Σε διεθνές πολιτικοοικονομικό θρίλερ εξελίσσεται το "ελληνικό ζήτημα". Η επιμονή Παπανδρέου για άμεση ευρωπαϊκή βοήθεια διχάζει τους μηχανισμούς της Ε.Ε. κι ανοίγει διάπλατα την πόρτα του ΔΝΤ, ενώ η άνοδος των spreads ακυρώνει προς το παρόν τον θετικό αντίκτυπο που δημιούργησε η πρόσφατη ανακοίνωση σκληρών μέτρων.

Όλα δείχνουν πλέον ότι η χώρα κινδυνεύει να βρεθεί σύντομα υπό διπλή επιτροπεία -της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ-, που σημαίνει ότι θα αντιμετωπίσει το φάσμα νέων, πρόσθετων σκληρών μέτρων - έναντι χρηματοδότησης με ελαφρώς ευνοϊκότερους όρους από αυτούς που πρόσφατα της πρόσφεραν οι αγορές.

Υπό τον κίνδυνο ενός ευρωδιχασμού, με αφορμή την Ελλάδα και πραγματικό διακύβευμα το προς τα πού θα κινηθεί η αναγκαία, στην πράξη, αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, ο πρόεδρος της Κομισιόν, κ. Μπαρόζο, ανέλαβε νέα συμβιβαστική πρωτοβουλία, χωρίς ωστόσο να έχει μεγάλη ισχύ επιβολής της.

Τα τρία σενάρια βοήθειας

Η πρόταση Μπαρόζο προβλέπει μια "συμφωνία προθύμων", χωρών-μελών δηλαδή της ευρωζώνης που δέχονται να συνδράμουν την Ελλάδα μέσω αγορών εκδόσεων χρέους από κρατικές τους τράπεζες. Πρόταση που μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη Γερμανία καθώς δεν αποτελεί παροχή εγγυήσεων από την ευρωζώνη και επομένως δεν δημιουργεί προηγούμενο, ενώ ικανοποιεί εν μέρει μόνο το ελληνικό αίτημα.

Η ελληνική κυβέρνηση καλείται τώρα να επανασταθμίσει τη διαπραγματευτική της στάση καθώς της προσφέρεται ίσως μια λύση που όμως δεν λύνει το πρόβλημα κόστους αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα. Μια "συμφωνία προθύμων" για διευκόλυνση της Ελλάδας θα μπορούσε να προσπορίσει περίπου 10 με 15 δισ. ευρώ με επιτόκιο της τάξης του 4,4%, ενώ η χώρα χρειάζεται 17 δισ. ευρώ για λήξεις χρέους έως το τέλος Μαΐου.

Αν οι ισορροπίες δεν αλλάξουν άρδην, η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να επιλέξει αν θα συνεχίσει να δανείζεται με υψηλό κόστος ή αν παράλληλα με τη συμφωνία των πρόθυμων ευρωδανειστών θα προσφύγει και στο ΔΝΤ για άντληση επιπλέον 10 δισ. ευρώ μέσω της διαδικασίας του SAB (Stand By Arrangements).

Υπάρχει τέλος και το τρίτο σενάριο: το υπαρκτό ενδεχόμενο της πλήρους προσφυγής στο ΔΝΤ με τη "σύμφωνη γνώμη" της Ε.Ε., με πρόθεση δανεισμού 40 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ και με ιδιαίτερα σκληρούς όρους, με την ελπίδα από την κυβέρνηση ότι θα "νομιμοποιήσει" έτσι στα μάτια της κοινής γνώμης τα σκληρά μέτρα που θα επιβληθούν.

Κομφούζιο και διχογνωμίες

Οι επόμενες μέρες ως τη σύνοδο κορυφής που ξεκινά -κατά σύμπτωση την 25η Μαρτίου, επέτειο της εθνικής ανεξαρτησίας- θα χαρακτηριστούν από πυρετώδεις διεργασίες όχι μόνο από την ελληνική πλευρά αλλά και εντός του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς από τις μέχρι τώρα δηλώσεις προκύπτει σοβαρή διάσταση απόψεων για το "ελληνικό ζήτημα", όχι μόνο μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας (του περίφημου, δηλαδή, γαλλογερμανικού άξονα της Ε.Ε.) αλλά και:

-Εντός της ίδιας της Γερμανίας, αφού μέχρι στιγμής οι θέσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου, κ. Μέρκελ, δεν φαίνεται προς ώρας να απηχούν τις απόψεις του δεύτερου ισχυρότερου μέλους της κυβέρνησής της, του υπουργού Οικονομικών κ. Σόιμπλε.

-Μεταξύ των χωρών-μελών όπως η Γερμανία και η Ολλανδία που φαίνεται να προκρίνουν ξεκάθαρα ένα μοντέλο στήριξης της χώρας μας που θα περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή του ΔΝΤ και οργάνων της Ένωσης όπως η Κομισιόν και η ΕΚΤ, που έως στιγμής φαίνεται να θεωρούν ότι τυχόν ανάμιξη του ΔΝΤ θα αποτελέσει ένδειξη αδυναμίας της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και του ενιαίου νομίσματος.

Η διάσταση απόψεων δεν περιορίζεται όμως στο εξωτερικό. Τουναντίον, είναι εξίσου ισχυρή και στο εσωτερικό, είτε μιλήσουμε για την ίδια την κυβερνητική παράταξη (ορισμένα μέλη της οποίας έχουν εκφραστεί υπέρ προσφυγής στο ΔΝΤ), είτε για τους παράγοντες της τραπεζικής και οικονομικής αγοράς.

Επιφανείς τραπεζίτες -ανεξαρτήτως "πολιτικών συμπαθειών"- κατακρίνουν σε ιδιωτικές συνομιλίες την επιμονή Παπανδρέου να "ρίχνει στο τραπέζι την προσφυγή στο ΔΝΤ", θεωρώντας αφενός πως η προσπάθειά του να μπλοφάρει φέρνει τελικά το αντίθετο αποτέλεσμα κι αφετέρου (και σημαντικότερο):

-Ότι θα ήταν προτιμότερο να καλύψουμε τις άμεσες δανειακές ανάγκες του ερχόμενου διμήνου (της τάξεως των 16 - 17 δισ. ευρώ) είτε αποδεχόμενοι το υψηλότερο επιτοκιακό κόστος (το οποίο θεωρούν δυσβάσταχτο αλλά όχι απαγορευτικό) είτε επιλέγοντας μια λύση κυμαινόμενου επιτοκίου.

Ελληνικό αδιέξοδο και "βίαιη προσαρμογή"

Εντούτοις, παρασκηνιακά άλλοι παράγοντες εκφράζουν την άποψη ότι ίσως η εμμονή Παπανδρέου στην ισχυρή διατύπωση μιας ευρωπαϊκής βοήθειας εδράζεται στην εκτίμηση πως το μέγεθος του χρέους και του ελλείμματος, παρά τη λήψη των σκληρών μέτρων, δεν επιτρέπει αισιοδοξία για αναστροφή της κατάστασης (ενόσω η χώρα οδεύει προς βαθύτερη ύφεση) κι ως εκ τούτου είναι απαραίτητη από τώρα η προετοιμασία μηχανισμών στήριξης της χώρας από το εξωτερικό.

Οι υπερασπιστές αυτής της άποψης (μεταξύ αυτών και ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιώργος Μπήτρος, με χθεσινό άρθρο του στην εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ") εκτιμούν ότι με δεδομένο το ύψος του χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ και το ποσοστό του ελλείμματος η χώρα έχει περιέλθει σε αδιέξοδο που δεν επιδέχεται "ήπια προσαρμογή" αλλά μόνο "βίαιη".

Κι αυτό διότι προκειμένου να μειωθεί το χρέος η χώρα χρειάζεται να έχει στο εξής σημαντικά πλεονάσματα -κι όχι ελλείμματα- και αυτό επιπροσθέτως σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει ισχυρή ανάπτυξη του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια και περαιτέρω πως σημαντικό μέρος αυτών των πλεονασμάτων θα πρέπει να διοχετεύεται στην πληρωμή του χρέους.

Προκειμένου όμως να συμβούν τα παραπάνω, λένε οι υπέρμαχοι της συγκεκριμένης εκτίμησης, χρειάζεται να υπάρξει περαιτέρω "βίαιη προσαρμογή" (απολύσεις στον δημόσιο τομέα, εκτενέστατες διαρθρωτικές αλλαγές, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ.), ακόμη και επαναδιαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους, υπό την αιγίδα κάποιου διεθνούς οργανισμού, είτε αυτός εκπορεύεται εν τέλει από την Ε.Ε. είτε είναι το ίδιο το ΔΝΤ!

Οι βαθιοί φόβοι των Ευρωπαίων

Η ζοφερή αυτή πτυχή του ελληνικού ζητήματος σίγουρα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί στο πλαίσιο εξήγησης των ευρωπαϊκών (και κατά κύριο λόγο γερμανικών) δισταγμών, υπό το πρίσμα μάλιστα ορισμένων αναλύσεων που θεωρούν πιθανό πως στο επόμενο διάστημα κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες ενδέχεται να βρεθούν σε παραπλήσια με την Ελλάδα θέση, ιδίως εφόσον ξεσπάσει, όπως ορισμένοι αναμένουν, μια "κρίση κρατικών χρεών" ως διάδοχος της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ζήσαμε.

Υπό αυτήν την έννοια, οι χειρισμοί που θα γίνουν με αντικείμενο την Ελλάδα δεν μπορεί παρά να αποτελέσουν ουσιαστικό παράδειγμα και για τους επόμενους.

Ενδέχεται λοιπόν, αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη να μην επιθυμούν να αναλάβουν όχι τη δέσμευση της διευκόλυνσης της Ελλάδας στο τρέχον πρόβλημα του υψηλού δανεισμού, που έχει πεπερασμένο κόστος, αλλά τις παρεπόμενες "υποχρεώσεις" έναντι της χώρας μας αλλά και άλλων ενδεχομένως χωρών, που αυτή η πρώτη εμπλοκή θα δρομολογήσει.

Θα ήταν άλλωστε άστοχο να μη σημειώσουμε ότι η σθεναρή υποστήριξη της χώρας μας από κράτη όπως η Ισπανία, που έχει σημαντικά δικά της προβλήματα, μάλλον δεν έχει καθαρώς αλτρουιστικά κίνητρα.

Υπό αυτήν την έννοια, η απότομη εμφάνιση της μικτής λύσης με ενεργό συμμετοχή του ΔΝΤ (του μοναδικού διεθνούς οργάνου που είναι διαθέσιμο για τέτοιου είδους δυσάρεστες καταστάσεις) αποτελεί ίσως πολιτικό και οικονομικό hedging του κινδύνου, ασχέτως αν θέτει σε περαιτέρω αμφιβολία το ούτως ή άλλως ημιτελές "όραμα" της ευρωπαϊκής ΟΝΕ.

Όπως άλλωστε σημείωσε στον υπογράφοντα έμπειρος παράγοντας της αγοράς, "ακριβώς όπως η αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης από τους Έλληνες προϋποθέτει μια σειρά υπερβάσεις, για τις οποίες ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος ότι θα συμβούν, έτσι και η επίλυση του θέματός μας στο πλαίσιο της Ε.Ε. και μόνο προϋποθέτει σειρά υπερβάσεων που δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι έτοιμες οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να κάνουν ομονοώντας σε βασικά ζητήματα".