Ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου υποχρεώνει να οικοδομηθεί στην Ευρώπη το τρίτο πακέτο για την απελευθέρωση της αγοράς, για το οποίο επετεύχθη τελικά συμφωνία μεταξύ του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου των Υπουργών Ενέργειας.

Καταρχήν, αναδεικνύονται πανίσχυρες οι εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές, και δημιουργείται Ευρωπαίος Ρυθμιστής από τη συνεργασία των οποίων θα κινητοποιείται η Κομισιόν για να παρεμβαίνει άμεσα στις περιπτώσεις που δεν εφαρμόζονται σωστά οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνει το τρίτο πακέτο.

Κατά δεύτερον, αναδεικνύεται η ανεξαρτησία του Διαχειριστή του Συστήματος και στις τρεις επιλογές που δίδονται για το μοντέλο που θα επιλέξει η κάθε χώρα.

Και κατά τρίτον, ενισχύεται αποφασιστικά ο ανταγωνισμός μέσω της υποχρέωσης το 80% των καταναλωτών έως το 2020 να διαθέτει έξυπνους μετρητές, για τη δημιουργία ενός ενιαίου σημείου επαφής για την πληροφόρηση τους, του ελέγχου για τα δικαιώματα τους και της δυνατότητας να διατηρούν ταυτόχρονα δύο και τρεις προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.

Το τελικό κείμενο που συμφωνήθηκε πρόσφατα θα περάσει στις 21 Απριλίου από την αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου και εντός του Μαΐου αναμένεται να εγκριθεί και από την Ολομέλεια του.

Η τσέχικη προεδρία εκτιμάται ότι κατάφερε να πετύχει έναν ιστορικό συμβιβασμό στο θέμα του τρίτου πακέτου πριν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου, απομακρύνοντας οριστικά τον κίνδυνο να ακυρωθούν πολύ σημαντικές ρυθμίσεις που θα αλλάξουν το ενεργειακό τοπίο σε όλη την Ε.Ε. αλλά και πέραν αυτής.

Στο κείμενο που αναμένεται να ψηφισθεί το Μάιο τίθεται δεσμευτική προθεσμία 18 μηνών για τα κράτη-μέλη προκειμένου να ενσωματώσουν στο εσωτερικό δίκαιο τις ρυθμίσεις που περιλαμβάνει. Για τη χώρα μας εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν συνολικά τρία χρόνια (και με την ισχύ των νόμων) ώστε να γίνουν πράξη όσα πρεσβεύει το τρίτο πακέτο.

Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τις εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές Ενέργειας, ενισχύονται αποφασιστικά οι αρμοδιότητες τους, ενώ η ίδρυση του Ευρωπαίου Ρυθμιστή θα οδηγήσει τον έλεγχο λειτουργίας της αγοράς εκτός συνόρων πλέον, όπως γίνεται εν πολλοίς και με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ο εθνικός Ρυθμιστής, στην περίπτωση μας η ΡΑΕ, θα είναι αυτός που θα πιστοποιεί με πολύ μεγαλύτερη αυστηρότητα τη σωστή λειτουργία της αγοράς, θα ενημερώνει τον Ευρωπαίο Ρυθμιστή κι αυτός με τη σειρά του την Κομισιόν που θα φροντίζει για τη «συμμόρφωση» των «ατακτούντων».

Σε ό,τι αφορά το διαχωρισμό του συστήματος μεταφοράς υπάρχουν τρεις επιλογές.

Με βάση την πρώτη επιλογή, καθιερώνεται ο πλήρης ιδιοκτησιακός διαχωρισμός και τα assets αποσπώνται από την καθετοποιημένη επιχείρηση ηλεκτρισμού (στην περίπτωση μας, τη ΔΕΗ). Αυτό ήθελε εξαρχής η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο, αλλά διαφώνησε το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας.

Με βάση τη δεύτερη επιλογή, ιδρύεται εταιρία που αναλαμβάνει τη διαχείριση του Συστήματος, χωρίς καμία συμμετοχή της καθετοποιημένης, καθώς και μία άλλη στην οποία υπάγονται τα assets, η οποία μπορεί να είναι θυγατρική της καθετοποιημένης, αλλά με εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της.

Με βάση την τρίτη επιλογή, ιδρύεται εταιρία η οποία έχει τη διαχείριση του Συστήματος αλλά και τα assets, όμως, διατηρείται ο ομφάλιος λώρος με την καθετοποιημένη, μέσω ενός εποπτικού οργάνου που δημιουργείται και το οποίο μπορεί να μην έχει δυνατότητα επέμβασης στη λειτουργία της πρώτης, αλλά θα έχει λόγο για τις νέες επενδύσεις του δικτύου μεταφοράς. Παράλληλα, δίδεται η δυνατότητα να δημιουργηθεί και ένα όργανο υπεύθυνο για τη συμμόρφωση των θεσμοθετημένων, που θα αναφέρεται στη ΡΑΕ.

Με βάση τις τρεις επιλογές προκύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία. Τα πάγια φεύγουν πλέον από την καθετοποιημένη επιχείρηση, το προσωπικό του Διαχειριστή απαγορεύεται να μισθοδοτείται από τη ΔΕΗ, όπως γίνεται τώρα στο ΔΕΣΜΗΕ και διασφαλίζεται η ανεξαρτησία του Διαχειριστή.

Η χώρα μας προκρίνει, τουλάχιστον μέχρι τώρα, την τρίτη επιλογή, η οποία, με την ευρύτερη ερμηνεία που υπάρχει, θυμίζει μοντέλο τύπου ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ. Όμως, αρμόδιοι παράγοντες που παρακολουθούν το όλο θέμα εκτιμούν ότι με την τρίτη επιλογή δημιουργείται ένα δυσκίνητο γραφειοκρατικό σύστημα, που αντί να λύνει θα περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα προβλήματα.

Το μοντέλο ωστόσο που θα επιλεγεί τελικά εκτιμάται ότι θα είναι συνάρτηση τόσο του μεγέθους των πιέσεων που θα ασκήσουν οι ιδιώτες επενδυτές για να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία του διαχειριστή από τη ΔΕΗ, όσο και της αντίδρασης της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ, που φοβάται την αποδυνάμωση της Επιχείρησης.