Οι γκρίζες ζώνες και οι οκτώ δράσεις για την αγορά εργασίας

Σημαντική μείωση της ανεργίας, αλλά και μεγάλες ελλείψεις στην αγορά εργασίας, μείωση - έστω και οριακά – της απασχόλησης και μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, χαρακτηρίζουν την αγορά εργασίας, αποτελώντας έτσι, και τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2025.

Τις δυσλειτουργίες της αγορά εργασίας διαπιστώνει και η τελευταία Έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, καθώς παρά τη σημαντική μείωση της ανεργίας, το ποσοστό της οποίας έπεσε εντός του 2024 - για πρώτη φορά μετά την τριπλή κρίση του 2009 (οικονομική, χρέους και τραπεζική) - κάτω από το 10%, η συμμετοχή στην αγορά εργασίας το γ’ τρίμηνο του έτους μειώθηκε σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023, στο 60,3% από 60,4% ένα χρόνο πριν.

Μπορεί η διαφορά να είναι οριακά αρνητική, όμως οφείλεται σε δύο ομάδες που αποτελούν στόχους για τις προωθούμενες πολιτικές απασχόλησης, τις γυναίκες και τους νέους.

Παράλληλα, οι κενές θέσεις αυξάνονται, παρά την σημαντική δεξαμενή των ανέργων, γεγονός που καταδεικνύει ότι η αναντιστοιχία δεξιοτήτων, εντείνει την διαρθρωτική ανεργία. Το υπουργείο Εργασίας πάντως, στο πλαίσιο του ετήσιου προγραμματισμού για το 2025 έχει εντάξει δράσεις μείωσης της ανεργίας και κάλυψης των κενών θέσεων εργασίας, όπως βέβαια, είχε κάνει και το 2024.

Αναλυτικά, βάσει των πρόσφατων στοιχείων της Eurostat, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας συνεχίζει να υστερεί σημαντικά από αυτήν των ανδρών (52,7% και 68,2% το γ’ τρίμηνο του 2024). Αντίστοιχα, η συμμετοχή των νέων 15-29 ετών στην αγορά εργασίας μειώθηκε ελαφρώς τον τελευταίο χρόνο (από 44,9% το γ’ τρίμηνο του 2023 σε 43,4% το γ’ τρίμηνο του 2024). Συνολικά βέβαια, αν και υπολείπεται σημαντικά από τα προ κρίσης επίπεδα, η απασχόληση τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκε.

Στο σύνολο των απασχολουμένων το γ’ τρίμηνο του 2024 ανήλθε σε 4,25 εκατομμύρια άτομα, αριθμός αυξημένος κατά 67 χιλιάδες άτομα σε σχέση με το γ’ τρίμηνο του 2023 (αύξηση 1,6%).

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μάλιστα, δείχνουν πως ανά τύπο απασχόλησης, η αύξηση προήλθε από τις θέσεις πλήρους απασχόλησης οι οποίες, το γ’ τρίμηνο του 2024, σημείωσαν αύξηση κατά 1,9% σε σχέση με ίδιο τρίμηνο του 2023 με τις θέσεις μερικής απασχόλησης να σημειώνουν μείωση (2,6%). Ως εκ τούτου, η μερική απασχόληση κατά το γ’ τρίμηνο του 2024, διαμορφώθηκε στο 6,2% του συνόλου (έναντι 6,5% στο γ’ τρίμηνο του 2023) ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην EE είναι 18,5% (έναντι 18,2% στο γ’ τρίμηνο του 2023).

Αλλά και τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος Εργάνη δείχνουν πως το 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2024 σημειώθηκαν 2.574.577 προσλήψεις με το 53,2% να είναι πλήρους απασχόλησης και οι υπόλοιπες μερικής ή εκ περιτροπής. Οι περισσότερες προσλήψεις σημειώθηκαν στην «Εκπαίδευση», τις «Αθλητικές Δραστηριότητες και Δραστηριότητες Διασκέδασης και Ψυχαγωγίας» και στην «Υγεία».

Όσο για τον αριθμό των κενών θέσεων εργασίας στο σύνολο της οικονομίας, κατά το γ’ τρίμηνο του 2024, τα στοιχεία δείχνουν άνοδο. Συγκεκριμένα, οι κενές θέσεις έφθασαν τις 46.997, αυξημένες κατά 27,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023. Οι περισσότερες κενές θέσεις συναντώνται στην Εκπαίδευση (21,1%), στον Κλάδο του Τουρισμού (18,2%), στο Δημόσιο Τομέα (Δημόσια Διοίκηση, Άμυνα και Κοινωνική Ασφάλιση) (14,8%) και στο Λιανικό Εμπόριο (13,2%).

Κι εδώ, έρχεται η επόμενη «δυσλειτουργία» της αγοράς εργασίας, που αποτελεί άλλωστε και μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2025. Όπως επισημαίνει και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, ο υψηλός αριθμός κενών θέσεων εργασίας παρά το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό που υποδηλώνει το επίπεδο της ανεργίας, καταδεικνύει την αναντιστοιχία ζητούμενων και προσφερόμενων δεξιοτήτων στην ελληνική αγορά εργασίας. Πρόκειται για ένα σημαντικό εμπόδιο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της ανεργίας και βελτίωσης της παραγωγικότητας.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ και έρευνα του ΕΛΙΑΜΕΠ, η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλά σε δείκτες όπως η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η αποτελεσματική αντιστοίχιση τους με τις ανάγκες των επιχειρήσεων.

Για παράδειγμα, μόνο το 21,7% των ελληνικών επιχειρήσεων παρέχει συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, έναντι 72,6% στην ΕΕ, ενώ περίπου το 30% των εργαζομένων απασχολείται σε θέσεις που δεν σχετίζονται με τις σπουδές τους.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση της εκπαίδευσης ενηλίκων και η επένδυση σε τομείς με αυξημένες ανάγκες δεξιοτήτων, όπως η τεχνολογία και η μηχανική, αλλά και η αύξηση της συμμετοχής στη δια βίου μάθηση και της ποιότητας των προγραμμάτων κατάρτισης.

Τέτοιες παρεμβάσεις, αναφέρει η έκθεση του γραφείου Προϋπολογισμού, θα μπορούσαν να μειώσουν την ανεργία και να βελτιώσουν την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση της διαχείρισης δεξιοτήτων μέσω προγραμμάτων κατάρτισης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων «ως σημαντικό βήμα για την ψηφιακή αναβάθμιση των επιχειρήσεων».

Να σημειωθεί πάντως, ότι σύμφωνα με το νέο σχέδιο δράσης του υπουργείου Εργασίας για το 2025 που αναρτήθηκε την παραμονή των Χριστουγέννων, ο προγραμματισμός για τον επόμενο χρόνο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων δράσεις για την ενίσχυση της ισότητας στην αγορά εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, νέα στρατηγική για την απασχόληση καθώς και παρεμβάσεις στις παθητικές πολιτικές απασχόλησης παράλληλα με ένα νέο πλαίσιο για την εποχική εργασία.

Αναλυτικά, οι δράσεις του υπουργείου Εργασίας για το 2024 είναι:

1. Ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας για την ισότητα της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών για όμοια εργασία ή για εργασία της αυτής αξίας.
2. Αύξηση του κατώτατου μισθού και ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
3. Μεταρρύθμιση παθητικών πολιτικών της αγοράς εργασίας: αναμόρφωση των επιδομάτων ανεργίας και του επιδόματος μακροχρονίως ανέργων.
4. Νέο νομικό πλαίσιο εποχικής εργασίας.
5. Στρατηγική για την απασχόληση (αξιοποίηση δεδομένων ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ).
6. Ενίσχυση του ελεγκτικού έργου της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας, και καταπολέμηση αδήλωτης εργασίας.
7. Δημιουργία ανεξάρτητου φορέα αξιολόγησης αναπηρίας, Ψηφιακά ΚΕΠΑ και ενιαίοι κανόνες παροχών αναπηρίας e-ΕΦΚΑ.
8. Εκσυγχρονισμός e-ΕΦΚΑ και επιτάχυνση απονομής συντάξεων: Επέκταση εφαρμογής του νομικού πλαισίου περί επιβολής προστίμου για υποδηλωμένη εργασία και στον e-ΕΦΚΑ, ανάπτυξη συστημάτων κεντρικής διαχείρισης, ενιαίος κανονισμός ασφάλισης και παροχών για το σύνολο των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων, Εταιρία Αξιοποίησης Ακίνητης Περιουσίας e-ΕΦΚΑ.