Ενδιαφέρουσα μελέτη για τον κλάδο της υγείας και της ασφάλισης εκπόνησε η διεύθυνση οικονομικών μελετών της Alpha Bank με ημερομηνία Φεβρουάριος 2011.

Παροχή στον δημόσιο τομέα υγείας της δυνατότητας να ανταγωνισθεί τον ιδιωτικό τομέα με ισοδύναμα μέσα και πολιτικές προτείνει η μελέτη, ενώ η αποκατάσταση ορθολογικής οργανωτικής δομής, διοικήσεως και λειτουργίας του ΕΣΥ και των τομέων προσφοράς υπηρεσιών υγείας θα δώσει λύσεις στην περίθαλψη.

Εκτίμηση του τμήματος μελετών είναι ακόμη ότι πρέπει και στο μέτωπο των φαρμακείων να αλλάξουν πολλά πράγματα με καίρια την αποκατάσταση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στη λιανική αγορά των φαρμάκων..

Ασφάλιση: Ταμεία χωρίς δωρεάν υγεία

Στην Ελλάδα, εκείνο που ήταν εξαιρετικά αναπτυγμένο έως πρόσφατα ήταν η πρακτική της αναλήψεως, τόσο από την κεντρική κυβέρνηση όσο και από τα κρατικά ΑΤ, υπέρμετρα υψηλών υποχρεώσεων για «δωρεάν» προσφορά πάσης φύσεως υπηρεσιών υγειονομικής περιθάλψεως στο σύνολο του πληθυσμού. Τόσο στους ανήκοντες στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα όσο και σε αυτούς που εντάσσονται στα ανώτατα εισοδηματικά στρώματα.

Το δόγμα ήταν η «δωρεάν υγεία», όπως η «δωρεάν παιδεία», οι «δωρεάν συντάξεις», οι «φθηνές αστικές και σιδηροδρομικές συγκοινωνίες», το «φθηνό πετρέλαιο θερμάνσεως», η «δωρεάν ασφάλιση από φυσικές καταστροφές», οι «δωρεάν παραλίες», τα «δωρεάν πάρκα, ακόμη και τα μεγαλύτερα της Ευρώπης» και πολλά άλλα «δωρεάν» ή σχεδόν δωρεάν. Στον τομέα της υγείας η «δωρεάν» υγεία προσφέρεται κατά κύριο λόγο από τα κρατικά νοσοκομεία (του ΕΣΥ και του ΙΚΑ), τα αγροτικά, ιατρεία, και τα ιατρεία και κέντρα υγείας του ΕΣΥ, του ΙΚΑ, του ΟΑΕΕ, κ.ά.

Σε κάθε περίπτωση η θέση ότι η υπο-ανάπτυξη και η αντικοινωνική (στις πολλές περιπτώσεις διαφθοράς) λειτουργία του δημόσιου τομέα υγείας στην Ελλάδα οφείλεται στην ταχεία ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα υγείας, αποτελεί εμφανή στρέβλωση της πραγματικότητας. Οδηγεί δε αναπόφευκτα σε λανθασμένες προτάσεις πολιτικής (όπως, π.χ. η επιδίωξη της «αποδόμησης» του ιδιωτικού τομέα), που είναι εντελώς αντίθετες με τα συμφέροντα των εργαζομένων-ασφαλισμένων της χώρας. Σημειώνεται, για παράδειγμα, ότι από τα 2,5 εκατ. προγραμματισμένα ιατρικά ραντεβού για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ το 2010, το ένα εκατ. περίπου τελικά ακυρώθηκαν (Ημερησία, 12.12.2010).

Αυτό έγινε, εν μέρει εξαιτίας απεργιών και αδειών των ιατρών του ΙΚΑ και διότι οι ασθενείς αντί να περιμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα για το ραντεβού τους στο ΙΚΑ καταφεύγουν (για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα υγείας που τους βασανίζει) στα ιατρεία, τα διαγνωστικά κέντρα και τα νοσοκομεία του ιδιωτικού τομέα, ή ακόμη και στα κρατικά νοσοκομεία (διά της νομίμου ή διά της πλαγίας οδού). Εάν δεν υπήρχε ο ιδιωτικός τομέας, οι ασθενείς αυτοί θα έπρεπε να καταφύγουν στο εξωτερικό, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της τριτοβάθμιας εκπαιδεύσεως. Αυτό θα είχε ως συνέπεια μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας και προσφοράς υπηρεσιών υγείας στην εγχώρια οικονομία, με ταυτόχρονη διατήρηση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού στο εξαιρετικά υποβαθμισμένο επίπεδο που προσφέρει έως σήμερα ο κρατικός τομέας στην Ελλάδα.

Αντί για «αποδόμηση» του ιδιωτικού τομέα υγείας στη χώρα μας, θα πρέπει να εξασφαλισθεί η δυνατότητα στο δημόσιο τομέα υγείας να ανταγωνισθεί τον ιδιωτικό τομέα με ισοδύναμα μέσα και πολιτικές. Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα υποχρεώνουμε το ΕΣΥ και το ΙΚΑ να προσφέρουν «δωρεάν» ιατρικά ραντεβού και τη δυνατότητα διενέργειας διαγνωστικών εξετάσεων, αλλά σε 1-5 μήνες από σήμερα. Αυτές οι υπηρεσίες στον τομέα της υγείας είναι προφανώς λιγότερο ανταγωνιστικές από τα σχετικά «ακριβά» ραντεβού και διαγνωστικές εξετάσεις που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας χωρίς καμμία καθυστέρηση, σήμερα. Θα πρέπει, λοιπόν, να δοθούν οι δυνατότητες στα κρατικά νοσηλευτικά ιδρύματα να προσφέρουν στους ασθενείς σχετικά «χαμηλές τιμές» (σε σχέση με τους ιδιώτες παρόχους) για ραντεβού και διαγνωστικές εξετάσεις για σήμερα (και όχι σε 5 μήνες από σήμερα) μέσω κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής στον χρήστη.

Θα πρέπει ο ασθενής να πληρώνει, για την εγχείρηση που πραγματοποίησε σε ένα κρατικό νοσοκομείο (ή για την επίσκεψη που πραγματοποίησε σε ένα ιατρείο του ΙΚΑ), το ίδιο το νοσοκομείο (ή το ιατρείο) και όχι τον ιατρό ή το νοσηλευτικό προσωπικό. Με αυτό τον τρόπο ο δημόσιος τομέας θα προσελκύσει και πάλι τους ασθενείς από τα ιδιωτικά νοσοκομεία και θα δώσει λύση και στο μεγάλο πρόβλημα χρηματοδοτήσεως το οποίο έχει και το οποίο δεν μπορεί πια να λυθεί με αυξημένες επιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό. Επιπλέον, θα υποχρεώσει και τα ιδιωτικά νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες στους ασθενείς και σε πολύ χαμηλότερες (ανταγωνιστικές) τιμές από αυτές που επιβάλλει σήμερα ελλείψει ανταγωνισμού. Τα ΑΤ από την πλευρά τους θα συμβάλλονται με τους οργανισμούς προσφοράς υπηρεσιών υγείας (δημόσιους ή ιδιωτικούς) εξασφαλίζοντας υπηρεσίες υγείας υψηλής ποιότητας και ποσότητας με τους καλύτερους δυνατούς όρους για τους ασφαλισμένους τους και με βάση τις οικονομικές τους δυνατότητες.


Περίθαλψη: Νοσοκομείο χωρίς διοίκηση

Για την αντιμετώπιση των σημαντικών προβλημάτων λειτουργίας του τομέα απαιτείται η σταδιακή αποκατάσταση μίας ορθολογικής οργανωτικής δομής, διοικήσεως και λειτουργίας του ΕΣΥ και των τομέων προσφοράς υπηρεσιών υγείας των ΑΤ, η οποία με τη σειρά της απαιτεί μεταξύ άλλων:

Την αποκατάσταση της πραγματικής έννοιας της «δωρεάν υγείας», η οποία σημαίνει ότι το κράτος φροντίζει για την εξασφάλιση ενός επιπέδου ελάχιστης, ικανοποιητικής και αξιοπρεπούς παροχής ιατρικής περιθάλψεως σε όλους τους πολίτες της χώρας. Αυτό υλοποιείται κατά κύριο λόγο μέσω της υποχρεωτικής ασφαλίσεως όλων των πολιτών στα υπό κρατικό έλεγχο ασφαλιστικά ταμεία και επίσης μέσω του ΚΠ. Σε κάθε περίπτωση, οι δαπάνες υγείας από τον ΚΠ και από τα υπό κρατικό έλεγχο ΑΤ δεν δύνανται, όπως προαναφέρθηκε, να υπερβούν το 6,0% του ΑΕΠ τουλάχιστον έως το τέλος της δεκαετίας του 2010.

Οι Έλληνες πολίτες (τόσο οι χαμηλόμισθοι όσο και οι υψηλόμισθοι) θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τώρα ότι στη ζωή τίποτα δεν είναι «δωρεάν», ιδιαιτέρως στην Ελλάδα και προ πάντων στον κλάδο της υγείας. Αυτό που έως σήμερα μας παρουσιαζόταν ως «δωρεάν υγεία» το έχουμε ήδη πληρώσει, πιθανότατα με υπέρ-τριπλάσια τιμή από το πραγματικό κόστος του, δηλαδή από το κόστος που θα είχε σε ένα ορθολογικά οργανωμένο και διαχειριζόμενο σύστημα υγείας. Αυτό είναι αυτονόητο εάν ληφθεί υπόψη το ότι έως σήμερα μαζί με το κόστος μίας ιατρικής πράξεως στην Ελλάδα πληρώναμε και το κόστος της διαφθοράς, στο οποίο κατέχουμε ηγετική θέση παγκοσμίως, ιδιαιτέρως στον τομέα της υγείας. Η έννοια της «δωρεάν υγείας» δεν αποκλείει τη ζήτηση από τα κρατικά νοσοκομεία και άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα αυξημένων και εξειδικευμένων υπηρεσιών για την αποκατάσταση της υγείας τους από πολίτες υψηλότερου εισοδηματικού επιπέδου που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν στο ακέραιο αυτές τις υπηρεσίες.

Την ενίσχυση του ανταγωνισμού μεταξύ των κρατικών νοσοκομείων και ιατρικών κέντρων (συμπεριλαμβανομένων και αυτών του ΙΚΑ) μεταξύ τους και μεταξύ αυτών και των ιδιωτικών νοσοκομείων και ιατρικών κέντρων. Τα έσοδα κάθε νοσοκομείου ή ιατρικού κέντρου να προσδιορίζονται από τον αριθμό των ασθενών (υψηλού ή χαμηλού εισοδήματος, ασφαλισμένων ή μη) που αυτά νοσηλεύουν και από τον όγκο των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως που θα προσφέρουν. Εάν κάποια νοσοκομεία ή ιατρικά κέντρα (π.χ., αυτά που λειτουργούν εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας) δικαιούνται πρόσθετη επιχορήγηση από το κράτος, αυτή να προσδιορίζεται και καταβάλλεται οριστικά, με βάση τον προϋπολογισμό του Ιδρύματος, στην αρχή εκάστου έτους.

Σε κάθε περίπτωση, τα κρατικά νοσοκομεία θα πρέπει να ανταγωνίζονται επί ίσης όροις τα ιδιωτικά για την προσέλκυση ασθενών υψηλών εισοδηματικών δυνατοτήτων, οι οποίοι απαιτούν υψηλότερη ποιότητα κυρίως ξενοδοχειακής υποδομής και εξυπηρετήσεως στα νοσοκομεία. Αυτήν την υποδομή και τις υπηρεσίες θα πρέπει να παρέχουν και τα κρατικά νοσοκομεία προσελκύοντας ασθενείς όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό. Με τα έσοδα από αυτή την πηγή θα χρηματοδοτούν τις επενδύσεις τους σε ιατρικό εξοπλισμό και σε υψηλού επιπέδου επιστημονικό και νοσηλευτικό προσωπικό από το οποίο θα επωφελούνται και οι χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις.

Η ισότητα στην προσφορά υπηρεσιών υγείας είναι απολύτως αναγκαία και θα πρέπει να εφαρμόζεται απαρέγκλιτα. Αλλά η ισότητα αφορά τις ιατρικές πράξεις, τα φάρμακα που έχουν ανάγκη οι ασθενείς και την εξασφάλιση συνθηκών οι οποίες να συντείνουν στην αποκατάσταση της υγείας τους. Αυτά δεν έχουν καμμία σχέση με τις πρόσθετες υπηρεσίες (ξενοδοχειακές ή άλλες) που μπορεί να έχει ανάγκη ένας ασθενής, για τις οποίες καταβάλλει το υψηλό τίμημα, συμβάλοντας στην απασχόληση εργαζομένων και στην ενίσχυση των οικονομικών δυνατοτήτων των νοσηλευτικών μονάδων.

Φάρμακα: Φαρμακεία χωρίς ανταγωνισμό

Η αποκατάσταση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στη λιανική αγορά των φαρμάκων στην Ελλάδα αποτελεί ένα από τα πιο επείγοντα θέματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα, ιδιαιτέρως στη σημερινή περίοδο της κρίσεως.

Ωστόσο, η μακρόχρονη πολιτική στρεβλώσεως του ανταγωνισμού στον συγκεκριμένο τομέα έχει δημιουργήσει εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις στις οποίες η ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού (πιθανότατα άνω των 2.000) φαρμακείων που αποκομίζουν υπερβολικά κέρδη εις βάρος κυρίως των ασφαλιστικών ταμείων και του κρατικού προϋπολογισμού, συνδυάζεται με την ύπαρξη πολλών χιλιάδων άλλων φαρμακείων (πιθανότατα άνω των 8.000) που κερδίζουν έως σήμερα ένα αξιοπρεπές και ασφαλές εισόδημα, το οποίο είναι ακόμη σημαντικά υψηλότερο από το εισόδημα που κερδίζουν άλλες κατηγορίες του ελληνικού πληθυσμού αντίστοιχων προσόντων.

Αλλά ακόμη και αυτή η δεύτερη κατηγορία των φαρμακοποιών εξασφαλίζει το εισόδημά της επιβάλοντας δυσανάλογα υψηλό κόστος στα ασφαλιστικά ταμεία και στον κρατικό προϋπολογισμό σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσφέρει.

Ωστόσο, εάν η απελευθέρωση γίνει εσπευσμένα είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν μεγάλα προβλήματα που θα οδηγήσουν στην επιδείνωση της εξυπηρετήσεως των καταναλωτών των φαρμάκων, σε καταστροφικό ανταγωνισμό και εσπευσμένο κλείσιμο φαρμακείων, με προσωρινή αύξηση της ανεργίας στον κλάδο ιδιαιτέρως στη σημερινή περίοδο της κρίσεως και δημιουργία ανεξέλεγκτων κοινωνικών προβλημάτων και αντιδράσεων. Για να αποφευχθούν κατά το δυνατό οι αρνητικές επιπτώσεις, η απελευθέρωση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σταδιακά (π.χ., με μεταβατική περίοδο διάρκειας έως και 5 ετών).

Σε μία τέτοια σταδιακή απελευθέρωση εντάσσεται η σταδιακή χαλάρωση του ποσοστού κέρδους χονδρεμπόρων και των φαρμακοποιών (αρχικά με τη μέθοδο επιστροφής ενός ποσοστού από το κέρδος τους, που μπορεί να κυμαίνεται από 3,0% έως 11% επί του κύκλου εργασιών τους, στα ασφαλιστικά ταμεία) και η διεύρυνση της λειτουργίας των φαρμακείων στις εργάσιμες ημέρες των καταστημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του Σαββάτου. Στη συνέχεια, είναι αναγκαία η εναρμόνιση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων με το ωράριο λειτουργίας των άλλων καταστημάτων και η περαιτέρω απελευθέρωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακείων, διασφαλίζοντας συγχρόνως ότι δεν θα γίνεται κατάχρηση του ανταγωνισμού σε βάρος του καταναλωτικού κοινού που αντιμετωπίζει επείγουσα ανάγκη προμήθειας φαρμάκων.

Τέλος, θα πρέπει να απελευθερωθεί από τώρα η τιμολόγηση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων και ιατροφαρμακευτικού υλικού και η πώλησή τους και από καταστήματα εκτός των φαρμακείων.


* Δείτε ολόκληρη τη μελέτη στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"