Στη μαύρη τρύπα που ρούφηξε το εναπομείναν διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών βυθίζεται και το εγχώριο λιανεμπόριο, το οποίο στις αρχές του 2012, και παρά τις εκπτώσεις, βλέπει τις πωλήσεις του να κινούνται σε αρνητικό έδαφος.

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η σύμπτωση των νέων εισπρακτικών φορολογικών μέτρων (έκτακτη εισφορά, τέλος επί των ακινήτων κ.ά.), σε συνδυασμό με την εξάλειψη του 13ου μισθού, προκάλεσε πραγματικό έλλειμμα στο διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών. Στα παραπάνω προστίθεται το γεγονός ότι η πιστωτική επέκταση μειώνεται δραματικά, περιορίζοντας έτσι και τις πωλήσεις επί πιστώσει που επί χρόνια συντηρούσαν τη λιανική.

Η δε τάση για μείωση των τιμών, αν και ικανοποιεί τις επιδιώξεις της τρόικας για την περιβόητη εσωτερική υποτίμηση, φαίνεται ότι διευρύνει τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχει περιέλθει η πραγματική οικονομία της χώρας. Στελέχη της αγοράς υπογραμμίζουν ότι κάθε σχέδιο επέκτασης έχει παγώσει, ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση αλλά και για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.

Προς επίρρωση των λόγων τους έρχεται και η γερμανική εφημερίδα Τagesspiegel, που με άρθρο της υπογραμμίζει ότι "κανείς δεν επενδύει σε μια οικονομία όπου οι καταναλωτές δεν έχουν λεφτά".

Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πτώση του τζίρου της τάξης του 15% κατά μέσο όρο τον Ιανουάριο και για μεγαλύτερη μείωση τον Φεβρουάριο, όπου ούτως ή άλλως παραδοσιακά το ενδιαφέρον υποχωρεί.

Αρκετοί παράγοντες της αγοράς, ωστόσο, σημειώνουν ότι το ποσοστό των χαμένων πωλήσεων σε τεμάχια είναι σαφώς μικρότερο, λόγω αφενός των εκπτωτικών προσφορών και αφετέρου της στροφής των καταναλωτών σε προϊόντα μικρότερης αξίας.

Τις μεγαλύτερες πιέσεις εξακολουθεί να δέχεται η αγορά ένδυσης και υπόδησης, η οποία μετρά αθροιστικές απώλειες άνω του 50% στην τριετία της κρίσης. Αντιστάσεις εμφανίζουν οι μεγάλοι εμπορικοί πόλοι (malls και πολυκαταστήματα), που τον Ιανουάριο κατέγραψαν σταθερές πωλήσεις έναντι του περυσινού διαστήματος. Συγκεκριμένα, το Attica στην Αθήνα, αν και κινήθηκε πτωτικά, μείωσε σημαντικά τον ρυθμό επιβράδυνσης των πωλήσεων.

Οι ξένες αλυσίδες όπως η H&M συνεχίζουν να κινούνται ανοδικά, ευνοημένες από την προσθήκη νέων καταστημάτων αλλά και από τη διείσδυση που επιτυγχάνουν μέσω της value for money εμπορικής πρότασης.

Σταθερές πωλήσεις έναντι του περυσινού Ιανουαρίου παρουσίασε και η αλυσίδα Sprider, αν και το πρώτο μέρος του Φεβρουαρίου ήταν κακό, όπως αναφέρουν στελέχη της εταιρίας. «Άμα τη εμφανίσει της, η τρόικα εξουδετερώνει κάθε διάθεση αγορών», σημειώνουν από τη Sprider, αποδίδοντας την πτώση της ζήτησης και στην ψυχολογία.

Αντίθετη θέση εκφράζει στέλεχος του ομίλου Φουρλή, εκτιμώντας ότι το απορροφημένο από τους φόρους εισόδημα λείπει από την αγορά, επιφέροντας μείωση πωλήσεων που δεν αναπληρώνεται. «Ο περιορισμός της πιστωτικής επέκτασης είναι ακόμη μία παράμετρος. Στην Intersport παρατηρούμε δραματική μείωση των αγορών μέσω κάρτας έναντι του 2010, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο καταναλωτής ξοδεύει μόνο διαθέσιμα», σημειώνει ο κ. Γ. Αλεβίζος.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η κατάσταση τον Ιανουάριο για τις αλυσίδες του ομίλου δεν άλλαξε σημαντικά έναντι του δ΄ τριμήνου του 2011, όπου υπήρχε σαφής μείωση πωλήσεων. Σημειώνεται ακόμα ότι η ΙΚΕΑ δεν ωφελούνταν παραδοσιακά από το εκπτωτικό διάστημα.

Στην ευρύτερη αγορά του οικιακού εξοπλισμού τα μηνύματα είναι επίσης αρνητικά. Ο Ιανουάριος για τη Neoset ήταν ένα ακόμη κακός μήνας, με πτώση πωλήσεων κοντά στο 20%, ενώ πιέσεις δέχονται και όλες οι αλυσίδες ηλεκτρικών, ακόμη και αν διατηρούν μικρότερα ποσοστά πτώσης σε επίπεδο τεμαχίων.

Εξαίρεση στη λιανική αποτελεί μόνο το δίκτυο της Jumbo, που συνεχίζει να αυξάνει έστω και οριακά τις πωλήσεις, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη αντοχή μετά από τρία χρόνια ύφεσης.

Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο παρουσίασε αύξηση τζίρου κατά 1%, σε έναν μήνα όπου παραδοσιακά η ζήτηση στρέφεται σε άλλα είδη εκτός της αλυσίδας.

Αντέχουν τα τρόφιμα

Εν αντιθέσει με το σύνολο της αγοράς, το οποίο έχει δει τις πωλήσεις του να καταγράφουν ελεύθερη πτώση, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, φαίνεται πως κρατούν αντιστάσεις, στο μέτρο του δυνατού. Και αυτό γιατί η πτώση 5% που έχει καταγραφεί στην αξία των πωλήσεων των οργανωμένων αλυσίδων τον πρώτο μήνα του έτους μπορεί να χαρακτηριστεί και αναστρέψιμη!

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η αναγκαστική επιστροφή στο σπίτι και στις διατροφικές ρίζες (όσπρια, ζυμαρικά κ.λπ.) αποτελεί τον βασικό λόγο για τον οποίο οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ, αν και πιεζόμενες, εξακολουθούν να κρατούνται σε ανεκτό επίπεδο. Οι ίδιοι σημειώνουν ότι, παρά την πτώση σε αξίες, ο όγκος πωλήσεων διατηρείται καθώς είναι εμφανής η μεγάλη στροφή των καταναλωτών στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.

Τη στροφή αυτήν έχει καταγράψει και πρόσφατη έρευνα της Nielsen για την καταναλωτική εμπιστοσύνη, από την οποία προκύπτει ότι 7 στους 10 καταναλωτές (ποσοστό 68%) στρέφεται σε φθηνότερα καταναλωτικά προϊόντα ώστε να καταφέρει να αντεπεξέλθει στις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες και ότι η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων (ποσοστό 93%) δηλώνει ότι αναγκάστηκε να αλλάξει τις αγοραστικές της συνήθειες εξαιτίας της συνεχιζόμενης κρίσης.

Πάντως, οι περισσότεροι Έλληνες έχουν μειώσει τα χρήματα που δαπανούν για διασκέδαση εκτός σπιτιού (76%), για νέα ρούχα (70%), για φαγητό από έξω (67%) και για εκδρομές ή ταξίδια (60%). Διόλου παράδοξο αν αναλογιστεί κανείς ότι στην Ελλάδα ένας στους τρεις δηλώνει πως δεν του περισσεύουν καθόλου χρήματα μετά την κάλυψη των βασικών του αναγκών.

Συγχρόνως, το μεγαλύτερο ποσοστό όσων συνεχίζουν να διαθέτουν κάποια χρήματα τα χρησιμοποιεί για αποπληρωμή δανείων και πιστωτικών καρτών, με αποτέλεσμα μικρό μόνο ποσοστό των διαθέσιμων ποσών να καταλήγει στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών.