Οι οίκοι αξιολόγησης με τις σημερινές τους αξιολογήσεις μας έφεραν σε προ ΟΝΕ εποχή, ενώ θα αργήσουν να αναβαθμίσουν τη χώρα, τονίζει ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και οικονομικός σύμβουλος της Eurobank, σε ομιλία του στην 4η ετήσια εσπερίδα της Ελληνικής Εταιρίας Τραπεζικού Δικαίου και Δικαίου της Κεφαλαιαγοράς.    

Παράλληλα, τονίζει ότι πιθανόν τα ελληνικά ομόλογα να μη γίνονται αποδεκτά από την ΕΚΤ ως ενέχυρο το 2011, και μόνο πολιτική διαπραγμάτευση θα τα κάνει αποδεκτά. 

Ο κ. Χαρδούβελης υπογράμμισε πως η χώρα δεν καταρρέει ακόμη. "Απλώς βρίσκεται σε στενωπό διαρκείας".    

Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, στην ομιλία του ανέφερε: 
 
"Η κρίση χτύπησε και τη χώρα μας. Αλλά τη βρήκε ανήμπορη να αντιδράσει. Διότι η χώρα μας ταλανίζεται από σημαντικές ανισορροπίες, από τα λεγόμενα διπλά ελλείμματα, το δημοσιονομικό έλλειμμα και από το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Σήμερα η χώρα μας καλείται να δώσει λύσεις στα προβλήματα που ανέβαλε για πολλά χρόνια. Την εποχή της υψηλής ανάπτυξης το δημόσιο χρέος δεν μειώθηκε, ούτε η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας βελτιώθηκε.

Ο εκτροχιασμός των δημοσιονομικών το 2009 αποτελεί επιστέγασμα της αναξιοπιστίας μας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ξεκάθαρα ότι το μεγαλύτερο μέρος της μεταβολής του ελλείμματος του 2009 περίπου 5,7% του ΑΕΠ οφείλεται στη δική μας αναποτελεσματικότητα, δεν οφείλεται στην κρίση. Και οι αγορές έχουν τρομάξει. Τα περιθώρια επιτοκίου στα δεκαετή ομόλογα έχουν εκτοξευτεί.

Οι αξιολογικοί οίκοι μας υποβαθμίζουν. Αυτοί δεν υπεραντιδρούν όπως οι αγορές, μάλλον αντιδρούν με καθυστέρηση. Ούτε διακατέχονται από κερδοσκοπία. Πιθανόν να είναι σήμερα συντηρητικοί, μετά το φιάσκο της υψηλής βαθμολογίας που είχαν δώσει σε δομημένα ομόλογα subprime. Οι αξιολογικοί οίκοι θα αργήσουν πολύ να μας αναβαθμίσουν. Μας έφεραν στην προ ΟΝΕ εποχή με τις σημερινές αξιολογήσεις τους και θα μας κρατήσουν εκεί για πολύ καιρό. Ίσως λοιπόν τα ελληνικά ομόλογα να μη γίνονται αποδεκτά από την ΕΚΤ ως ενέχυρο το 2011. Μόνο πολιτική διαπραγμάτευση θα τα κάνει αποδεκτά.

Όταν η Fitch μας υποβάθμισε πρόσφατα, οι ανακοινώσεις της ήταν σαφείς: 

-  "Η υποβάθμιση αντικατοπτρίζει τους φόβους για τη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική κατάσταση και την ισχνή αξιοπιστία των δημοσιονομικών θεσμών και του πλαισίου πολιτικής στην Ελλάδα, τα οποία εντείνονται από την αβεβαιότητα της μελλοντικής οικονομικής ανάκαμψης". 

- "Η Ελλάδα έδωσε δείγματα γραφής με την αποτυχία της να μειώσει το λόγο χρέους/ΑΕΠ την περίοδο 2003 - 2008 παρά τους τότε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης καθώς και με το ξεχείλωμα των δημοσιονομικών μεγεθών το 2009". 

- "Αν και είναι πιθανόν ότι θα παρθούν μέτρα που θα αποσοβήσουν τον κίνδυνο προστίμων από την Ε.Ε., το χρέος αναμένεται να ανεβεί πρώτα στο 130% του ΑΕΠ πριν σταθεροποιηθεί στο 120% το 2010, στο 125% το 2011". 

- "Η Fitch δεν πείθεται ότι τα μελλοντικά μέτρα για τη μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού και τη μείωση των δαπανών θα είναι ικανά να περιορίσουν το χρέος μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα". 

- "Η επιδείνωση του δημοσιονομικού ελλείμματος σε σχέση με τα σημερινά σχέδια συνεπάγεται πιθανή περαιτέρω υποβάθμιση, ενώ η εμφάνιση πιο επιθετικής προσαρμογής και συνεπούς εφαρμογής της ίσως μεταβάλει τη θέση μας από αρνητική σε σταθερή". 

- "Τα θετικά που στηρίζουν τη σημερινή βαθμολόγηση της Ελλάδας: 
   Υψηλό εισόδημα των νοικοκυριών. 
   Σταθερό τραπεζικό σύστημα που άντεξε στην κρίση. 
  Η μέση λήξη του χρέους παραμένει στα 8 χρόνια παρά τον βραχυχρόνιο δανεισμό του 2009, που σημαίνει μικρή έκθεση στη μεταβολή των επιτοκίων".

Μπορούμε να περιορίσουμε τα μελλοντικά ελλείμματα; Μια σύγκριση των δημοσιονομικών μεγεθών του 2010 με του 2008 δείχνει το πρόβλημα. Από 2008 στο 2010 το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνεται περίπου 5 δισ. ευρώ ή 2,1%. Οι συνολικές όμως δαπάνες της κεντρικής κυβέρνησης αυξάνονται κατά 8,8 δισ. ή 12,4%! Σε αυτήν την αύξηση οι πρωτογενείς δαπάνες συμβάλλουν κατά 6,4 δισ. ευρώ και οι τόκοι του χρέους κατά 1,7 δισ. Στον τομέα των εσόδων, η αύξηση είναι 1,5%, 0,83 δισ. ευρώ. Σίγουρα, ο Ευρωπαίος που παρατηρεί τα στοιχεία αναγκαστικά θα μιλήσει για περικοπές δαπανών μόνιμου χαρακτήρα.

Το δημοσιονομικό αναμένεται σύντομα να πιεστεί και από τη γήρανση του πληθυσμού. Οι συντάξεις θα απορροφούν πολύ υψηλότερα κονδύλια στο μέλλον. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα μας ανεχτούν τα παιδιά μας. Μάλλον θα ψηφίσουν μειωμένες συντάξεις στους κακομαθημένους γονείς τους, όσες δικαστικές αποφάσεις και αν τους παραθέσουμε. Έχουμε ξεκινήσει έναν πόλεμο γενεών.

Η δεύτερη ανισορροπία μας έχει να κάνει με όλη την Ελλάδα και τον ιδιωτικό τομέα. Δεν είμαστε ανταγωνιστικοί. Πουλάμε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από αυτές που καταναλώνουμε. Το κάνουμε είτε πουλώντας περιουσία, εταιρίες, μετοχές, οικόπεδα, είτε δανειζόμενοι. Η αύξηση του εξωτερικού χρέους τα τελευταία χρόνια είναι εκρηκτική. Μια ολόκληρη πόλη πουλήσαμε του μεγέθους της Θεσσαλονίκης. Αυτός ο εκτροχιασμός δεν μπορεί να συνεχιστεί παρά μόνο υποθηκεύοντας το μέλλον των παιδιών μας. Διότι αυτά είναι που δεν θα κληρονομήσουν περιουσία.

Και για να πούμε και ορισμένα θετικά, το 2010 δεν είναι τόσο άσχημο για την Ελλάδα όσο προεξοφλεί η αγορά σήμερα. Δεν καταρρέουμε ακόμα. Απλώς είμαστε σε στενωπό διαρκείας. Στα θετικά που ανέφερε η Fitch πρέπει να προστεθούν και τα ακόλουθα: 

- Βελτιώνεται η οικονομική συγκυρία: 
- Θετική πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα (Οκτ. 5,9% ytd).
- Άνοδος δεικτών καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης.
- Οι εισαγωγές μειώνονται πιο πολύ από τις εξαγωγές. 
- Ο τουρισμός και η ναυτιλία πιθανόν να ανακάμψουν το 2010.
- Χρηματοδότηση χρέους το 2010 κατά 15 ευρώ δισ. λιγότερη. 
- Ξεκινούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο υπ. Οικονομίας: 
- Πάγωμα προσλήψεων στο Δημόσιο το 2010.
- Ενιαία αρχή πληρωμών.
- Κατάρτιση από το 2011 τριετούς προϋπολογισμού.
- Ανεξαρτησία της Στατιστικής Υπηρεσίας.
- Η αναμενόμενη εποπτεία από την Ε.Ε. θα φέρει πειθαρχία.
- Εμπεδώνεται η πολιτική αντίληψη της κρισιμότητας των δημοσιονομικών.
- Ξεδιπλώνεται σταδιακά όλη η γκάμα των ανοιχτών ζητημάτων (ασφαλιστικό, πράσινη ανάπτυξη, ΑΣΕΠ, κλειστά επαγγέλματα κλπ.).