Από τον κλάδο του τουρισμού μπορεί να προέλθει η μερίδα του λέοντος της ανάπτυξης της επόμενης δεκαετίας, σύμφωνα με τη μελέτη «Η Ελλάδα 10 χρόνια Μπροστά», της εταιρίας συμβούλων McKinsey, για λογαριασμό του ΣΕΒ και της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.

Σύμφωνα με τη μελέτη, ο κλάδος του τουρισμού συνεισέφερε το 2010 (άμεσα και έμμεσα) περί τα 27 δισ. ευρώ στο ελληνικό ΑΕΠ και μπορεί να αυξήσει τη συνεισφορά του στα 45 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2021, μέσω σειράς πρωτοβουλιών και επενδύσεων.

Ο διεθνής οίκος εκτιμά πως μέχρι το 2021 η άμεση και έμμεση συνεισφορά του τουρισμού μπορεί να αυξηθεί κατά 18 δισ. ευρώ, με παράλληλη αύξηση της απασχόλησης κατά περίπου 220 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Η θετική δημοσιονομική επίδραση θα μπορούσε να είναι της τάξης των 3 δισ., ενώ το εμπορικό ισοζύγιο θα μπορούσε να ωφεληθεί κατά περίπου 9 δισ. ετησίως.

Προτείνεται, μεταξύ άλλων, η δημιουργία ποιοτικών υποδομών με ταυτόχρονη επιτάχυνση των επενδύσεων. Κεφάλαια θα μπορούσαν να κατευθυνθούν στη δημιουργία 2 - 3 επιπλέον συνεδριακών κέντρων στις ευρύτερες περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης καθώς και στις υποδομές για τον ναυτικό τουρισμό (30 - 35 πρόσθετες μαρίνες και 3 - 4 σημεία επιβίβασης και αποβίβασης τουριστών από κρουαζιερόπλοια, με αναβάθμιση αντίστοιχων λιμανιών).

Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην άρση των εμποδίων και της γραφειοκρατίας για την κατασκευή περίπου 50.000 παραθεριστικών κατοικιών και 15 - 20 ΠΟΤΑ (Περιοχές Οργανωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης).

Σύμφωνα με τη McKinsey, η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει σημεία επιπλέον σύνδεσης με τις αναδυόμενες και τις πιο απομακρυσμένες αγορές, μέσω απευθείας πτήσεων και της άρσης ή αναθεώρησης διαδικασιών για την παροχή άδειας εισόδου (διευκολύνσεις στο πλαίσιο των διαδικασιών Σένγκεν).

Εκτιμάται πως απαιτείται ανασχεδιασμός της θαλάσσιας σύνδεσης με τα νησιά, με παράλληλη εξέταση της σχέσης ποιότητας προς κόστος. Μια λύση θα ήταν η δημιουργία δύο - τριών τοπικών κόμβων (π.χ. στις Κυκλάδες, στα Δωδεκάνησα και στο Ιόνιο) με αναβάθμιση των λιμανιών που θα επιλεγούν.

Προτείνεται, επίσης, ο επαναπροσδιορισμός της εμπορικής πολιτικής. Ο ελληνικός τουρισμός πρέπει να επιδιώξει να διατηρήσει τα μερίδιά του στις παραδοσιακές ευρωπαϊκές αγορές (βασική προτεραιότητα: Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Σκανδιναβία - αυξημένη προτεραιότητα: Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία) και ταυτόχρονα να υιοθετήσει μία στρατηγική διείσδυσης σε αναδυόμενες αγορές (Ρωσία και Κίνα) καθώς και στην αγορά των ΗΠΑ.

Η εμπορική πολιτική θα πρέπει επίσης να επιδιώξει να αλλάξει το μίγμα των τουριστών σε όφελος των ανώτερων εισοδηματικών τάξεων (από 62/38 σε 55/45 μίγμα μέσης/εύπορη τάξη) μέσω της ποιοτικής αναβάθμισης του προϊόντος «ήλιου και θάλασσας» και της επέκτασής του με κρουαζιέρες, θαλάσσιο τουρισμό, ΠΟΤΑ και την καθιέρωση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ως προορισμών για «αστικές αποδράσεις».

Οι αναλυτές του διεθνούς οίκου επισημαίνουν πως στις παραδοσιακές αγορές της η Ελλάδα αντιμετωπίζει φθίνοντα μερίδια αγοράς, ενώ παρουσιάζει περιορισμένη διείσδυση σε νέες ανερχόμενες αγορές, όπως η Κίνα και η Ρωσία. Στόχος πρέπει να είναι η κατάκτηση σημαντικού μεριδίου στις ΗΠΑ, στη Ρωσία και στην Κίνα. Στις δύο πρώτες, το μερίδιο (με βάση τις αφίξεις) της Ελλάδας είναι σήμερα κάτω του 1% και στην Κίνα αμελητέο. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία έχει ήδη αποσπάσει διπλάσιο μερίδιο αφίξεων από τις ΗΠΑ και εξαπλάσιο από τη Ρωσία.

Στη μελέτη επαναλαμβάνεται πως η τουριστική περίοδος στην Ελλάδα είναι υπερβολικά συγκεντρωμένη στους καλοκαιρινούς μήνες (το 52% των αφίξεων πραγματοποιείται κατά το 3ο τρίμηνο), ενώ οι τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα δαπανούν κατά κανόνα λιγότερα χρήματα σε σύγκριση με την αντίστοιχη δαπάνη στους άλλους ανταγωνιστικούς προορισμούς.

Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί. Για παράδειγμα, η Ελλάδα προσφέρει ένα προϊόν «ήλιου και θάλασσας», που έχει μαζική απήχηση, αλλά μέτρια ποιότητα, χωρίς διαφοροποίηση από άλλους προορισμούς διακοπών. Η οικονομική βιωσιμότητα του προϊόντος είναι αμφίβολη, καθώς δεν υπάρχουν ούτε οικονομίες κλίμακας ούτε επαρκείς υποδομές υψηλής ποιότητας.

Αναφέρεται, για παράδειγμα, πως η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο μερίδιο στην Ευρώπη (21%) στις επισκέψεις κρουαζιερόπλοιων, ενώ αντίστοιχο ποσοστό έχει και η Ιταλία. Όμως, έχει μερίδιο μόλις 10% στις επιβιβάσεις σε κρουαζιερόπλοια (που αφήνουν και τα περισσότερα χρήματα), ενώ η Ιταλία έχει μερίδιο 35% στις επιβιβάσεις. Ως αποτέλεσμα, στην Ελλάδα ήρθε μόλις το 6% των 9,4 δισ. ευρώ που δαπανήθηκαν το 2009 για κρουαζιέρες στην Ευρώπη, ενώ η Ιταλία πήρε τη μερίδα του λέοντος (το 30%). Στη μελέτη εκτιμάται πως με επιθετική πολιτική στην κρουαζιέρα και στο yachting η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει την πρώτη θέση στην Ευρώπη, με μερίδιο άνω του 25% στις επιβιβάσεις.

Σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση της γης, τη δημιουργία υποδομών και το επενδυτικό πλαίσιο, υπάρχουν πολλά εμπόδια που αποτρέπουν εκείνη τη μορφή ανάπτυξης που θα ικανοποιεί τις σύγχρονες δομές ζήτησης και τα νέα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας (Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης - ΠΟΤΑ, παραθεριστικές κατοικίες, μαρίνες, λιμάνια για κρουαζιερόπλοια).

Παράλληλα, οι περίπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης και το διαρκώς μεταβαλλόμενο φορολογικό πλαίσιο αποθαρρύνουν τις επενδύσεις. Η σύνδεση της Ελλάδας με τις νέες αναδυόμενες και υπεράκτιες αγορές είναι περιορισμένη, ενώ τα σημεία εισόδου των τουριστών (π.χ. η Αθήνα) είναι ακριβά για τους αερομεταφορείς.

Από πλευράς επαγγελματικών δυνατοτήτων και τεχνογνωσίας, η Ελλάδα υστερεί στην ποιότητα και ποσότητα καταρτισμένων ανθρώπινων πόρων, καθώς και στο ακαδημαϊκό επίπεδο των επαγγελματιών του τουρισμού που αποφοιτούν από τις ελληνικές σχολές.

Τέλος, απουσιάζει ένας αποτελεσματικός εθνικός οργανισμός, που να λειτουργεί με βάση τις αρχές της αγοράς, προωθώντας αποτελεσματικά το ελληνικό τουριστικό προϊόν στο εξωτερικό.