Τις οικονομικές εξελίξεις και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν δεκατρείς χώρες, κυρίως της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, περιέχει το τεύχος Μαρτίου 2003 της περιοδικής έκδοσης South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin της Εθνικής Τράπεζας.

Το report αποτελεί σύντομη επισκόπηση των οικονομικών εξελίξεων των εξής δεκατριών χωρών: Αίγυπτος, Αλβανία, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Νότιος Αφρική, Ουγγαρία, Ρωσική Ομοσπονδία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Σλοβενία, Ρουμανία, Τουρκία και FYROM. Η έρευνα αυτή, όπως αναφέρεται, εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη.

Όπως προκύπτει από τη μελέτη, η Τουρκία αντιμετωπίζει στην παρούσα φάση σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την εξυπηρέτηση του δημoσίου χρέoυς της, λόγω της καθυστέρησης στην καταβολή της αναμενόμενης δόσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και του πολέμου στο γειτονικό της Ιράκ που επηρεάζει αρνητικά τις αγορές χρήματος και κεφαλαίου.

Πάντως, οι αρχές της χώρας προχώρησαν σε καταρχήν συμφωνία με το ΔΝΤ για τον προϋπολογισμό του 2003, μετά την παρουσίαση εκτεταμένου πακέτου φορολογικής μεταρρύθμισης και άλλων μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής (ύψους 4,2% του ΑΕΠ), με στόχο την υλοποίηση του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 6,5% του ΑΕΠ. Παράλληλα, ανακοινώθηκε ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων για το τρέχον έτος, συνολικού ύψους 4 δισ. δολαρίων.

Η συνεπής εφαρμογή των προκαταρκτικών φάσεων των σχεδιαζόμενων μακροοικονομικών και διαρθρωτικών πολιτικών αναμένεται ότι θα επιτρέψει στους επόμενους μήνες την καταβολή της δόσης ύψους 1,6 δισ. δολαρίων, εξέλιξη η οποία θα ανανεώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και θα διευκολύνει την πρόσβαση της χώρας στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, ενώ αναμένεται ότι θα συμβάλει και στη μείωση των εγχώριων επιτοκίων τα οποία σήμερα προσεγγίζουν περίπου το 70%.

Στη Ρουμανία, η τρίτη ανασκόπηση του χρηματοοικονομικού προγράμματος του ΔΝΤ στους προσεχείς μήνες αποτελεί αναγκαίο όρο για την ενίσχυση της αξιοπιστίας της κυβερνητικής πολιτικής και της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Παρά τις θετικές μακροοικονομικές εξελίξεις, οι οποίες επισημαίνονται από το ΔΝΤ, όπως η εντυπωσιακή μείωση του πληθωρισμού και η βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών το 2002, απαράβατος όρος είναι η επίτευξη των στόχων διαρθρωτικού χαρακτήρα μέχρι το τέλος Μαρτίου. Οι πιο δύσκολοι όροι είναι ο περιορισμός των μισθολογικών αυξήσεων στις δημόσιες επιχειρήσεις και η μείωση των ελλειμμάτων του ενεργειακού τομέα, αναφέρει η Εθνική.

Στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, παρά την αναστάτωση που προκάλεσε η δολοφονία του Σέρβου πρωθυπουργού, η ίδρυση της αναμορφωμένης Ένωσης των δύο Δημοκρατιών και οι καλές μακροοικονομικές συνθήκες

–ειδικότερα η καλή πορεία του πληθωρισμού και οι θετικές εξελίξεις στο ισοζύγιο πληρωμών– αναμένεται ότι θα συμβάλουν στη διατήρηση συνθηκών σταθερότητας. Εξάλλου, αναμένεται αναθέρμανση των σχέσεων της χώρας με το ΔΝΤ, ιδιαίτερα μετά την έγκριση του νέου προϋπολογισμού της Ένωσης για το 2003 και την αναμενόμενη πιο αυστηρή πολιτική μισθών.

Στη Βουλγαρία, οι πολιτικές εντάσεις στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού αναμένεται ότι θα περιορισθούν εν όψει της προοπτικής ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της συνεχιζόμενης θετικής πορείας της οικονομίας, η οποία θα συνδυασθεί με υψηλότερες κοινωνικές δαπάνες μέσα στο 2003 στο πλαίσιο της προσπάθειας μείωσης της ανεργίας (16,3% στο τέλος του 2002) και της φτώχειας. Οι επιδοκιμασίες του ΔΝΤ, όσον αφορά το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης, αμβλύνουν τις ανησυχίες για δημοσιονομική χαλάρωση στο 2003, ενώ ο ρυθμός των ιδιωτικοποιήσεων αναμένεται να εντατικοποιηθεί.

Η FYROM προχώρησε στις αρχές Φεβρουαρίου σε καταρχήν συμφωνία με το ΔΝΤ για νέο πρόγραμμα 15μηνης χρηματοδοτικής ενίσχυσης. Η επικύρωση αναμένεται μετά την ψήφιση από τη Βουλή του προϋπολογισμού του 2003. Το κύριο στοιχείο του νέου προγράμματος, το οποίο στοχεύει σε ανάπτυξη και πληθωρισμό 3%, είναι η υιοθέτηση αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής με έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης 1,6% του ΑΕΠ (έναντι 5,2% του ΑΕΠ στο 2002). Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, αναμένεται ότι η Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει την πολιτική της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας του δηναρίου έναντι του ευρώ με στόχο τη σταθερότητα των τιμών.

Στην Αλβανία, η συμφωνία με το ΔΝΤ προβλέπει για το 2003 ιδιωτικοποιήσεις μεγάλων κρατικών εταιριών, τα έσοδα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για να καλύψουν μέρος του δημοσιονομικού ελλείμματος, αλλά καιτου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Παράλληλα, αναμένεται χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής με μείωση των επιτοκίων κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες (στο 6,5% περίπου), δεδομένου ότι ο πληθωρισμός φαίνεται να διατηρείται μεταξύ 2-4%.

Στην Κύπρο οι προεδρικές εκλογές και η αλλαγή της κυβέρνησης δεν πρόκειται να επηρεάζουν τις βασικές κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής. Κατά το τρέχον έτος αναμένεται ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της εφαρμογής της δεύτερης φάσης της φορολογικής μεταρρύθμισης και των θετικών προσδοκιών που διαμορφώνει η αναμενόμενη είσοδος της νήσου στην Ευρωπαϊκή Ένωση στα μέσα του 2004. Η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής κατά το τρέχον έτος (στόχος για έλλειμμα 3,9%) μεταθέτει για το 2005 την οριστική σύγκλιση με τα κριτήρια του Μάαστριχτ.

Στην Αίγυπτο, η Κεντρική Τράπεζα υιοθέτησε καθεστώς ελεύθερης διακύμανσης της αιγυπτιακής λίρας. Η από καιρό αναμενόμενη αλλαγή του νομισματικού καθεστώτος επιταχύνθηκε προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της χώρας από τον πόλεμο στο Ιράκ και να ικανοποιηθεί ο βασικός όρος για την καταβολή της διεθνούς χρηματοδοτικής ενίσχυσης. Τα οφέλη του νέου συστήματος θα προκύψουν κυρίως μετά την εξομάλυνση των περιφερειακών εντάσεων, ενώ πλήρης αξιοποίησή του αναμένεται μετά και την υιοθέτηση συνεπούς δημοσιονομικής, νομισματικής και διαρθρωτικής πολιτικής.

Στη Νότιο Αφρική κατατέθηκε στη Βουλή ο προϋπολογισμός για το δημοσιονομικό έτος 2003/2004, που θέτει ως στόχο έλλειμμα 2,4% του ΑΕΠ έναντι πρόβλεψης για έλλειμμα 1,4% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος. Η προωθούμενη δημοσιονομική χαλάρωση παραμένει πάντως στο πλαίσιο της δημοσιονομικής πειθαρχίας που χαρακτηρίζει τη μακροοικονομική πολιτική της χώρας τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, επιταχύνθηκε η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού ως αποτέλεσμα της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής και της ισχυρής ανατίμησης του ραντ στη διάρκεια του 2002 (40% έναντι του δολαρίου και 19% έναντι του ευρώ), ενώ αναμένεται νέα πτώση του πληθωρισμού κατά το τρέχον έτος (στο 5% περίπου).

Στην Ουγγαρία οι δημοσιονομικές υπερβάσεις συνεχίζονται στη διάρκεια των δύο πρώτων μηνών του τρέχοντος έτους και το δημοσιονομικό έλλειμμα έφτασε στο ένα τέταρτο περίπου του ετήσιου στόχου (4,5% του ΑΕΠ). Παράλληλα, η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής συνέβαλε στην επιτυχή αντιμετώπιση των ανατιμητικών τάσεων του φόριντ λόγω της υπερβάλλουσας εισροής κεφαλαίου, αλλά αναμένεται να ενισχύσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Κατά συνέπεια η δημοσιονομική σύγκλιση είναι αναγκαία και για την επίτευξη του νέου αναθεωρημένου προς τα πάνω στόχου του πληθωρισμού (5,2% έναντι αρχικού στόχου 4,5%).

Στη Σλοβενία οι καλές οικονομικές επιδόσεις αναμένεται ότι θα βελτιωθούν περαιτέρω κατά το τρέχον έτος. Πρόβλημα συνεχίζει να αποτελεί ο πληθωρισμός, ο οποίος αναμένεται να ξεπεράσει, για τρίτη συνεχή χρονιά, τον στόχο (5,6%) λόγω υψηλών εισροών ξένων επενδύσεων. Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού μπορεί να επιτευχθεί μόνο με αλλαγή της συναλλαγματικής πολιτικής. Εντείνονται, κατά συνέπεια, οι πιέσεις για αλλαγή του σημερινού καθεστώτος της ελεγχόμενης διολίσθησης και υιοθέτηση καθεστώτος ελεύθερης διακύμανσης του νομίσματος με πολιτική στοχοθεσίας του πληθωρισμού.

Στην Κροατία, το ΔΝΤ επικύρωσε στις αρχές Φεβρουαρίου 14μηνο πρόγραμμα χρηματοδοτικής ενίσχυσης της χώρας ύψους 146 εκατ. δολαρίων, γεγονός που αναμένεται να ανανεώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η νέα συμφωνία προβλέπει πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με βασικούς στόχους τη σταθεροποίηση του λόγου του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ (57% στο 2002), την ενίσχυση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας και την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων.

Στη Ρωσία οι μεσοπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές βελτιώνονται, καθώς η κυβέρνηση προχώρησε στην κρίσιμη αναδιάρθρωση του ενεργειακού τομέα, αποδεικνύοντας τη δέσμευσή της για μεταρρυθμίσεις ακόμη και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Ταυτόχρονα, πολυεθνικές εταιρείες και άλλοι ξένοι επενδυτές εισέρχονται δυναμικά στην εγχώρια αγορά με μακροχρόνια προγράμματα επενδύσεων, δεδομένου ότι έχουν βελτιωθεί σημαντικά οι πολιτικοοικονομικές συνθήκες της χώρας. Ωστόσο, οι υψηλές εισροές κεφαλαίων αναμένεται ότι θα οδηγήσουν σε αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων λόγω αδυναμίας της κεντρικής τράπεζας να απορροφήσει την υπερβάλλουσα ρευστότητα μέσω της εγχώριας αγοράς κρατικών χρεογράφων, καταλήγει η μελέτη της Εθνικής.