H Μoody's υποβάθμισε εκ νέου την ελληνική οικονομία σε "B1" από "Βa1" (τρεις βαθμίδες) και διατήρησε αρνητικές τις προοπτικές (outlook) των ratings, ολοκληρώνοντας τη νέα διαδικασία αξιολόγησης, η οποία είχε ξεκινήσει στις 16 Δεκεμβρίου 2010.

Από την πλευρά του, το υπουργείο Οικονομικών σε σχετική ανακοίνωση χαρακτηρίζει την υποβάθμιση εντελώς αδικαιολόγητη γιατί δεν βασίζεται σε αντικειμενική και ισορροπημένη αξιολόγηση των οικονομικών συνθηκών τις οποίες αντιμετωπίζει η Ελλάδα.

Σημειώνεται ότι, παρά την υποβάθμιση των τριών βαθμίδων, τόσο τα spreads όσο και τα CDSs (των ελληνικών δεκαετών και πενταετών ομολόγων αντίστοιχα) δεν επηρεάστηκαν αρχικά σε σημαντικό βαθμό.

Όπως αναφέρει ο διεθνής οίκος, στη σχετική ανακοίνωση, προχώρησε στην υποβάθμιση της Ελλάδας για τρεις λόγους:

- Τα δημοσιονομικά μέτρα και οι διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται για να σταθεροποιηθεί το χρέος είναι φιλόδοξα και εμπεριέχουν σημαντικό κίνδυνο εφαρμογής, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί έως τώρα.

- Η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα με τη συγκέντρωση των εσόδων.

- Υπάρχει ο κίνδυνος η Ελλάδα να μην μπορέσει μετά το 2013 να ικανοποιήσει τα διεθνή κριτήρια φερεγγυότητας και να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους.

Το ανώτατο όριο (country ceilings) της χώρας για τα ομόλογα και τις τραπεζικές καταθέσεις δεν επηρεάζεται από τη σημερινή υποβάθμιση και παραμένει "Αaa" (όπως ισχύει και στην υπόλοιπη ευρωζώνη). Η βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση non prime (N.P.) επίσης δεν επηρεάζεται.

Το βασικό σενάριο

Η Moody's εκτιμά ότι οι κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων δεν θα υποστούν ζημίες, ωστόσο θεωρεί ότι η πιθανότητα αθέτησης πληρωμών έχει αυξηθεί συγκριτικά με τον Ιούνιο του 2010, όταν ο οίκος είχε υποβαθμίσει για τελευταία φορά την Ελλάδα.

Αναφέρει επίσης ότι οι κίνδυνοι της εφαρμογής των μέτρων οικονομικής εξυγίανσης θα ενισχυθούν στο μέλλον και ως εκ τούτου μια λύση που θα περιελάμβανε ζημίες για τους ιδιώτες κατόχους ομολόγων θα καθίστατο ελκυστικότερη.

Τι θα οδηγούσε σε νέα υποβάθμιση ή σε αναβάθμιση

Μια νέα υποβάθμιση της οικονομίας θα μπορούσε να λάβει χώρα αν η προσήλωση της κυβέρνησης στο δημοσιονομικό πρόγραμμα εμφάνιζε σημάδια κόπωσης ή η στήριξη από την τρόικα είχε αρχίσει να ελαττώνεται.

Αντίθετα, αναβάθμιση θα μπορούσε να συμβεί αν φαινόταν να απομακρύνεται το σενάριο της αθέτησης πληρωμών και το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής προχωρούσε γρηγορότερα από τις εκτιμήσεις της Moody's (π.χ. μέσω των υψηλών εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις ή από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής).

Αδικαιολόγητη η υποβάθμιση λέει το υπουργείο Οικονομικών

Η σημερινή υποβάθμιση από τον οίκο αξιολόγησης Moody's είναι εντελώς αδικαιολόγητη γιατί δεν βασίζεται σε αντικειμενική και ισορροπημένη αξιολόγηση των οικονομικών συνθηκών τις οποίες αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Επιπρόσθετα, το εύρος της υποβάθμισης και η χρονική στιγμή όπου ο συγκεκριμένος οίκος επέλεξε να την ανακοινώσει είναι ακατανόητα και εγείρουν σοβαρά ερωτήματα.

Η απόφαση του οίκου αξιολόγησης βασίζεται αποκλειστικά στους εκτιμώμενους κινδύνους του προγράμματος και της διεθνούς κατάστασης. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί απλώς αναφέρεται στην ανακοίνωση, αλλά δεν συνυπολογίζεται στην ανάλυση ούτε στις θετικές προοπτικές που αυτή δημιουργεί για την οικονομία.

Τα επιχειρήματα που επικαλείται η Moody's στη σχετική ανακοίνωσή της κατά κανέναν τρόπο δεν ανταποκρίνονται στην πρόοδο που έχει σημειωθεί τους τελευταίους μήνες και δεν αιτιολογούνται από καμία από τις εξελίξεις και τις πληροφορίες που έχουν προστεθεί από τον Ιούνιο του 2010, όταν είχε αποφασιστεί η προηγούμενη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τον ίδιο οίκο.

Η ανακοίνωση προχωρά ένα βήμα παραπέρα, προεξοφλώντας την αποτυχία συγκεκριμένων πολιτικών -ενώ έχει ήδη υλοποιηθεί μεγάλος αριθμός μεταρρυθμίσεων- αλλά και τις ίδιες τις αποφάσεις της Ε.Ε., τη στιγμή που όλοι γνωρίζουν πως βρίσκεται σε εξέλιξη η διαπραγμάτευση για τη σύνοδο κορυφής στο τέλος του μήνα και οι οριστικές αποφάσεις δεν έχουν ακόμη παρθεί.

Ειδικότερα, η Moody's επικαλείται ως επιχείρημα ότι το έργο των διαρθρωτικών αλλαγών είναι δύσκολο και ενέχει πολλούς κινδύνους στην υλοποίηση και αυτό είναι απολύτως γνωστό από πέρυσι τον Μάιο όπου υπογράφηκε το πρόγραμμα. Στους εννέα μήνες που έχουν μεσολαβήσει, όχι μόνο έχει αποδειχτεί η αποφασιστικότητα της Ελλάδας να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, αλλά έχουν εφαρμοστεί και πρωτοφανείς σε κλίμακα παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις.

Η μείωση του ελλείμματος κατά έξι μονάδες του ΑΕΠ και του πρωτογενούς ελλείμματος περισσότερο από επτά μονάδες του ΑΕΠ είναι η πιο μεγάλη απόδειξη πως, σε σχέση με εννέα μήνες πριν, όχι μόνο δεν έχουν αυξηθεί οι κίνδυνοι, άλλα αντίθετα η χώρα έχει μπει σε δρόμο επιθετικής δημοσιονομικής προσρμογής για να εξαλείψει τους κινδύνους που υπήρχαν.

Επιπλέον, η ανακοίνωση επικαλείται καθυστέρηση στην ανάκαμψη των εσόδων, όταν το αποτέλεσμα από την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2010 δείχνει αύξηση των εσόδων σχεδόν 6%, σε μία χώρα όπου η ύφεση ήταν 4,5%. Η Moody's προχωρά ακόμη περισσότερο, προεξοφλώντας, χωρίς κανένα νέο δεδομένο, την αποτυχία πολιτικών που είτε δεν έχουν ακόμη ψηφιστεί -όπως το φορολογικό νομοσχέδιο που είναι στη Βουλή- είτε μόλις έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζονται.

Τέλος, η Moody's επικαλείται αβεβαιότητα σχετικά με τις συνθήκες στην ευρωζώνη μετά το 2013 και την επίδρασή τους στο ελληνικό χρέος, παρότι όλοι γνωρίζουν πως οι αποφάσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρωζώνης βρίσκονται ακόμα σε διαδικασία επεξεργασίας και υπάρχει ρητή δέσμευση από τις περισσότερες χώρες για αποφάσεις στην τακτική σύνοδο κορυφής του Μαρτίου.

Το επιχείρημα αυτό αγνοεί πλήρως την έκφραση αποφασιστικότητας των χωρών-μελών της ευρωζώνης με κάθε τρόπο να συνεχιστεί η στήριξη των χωρών που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα πρόσβασης σε δανειακά κεφάλαια.

Η Ελλάδα αξιολογείται κάθε τρεις μήνες από τρεις διεθνείς οργανισμούς τόσο ως προς την υλοποίηση του προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών όσο και σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται στους δείκτες δημοσιονομικής εξυγίανσης και ανταγωνιστικότητας. Η πρόσφατη αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιβεβαιώνει την πρόοδο που έχει σημειώσει η χώρα και οι εκτιμήσεις για την πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που υιοθετείται από τον συγκεκριμένο οίκο αξιολόγησης.

Αυτό εντείνει την αίσθηση πως η απόφαση για την υποβάθμιση της Ελλάδας δεν στηρίζεται σε ισχυρά επιχειρήματα.

Σε τελική ανάλυση, η σημερινή υποβάθμιση από τη Moody's είναι πιο αποκαλυπτική για τα λανθασμένα κίνητρα και την έλλειψη λογοδοσίας των οίκων αξιολόγησης, παρά για την πραγματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Οι οίκοι αυτοί δεν αντιμετώπισαν έγκαιρα την αύξηση του κινδύνου στον χρηματοπιστωτικό τομέα, που οδήγησε στην κρίση του 2008, και τώρα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την πρωτιά στην ανακάλυψη κινδύνων, οι οποίοι θα οδηγήσουν στην επόμενη κρίση.

Σε μία ιδιαίτερα ευαίσθητη στιγμή για την παγκόσμια οικονομία και τις αγορές, παρόμοιες αδικαιολόγητες αποφάσεις ενέχουν τον κίνδυνο να εξελιχθούν σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Σίγουρα, βέβαια, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για πιο αποτελεσματική ρύθμιση σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο των ίδιων των οίκων αξιολόγησης.

Σε κάθε περίπτωση, η σημερινή απόφαση της Moody's σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει τη χρηματοδότηση της Ελληνικής Δημοκρατίας, αφού συνεχίζει να αντλεί κεφάλαια από τον μηχανισμό στήριξης. Επιπλέον, η Ελλάδα, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έχει λάβει όλες τις αναγκαίες πρόνοιες για τη διαφύλαξη της σταθερότητας και την άντληση ρευστότητας για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.