Με διπλή ζώνη άμυνας απαντούν οι επιχειρήσεις στην εξοντωτική, όπως τη χαρακτηρίζουν, φορολογία που έχει επιβάλει στο καθαρό εισόδημα και στα διανεμόμενα κέρδη η κυβέρνηση, επιδιώκοντας σε πρώτη φάση να «κρύψουν» κέρδη ενισχύοντας τους ισολογισμούς τους, ή ακόμη και να αλλάξουν πολύ σύντομα έδρα, φεύγοντας από την Ελλάδα.

Η απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει νέα έκτακτη εισφορά στο καθαρό εισόδημα του 2009 για τις επιχειρήσεις με μεγάλη κερδοφορία, και κυρίως να την καθιερώσει και για τα καθαρά κέρδη των χρήσεων 2010 και 2011, μπορεί να προκάλεσε «γκρίνια», έγινε όμως αποδεκτή από τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο της συνεισφοράς τους στη δύσκολη προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης που καταβάλλει η χώρα.

Στον αντίποδα, η θεσμοθέτηση εταιρικού φόρου 40% στα διανεμόμενα κέρδη, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση φορολογικού συντελεστή έως 45% για τα φυσικά πρόσωπα, προκαλεί ήδη φυγόκεντρες αντιδράσεις που φτάνουν ως την εξέταση αλλαγής έδρας καθώς πλήττει άμεσα τα εισοδήματα των βασικών μετόχων.

Μεγάλο μέρος των Ελλήνων επιχειρηματιών ελέγχει τις εταιρίες του μέσω εταιριών που εδρεύουν είτε σε «φορολογικούς παραδείσους» είτε σε χώρες με χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή από αυτούς που ισχύουν στην Ελλάδα. Χώρες που έχουν υπογράψει, με την Ελλάδα, συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολόγησης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφάλιζαν ότι τα μερίσματα που λάμβαναν δεν επιβαρύνονταν με παρακράτηση φόρου.

Η επιβολή εταιρικού φόρου 40% στα διανεμόμενα κέρδη βάζει τέρμα στα παραπάνω «παράθυρα», καθώς συνήθως οι συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολόγησης προβλέπουν απαλλαγή από παρακράτηση φόρου και όχι από εταιρικό φόρο.

Παραμένει το γεγονός ότι η κυβέρνηση αυξάνει τόσο πολύ το φορολογικό βάρος των επιχειρήσεων που ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με... δυσάρεστες εκπλήξεις. Η φορολόγηση με 40% των διανεμόμενων κερδών, σε συνδυασμό με την υποχρέωση διανομής κατ' ελάχιστον του 35% των καθαρών κερδών, αυξάνει τον ελάχιστο φορολογικό συντελεστή για τις επιχειρήσεις με κέρδη στο 29,6%. Αν συνυπολογιστεί και η «τακτική» πλέον έκτακτη εισφορά, ο συντελεστής αυξάνεται ακόμη περισσότερο.

Στο εχθρικό αυτό φορολογικό περιβάλλον οι επιχειρήσεις απαντούν με αύξηση προβλέψεων, αποσβέσεων και απομειώσεων υπεραξίας (goodwill) ή στην καλύτερη περίπτωση για το Δημόσιο με διανομή του ελάχιστου -υποχρεωτικού - μερίσματος.

Τα αποτελέσματα του 2009 έδωσαν ένα σαφές πρώτο δεί(η)γμα. Μόνο με μια πρόχειρη ματιά προκύπτει ότι οι εισηγμένες «πήραν» το τελευταίο τρίμηνο του 2009 επιπλέον προβλέψεις, αποσβέσεις και ζημίες απομείωσης υπεραξίας άνω των 370 εκατ. ευρώ, μειώνοντας την κερδοφορία τους και ενισχύοντας τον ισολογισμό τους.

Αποτέλεσμα τα φορολογικά έσοδα από νομικά πρόσωπα να υπολείπονται κατά περίπου 20%, όπως δείχνει η πρώτη επεξεργασία των φορολογικών δηλώσεων οικονομικού έτους 2010.

Η τακτική… Γκάντι από πλευράς επιχειρήσεων εντάθηκε στο α΄ τρίμηνο της φετινής χρονιάς. Εξαιρουμένων των προβλέψεων άνω του 1,1 δισ. ευρώ που σχημάτισαν οι τράπεζες (μόνο οι Εθνική, Alpha, Eurobank και Πειραιώς σχημάτισαν προβλέψεις 984 εκατ. ευρώ στο α΄ τρίμηνο), οι υπόλοιπες επιχειρήσεις αύξησαν τις αποσβέσεις και τις προβλέψεις τους κατά 100 εκατ. ευρώ περίπου.

Θυμήθηκαν αποσβέσεις, προβλέψεις για απαιτήσεις και ζημίες υποαξίας

Οι επιχειρήσεις «θυμήθηκαν» να σχηματίσουν προβλέψεις, τις οποίες κανονικά θα έπρεπε να διενεργούν σε τακτά χρονικά διαστήματα, αν όχι σε κάθε χρήση. Οι ασφαλιστικές σχημάτισαν προβλέψεις, εν όψει εφαρμογής από το 2012 του κανονισμού Solvency II, οι κλινικές προβλέψεις για αγωγές, ενώ ακόμη και εταιρίες υπηρεσιών όπως ο ΟΤΕ σχημάτισαν αυξημένες προβλέψεις λόγω της βαθιάς ύφεσης.

Άλλες επιχειρήσεις αποφάσισαν να ομογενοποιήσουν τους συντελεστές αποσβέσεων, ακολουθώντας υψηλότερο συντελεστή με αποτέλεσμα να μειωθούν σημαντικά τα κέρδη, ενώ δεν έλειψαν ούτε από το α΄ τρίμηνο οι απομειώσεις υπεραξίας θυγατρικών ή επενδύσεων σε πάγια που επιβάρυναν τα αποτελέσματα.

Τέλος, δεν λείπουν και οι επιχειρήσεις που αποφασίζουν να μη φέρουν στην Ελλάδα κέρδη από θυγατρικές τους παρά το γεγονός ότι διαθέτουν χαμηλό ή και μηδενικό δανεισμό.

Οι εταιρίες στέλνουν σαφές μήνυμα στην κυβέρνηση ότι θα περιμένουν να δουν τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια με τους φορολογικούς συντελεστές, στην περίπτωση βέβαια που η Ελλάδα διέλθει επιτυχώς τη δυσχερή τρέχουσα οικονομική συγκυρία. Μέχρι τότε θα προτιμούν να ενισχύουν με κάθε τρόπο τον ισολογισμό τους από το να δείχνουν κέρδη.

Απειλή μεταφοράς έδρας

Σύμφωνα με στελέχη ελεγκτικών εταιριών, κλειδί για τη στάση τελικώς των επιχειρήσεων θα αποτελέσει το αν η αύξηση των φορολογικών συντελεστών που επιβλήθηκε είναι προσωρινή ή όχι.

Εξωστρεφείς ελληνικές επιχειρήσεις, που πραγματοποιούν στην Ελλάδα μόλις το 5% με 20% των πωλήσεών τους, θα περιμένουν, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μερικούς μήνες ακόμη για να δουν τις προθέσεις της κυβέρνησης.

Αν μέχρι τα τέλη της χρονιάς φανεί ότι η Ελλάδα πιάνει τους φετινούς στόχους του Προγράμματος Σταθερότητας και η κυβέρνηση δεν διευκρινίσει ότι θα προχωρήσει σε τροποποιήσεις του φορολογικού πλαισίου ώστε να εξαλειφθούν τα υφιστάμενα αντικίνητρα, θυγατρικές πολυεθνικών αλλά και δυναμικές ελληνικές επιχειρήσεις θα μεταφέρουν την έδρα τους από την Ελλάδα σε άλλες χώρες.

Η απειλή της μεταφοράς έδρας έχει πέσει στο τραπέζι σε ανύποπτο χρόνο από εταιρίες του μεγέθους Coca Cola 3E και της ομογάλακτης Frigoglass, ενώ ανοιχτό αφήνουν το ενδεχόμενο, σε κατ' ιδίαν συζητήσεις τους, και άλλοι Έλληνες επιχειρηματίες.