 23,6%, προβλέπει στην τριμηνιαία έκθεσή του το ΙΟΒΕ.

Η πρόβλεψη είναι πιο απαισιόδοξη από αυτήν του Απριλίου, όταν εκτιμούσε ότι η ύφεση θα διαμορφωθεί φέτος στο 5% και η ανεργία στο 20%.

Οι επιμέρους στόχοι

Όπως αναφέρει το ίδρυμα στην έκθεση, οι στόχοι τους οποίους καλείται να επιτύχει η κυβέρνηση μπορούν να καταταγούν σε τέσσερις κατηγορίες, διακριτές και διαδοχικές ως προς την ολοκλήρωσή τους, αλλά συναφείς και ταυτόχρονες ως προς την έναρξη των ενεργειών για την προσέγγισή τους. Οι κατηγορίες αυτές είναι:

1. Ένα πρόγραμμα βραχυχρόνιων παρεμβάσεων, ένα «πρόγραμμα 100 ημερών» για την ταχεία άμβλυνση των πολύ αρνητικών συνθηκών, που έχουν μακροχρόνια παγιωθεί στον πυρήνα της πραγματικής οικονομίας.

2. Η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για αναθεώρηση του μίγματος οικονομικής πολιτικής.

3. Η κατάρτιση της νέας εθνικής στρατηγικής για το νέο αναπτυξιακό και κοινωνικό πρότυπο της ελληνικής οικονομίας.

4. Η σύμπραξη με άλλα πρόθυμα κράτη-μέλη στη βελτίωση της οικονομικής πολιτικής στο σύνολο της ευρωζώνης.

Το πρόγραμμα των «100 πρώτων ημερών».

Οι άμεσες ανάγκες της χώρας συνιστούν ένα πρόγραμμα βραχυχρόνιων παρεμβάσεων, ένα πρόγραμμα «100 ημερών» για την ταχεία αλλαγή του οικονομικού κλίματος και την άμβλυνση των πολύ αρνητικών συνθηκών που έχουν παγιωθεί στον πυρήνα της πραγματικής οικονομίας.

Στο πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνονται οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι που έχουν επείγοντα χαρακτήρα και ταυτόχρονα είναι εφικτοί. Η βασική έμφαση πρέπει να δοθεί σε στόχους και σε πολιτικές για την ανάσχεση της ύφεσης, την επανεκκίνηση της οικονομίας και την αντιστροφή της τάσης αύξησης της ανεργίας.

Είναι γνωστές και σαφείς οι δυσκολίες αυτού του εγχειρήματος υπό συνθήκες δημοσιονομικής λιτότητας. Ωστόσο, το βάθος της ύφεσης, που δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της δημοσιονομικής λιτότητας αλλά και της μη πραγματοποίησης αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων, έχει υπερβεί κάθε πρόβλεψη, κάτι που αναγνωρίζεται και ευρύτερα και πολύ πέρα από τα σύνορα της χώρας μας.

Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, συγκεκριμένα μέτρα σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από τους εταίρους μας στον βαθμό που θα ήταν αποτελεσματικά και αξιόπιστα.

Σε αυτό το βραχυπρόθεσμο πλαίσιο, πέραν των συμφωνηθεισών μεταρρυθμίσεων γι’ αυτήν την περίοδο, προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε στόχους που βελτιώνουν άμεσα τη ρευστότητα στον επιχειρηματικό τομέα, όπως:

α) Η άμεση εκταμίευση 6,5 δισ. ευρώ από το δάνειο των 130 δισ. ευρώ για την εξόφληση των συσσωρευμένων υποχρεώσεων του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα, ενέργεια που θα συμβάλει στη ρευστότητα της αγοράς κατά πολλαπλάσιο μέγεθος.

β) Η διοχέτευση όλων των διαθέσιμων κονδυλίων σε έναν μικρό αριθμό μεγάλων έργων υποδομής πανελλαδικής εμβέλειας, με υψηλό οικονομικό πολλαπλασιαστή και εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, είτε από άμεσα διαθέσιμα κονδύλια του ΕΣΠΑ, με μεγαλύτερη ευελιξία στα κριτήρια επιλεξιμότητας, είτε ακόμη και με την έκδοση ομολόγων καλυμμένων με περιουσιακά στοιχεία.

γ) Η πίεση για αύξηση των κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για επενδύσεις στην Ελλάδα και στον νότο ευρύτερα και η παροχή εγγυήσεων ώστε να καλυφθεί το κενό χρηματοδότησης, επιβεβαιώνοντας τον ουσιαστικό θεσμικό ρόλο μιας μη Εμπορικής Τράπεζας,

δ) Η ταχύτερη δυνατή ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος.

ε) Η γρηγορότερη δυνατή επαναφορά των χρηματοδοτήσεων της δανειακής σύμβασης στην προβλεπόμενη ροή τους, για την υπέρβαση των καθυστερήσεων που ήταν το αποτέλεσμα της παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου, με αντάλλαγμα βεβαίως την ταχύτερη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη πρωτίστως η χώρα και λιγότερο οι πιστωτές μας.

Οι παραπάνω βραχυπρόθεσμοι στόχοι αφορούν παρεμβάσεις στην πλευρά της προσφοράς στην οικονομία. Με δεδομένο το δημοσιονομικό πρόβλημα, παρεμβάσεις για την τόνωση της ζήτησης είναι πολύ πιο δύσκολες, σίγουρα δε η πιο αποτελεσματική παρέμβαση που είναι δυνατή βρίσκεται στην πλευρά των επενδύσεων.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα περιθώρια πρωτοβουλιών με σημαντικό δυνητικό αποτέλεσμα. Μία τέτοια πρωτοβουλία θα ήταν η τήρηση με συνέπεια της προεκλογικής δέσμευσης ότι δεν πρόκειται να θιγούν περαιτέρω μέσω άμεσων μειώσεων και νέων φορολογικών επιβαρύνσεων τα χαμηλότερα εισοδήματα, ιδιαίτερα εκείνα των χαμηλοσυνταξιούχων. Αντίστοιχα σημαντικό δυνητικό αποτέλεσμα θα έχει η θαρραλέα αντιμετώπιση της διαφθοράς στην καταβολή των κοινωνικών επιδομάτων.

Αυτά θα αντέστρεφαν αποφασιστικά τις αρνητικές προσδοκίες ενός μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας για την εξέλιξη των εισοδημάτων, ενισχύοντας έτσι σημαντικά την καταναλωτική εμπιστοσύνη. Στο ίδιο πλαίσιο, θα μπορούσε να προταθεί η χρονική επέκταση του επιδόματος ανεργίας, και το συγκεκριμένο ποσό να προέλθει από ευρωπαϊκούς διαρθρωτικούς πόρους, ώστε να μην επιβαρύνεται το πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα.

Το μέγεθος της ύφεσης και η τεράστια αύξηση της ανεργίας ενισχύουν τις πιθανότητες ένα τέτοιο μέτρο να γίνει αποδεκτό από τους εταίρους μας, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι η Ελλάδα θα είναι συνεπής στην τήρηση όλων των άλλων υποχρεώσεων που έχει αναλάβει, κυρίως δε ότι θα επιτευχθεί ο στόχος δημιουργίας πρωτογενών πλεονασμάτων.

Τέλος, τα προβλήματα του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και η ευστάθεια του ενεργειακού συστήματος της χώρας απαιτούν επίσης άμεσες παρεμβάσεις, παρότι είναι θέματα που χρήζουν αντιμετώπισης σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Οι προϋποθέσεις αναθεώρησης του μίγματος οικονομικής πολιτικής

Η αναθεώρηση του μίγματος οικονομικής πολιτικής που χαρακτήριζε την προηγούμενη περίοδο, κυρίως όσον αφορά την καταπολέμηση της ύφεσης που εξακολουθεί να βαθαίνει, είναι επιθυμία που εκφράστηκε από το εκλογικό σώμα και δέσμευση των πολιτικών αρχηγών που στηρίζουν την παρούσα κυβέρνηση.

Ωστόσο, η οριοθέτηση των εθνικών στόχων, όσο και οι πόροι για την επίτευξή τους θα απαιτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον τη συναίνεση των εταίρων της χώρας στην ευρωζώνη. Άρα, η οικονομική πολιτική θα πρέπει να είναι σε θέση να πείθει για την ιεράρχηση των στόχων της όχι μόνο την ελληνική κοινωνία, αλλά και τους διεθνείς φορείς από τους οποίους εξαρτάται το μέλλον της χώρας.

Η προσπάθεια αναθεώρησης των ισχυουσών συμφωνιών της χώρας με τους δανειστές της και το ενδεχόμενο της απευθείας χρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θα ευδοκιμήσει και, επομένως, ότι οι παραπάνω στόχοι θα γίνουν άμεσα αποδεκτοί. Ωστόσο, οι πιθανότητες επιτυχίας ενισχύονται σημαντικά αν η Ελλάδα προσέλθει στη συζήτηση ικανοποιώντας αξιόπιστα και με συνέπεια μια σειρά προϋποθέσεων.

Πρώτη προϋπόθεση είναι η επανεκκίνηση της προώθησης συμφωνηθέντων και ώριμων διαρθρωτικών αλλαγών στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης αγορών και επαγγελμάτων, της διοικητικής μεταρρύθμισης του κράτους (όχι απλώς με την ύπαρξη του αρμόδιου υπουργείου), της άρσης της γραφειοκρατίας και ειδικά των αντικινήτρων στις επενδύσεις, με παρακάμψεις (bypass) ή ταχύτερες διαδικασίες (fast track) στις επενδύσεις, αλλά και με θεσμικές παρεμβάσεις που ενισχύουν τις συνθήκες ανταγωνισμού σε όλους τους κλάδους.

Ακόμα πιο εμφατική όμως πρέπει να είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι αυτήν τη φορά η κυβέρνηση προτίθεται να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που ψηφίζονται από τη Βουλή, επιβεβαιώνοντας την πολιτική της βούληση να συγκρουστεί με όσους δημιουργήσουν ενδεχομένως νέα εμπόδια ώστε να ακυρώσουν, να καθυστερήσουν ή να ανατρέψουν την εφαρμογή τους.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας των ιδιωτικοποιήσεων και γενικότερα της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Σημειώνεται ότι όλες οι τυχόν επιφυλάξεις που διατυπώνονται κατά περίπτωση μπορούν να προβλεφθούν και να τύχουν κατάλληλη διαχείριση σε συμβατικό επίπεδο, ενώ υπάρχουν σύγχρονα εργαλεία μακροχρόνιας μίσθωσης που εξυπηρετούν τους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους της χώρας για αποδοτικότερη χρήση των πόρων της.

Τρίτη προϋπόθεση είναι η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και των δυνατοτήτων που προσφέρουν στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδίου μεταρρύθμισης του φορολογικού συστήματος.

Τέταρτη προϋπόθεση είναι η ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης, δραστηριότητα που δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει τη μείωση των φορέων του δημοσίου χωρίς ουσιαστικό αντικείμενο, τον εξορθολογισμό των απασχολουμένων σε αυτούς και τη βελτίωση της αποδοτικότητας των υπηρεσιών με ανάθεση έργου προς φορείς του ιδιωτικού τομέα (outsourcing).