Η Διεύθυνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας και συγκεκριμένα οι αναλύτριες κ. Φραγκίσκα Βουμβάκη, Μαρία Σάββα και Αθανασία Κουτούζου, εκπόνησαν μελέτη που εστιάζει στις εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά σιδηρομεταλλεύματος (iron ore) καθώς και στις επιδράσεις αυτών στις ελληνικές επιχειρήσεις.

Σιδηρομετάλλευμα: Μια πρώτη ύλη-κλειδί για την παγκόσμια ανάπτυξη

Οι τιμές του σιδηρομεταλλεύματος -υλικό εξαιρετικά σημαντικό για τη βιομηχανία και τις κατασκευές διεθνώς- διπλασιάστηκαν στις αρχές του δευτέρου τριμήνου 2010 σε σχέση με τα επίπεδα όπου βρίσκονταν στις αρχές του έτους.

Βασική αιτία αποτελεί η αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης του σιδηρομεταλλεύματος με στόχο την αποτελεσματικότερη αποτύπωση των συνθηκών ζήτησης και προσφοράς.

Η επακόλουθη αύξηση των τιμών επηρεάζει σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, κυρίως τις κατασκευές και τη βιομηχανία χάλυβα.
 
Αυτό το σύντομο σημείωμα: (i) περιγράφει τις ανακατάταξεις στη δομή του κλάδου που οδήγησαν στην αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης, (ii) εμπεριέχει προβλέψεις για τις τιμές σιδηρομεταλλεύματος και χάλυβα και (iii) εκτιμά την επίδραση στα περιθώρια κέρδους των δύο άμεσα επηρεαζόμενων κλάδων.

Οι δύο αγορές σιδηρομεταλλεύματος: Tα συμβόλαια και οι τρέχουσες τιμές

Αρχικά, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι τα τελευταία χρόνια ουσιαστικά συνυπήρχαν δύο αγορές σιδηρομεταλλεύματος: 

*  Η παραδοσιακή αγορά βάσει ετήσιων συμβολαίων
Η μεγάλη συγκέντρωση από την πλευρά τόσο των ορυχείων σιδηρομεταλλεύματος όσο και των παραγωγών χάλυβα επέτρεπε τη διαπραγμάτευση βάσει ετήσιων συμβολαίων, προσφέροντας εύλογα περιθώρια κέρδους στους παραγωγούς χάλυβα και σταθερές χρηματοροές στα ορυχεία (στοιχείο σημαντικό για τον προγραμματισμό επενδύσεων).

* Η νέα αγορά βάσει τρεχουσών τιμών (spot αγορά)
Η ταχύτατη ανάδειξη της Κίνας σε βασικό αγοραστή του σιδηρομεταλλεύματος δημιούργησε ανισορροπίες ζήτησης - προσφοράς. Αυτό οδήγησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στη δημιουργία μιας -αρχικά ρηχής- spot αγοράς χαμηλής ποιότητας σιδηρομεταλλεύματος, με βασικούς εταίρους: μικρούς παραγωγούς της Ινδίας και μικρά χυτήρια χάλυβα στην Κίνα (τα οποία ούτως ή άλλως δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν απευθείας μακροχρόνια συμβόλαια με τα μεγάλα ορυχεία).

Η πτώση της ζήτησης τα έτη 2008 - 2009 από τους παραδοσιακούς αγοραστές σιδηρομεταλλεύματος (που είχαν μακροπρόθεσμα συμβόλαια) ανάγκασε τα μεγάλα ορυχεία να στραφούν στη spot αγορά όπου υπήρχε ισχυρή ζήτηση από την Κίνα (η οποία, όπως προαναφέραμε, λόγω του κατακερματισμένου κλάδου της σε μεγάλο βαθμό αγόραζε σε τρέχουσες τιμές). Έτσι, η αγορά αυτή απέκτησε μεγαλύτερη ρευστότητα, καλύπτοντας το 40% - 50% των εμπορικών συναλλαγών το 2009.

Το νέο σύστημα τιμολόγησης σιδηρομεταλλεύματος

Η είσοδος της Κίνας άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού, καθώς περιόρισε τον βαθμό συγκέντρωσης των παραγωγών χάλυβα και συνεπώς τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Έτσι, τον Απρίλιο του 2010 κλείστηκαν τα πρώτα τριμηνιαία συμβόλαια μεταξύ των ορυχείων Vale και BHP Billiton και ιαπωνικών βιομηχανιών χάλυβα (όπως η Nippon Steel) σε τιμή βάσει του μέσου όρου του προηγούμενου τριμήνου στη spot αγορά (κοντά στα 120 δολ./τόνο από 60 δολ./τόνο για την περίοδο Απρίλιος 2009 - Μάρτιος 2010).

Σε αυτήν τη βάση, τα συμβόλαια που ακολούθησαν κλείστηκαν σε τριμηνιαία χρονική διάρκεια και σε τιμή παρόμοια με του προαναφερθέντος συμβολαίου.

Η εκτόξευση αυτή των τιμών προέκυψε καθώς το προηγούμενο σύστημα τιμολόγησης οδήγησε στη μεγέθυνση των διαρθρωτικών ανισορροπιών προσφοράς - ζήτησης της παρούσας συγκυρίας. Με άλλα λόγια, το μέγεθος της υπερβάλλουσας ζήτησης δε μετακυλιόταν σε αντίστοιχες αυξήσεις τιμών.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, άνοδος της υπερβάλλουσας ζήτησης (όπως αποτυπώνεται στον βαθμό χρησιμοποίησης της παραγωγικής δυναμικότητας σιδηρομεταλλεύματος) κατά 10% αύξανε την τιμή των ετήσιων συμβολαίων (βάσει προγενέστερου συστήματος τιμολόγησης) σε ποσοστό μόλις 6%.
 
Σημειώνουμε ότι, αν οι τιμές είχαν αυξηθεί περισσότερο, η αυξημένη κερδοφορία των ορυχείων θα είχε οδηγήσει σε περισσότερες επενδύσεις για αύξηση της παραγωγής - περιορίζοντας έτσι τον βαθμό υπερβάλλουσας ζήτησης.

Ανοδικές πιέσεις ασκούνται στις τιμές σιδηρομεταλλεύματος και συνεπώς χάλυβα

Επιχειρώντας να ποσοτικοποιήσουμε την επίδραση του νέου τρόπου τιμολόγησης στην πορεία των τιμών, εκτιμήσαμε ένα οικονομετρικό υπόδειγμα προσδιορισμού των spot τιμών με βασική προσδιοριστική μεταβλητή τον βαθμό χρησιμοποίησης της παραγωγικής δυναμικότητας σιδηρομεταλλεύματος (ως δείκτη υπερβάλλουσας ζήτησης).
 
Η ελαστικότητα της τιμής ως προς την υπερβάλλουσα ζήτηση είναι υψηλή (1,4) - επιβεβαιώνοντας ότι το νέο σύστημα τιμολόγησης αποτυπώνει αποτελεσματικά τις συνθήκες αγοράς.

Καθώς ο βαθμός χρησιμοποίησης των ορυχείων εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει το 98% το 2010, πριν επιστρέψει το 2012 σταδιακά στον μεσοχρόνιο μέσο όρο του 96,5%, αναμένεται ότι θα ασκηθούν ανοδικές πιέσεις στις τιμές βραχυπρόθεσμα. Βάσει του υποδείγματός μας, οι τιμές σιδηρομεταλλεύματος θα προσεγγίσουν τα 130 δολ./τόνο το 2010 - 2011 και τα 115 δολ./τόνο το 2012.

Παράλληλα με το σιδηρομετάλλευμα, αντίστοιχη πορεία τιμών αναμένεται και στη δεύτερη σημαντικότερη πρώτη ύλη παραγωγής σιδήρου: τον μεταλλουργικό άνθρακα (metallurgical coal). Συγκεκριμένα, ο τρόπος τιμολόγησής του αλλάζει επίσης, η πορεία ζήτησής του είναι κοινή, ενώ η προσφορά του είναι βραχυπρόθεσμα ανελαστική.

Ενσωματώνοντας τις αυξημένες τιμές των δύο αυτών υλικών στο κόστος παραγωγής χάλυβα και θεωρώντας ότι οι παραγωγοί χάλυβα θα τις μετακυλίσουν στην τελική τιμή, εκτιμούμε ότι η τιμή χάλυβα (βάσει του δείκτη HRC) θα αυξηθεί σε 500 ευρώ/τόνο το 2010, σε 530 ευρώ/τόνο το 2011 και σε 500 ευρώ/τόνο το 2012 (από 380 ευρώ/τόνο το 2009).

Πώς επηρεάζονται οι ελληνικές εταιρίες

Η προβλεπόμενη αύξηση των τιμών σιδήρου εκτιμάται ότι θα επηρεάσει την ελληνική οικονομία - κυρίως τη βιομηχανία χάλυβα και τις κατασκευές. Βάσει της ιστορικής σχέσης των περιθωρίων κέρδους των δύο αυτών κλάδων με την τιμή του σιδήρου, εκτιμούμε ότι η ανοδική πορεία των τιμών σιδήρου ΚΜΟ την τριετία 2010 - 2012:
 
* Θα αυξήσει κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες το μικτό περιθώριο κέρδους της βιομηχανίας χάλυβα (στο 17% το 2010 - 2012 από 14% το 2009), καθώς το περιθώριο μικτού κέρδους ακολουθεί τις μεταβολές των διεθνών τιμών λόγω της χρονικής υστέρησης μεταξύ αγοράς πρώτων υλών και πώλησης του τελικού προϊόντος.

* Θα περικόψει 1,5 ποσοστιαία μονάδα από το μικτό περιθώριο του κλάδου κατασκευών (στο 7% το 2010 - 2012 από 8,5% το 2009), καθώς αποτελεί σημαντικό μέρος του κόστους παραγωγής (5% - 10%).