Το σενάριο της «τέλειας καταιγίδας» για το φυσικό αέριο

Ένα εφιαλτικό σενάριο θα πρέπει να συνυπολογίσει στους σχεδιασμούς της η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ελλάδα, καθώς μπαίνουμε στην καρδιά του χειμώνα, του τρίτου από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Είναι μια ακραία άσκηση εντούτοις βασίζεται σε υπαρκτούς φόβους και αφορά μια πιθανή πλήρη διακοπή της τροφοδοσίας με ρωσικό αέριο από το οποίο το ενιαίο μπλοκ δεν απεξαρτήθηκε ποτέ, παρότι έτσι ήθελε να πιστεύει.

Αν και η Ευρώπη είναι καλύτερα προετοιμασμένη απ’ ό,τι στην κρίση του 2022 (κατά 95% γεμάτες αποθήκες, πάνω από 60 LNG Terminals), η αβεβαιότητα είναι διάχυτη στις αγορές. Και μπορεί η απώλεια των ρωσικών όγκων να μην πλήξει την ασφαλή τροφοδοσία της ηπείρου, ωστόσο οι αναλυτές θεωρούν ότι σε ένα τέτοιο σενάριο οι τιμές στο φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια, που στην Ελλάδα πρόκειται να συγκρατηθούν σε λογικά επίπεδα και τον Δεκέμβρη επειδή θα βάλουν ξανά «πλάτη» οι πάροχοι, θα εκτιναχθούν.

Έχοντας σταθεροποιηθεί στα 46-47 ευρώ η μεγαβατώρα, η ευρωπαϊκή τιμή του φυσικού αερίου μπορεί να είναι πολύ κάτω από το ιστορικό υψηλό κατά τη διάρκεια της χειρότερης φάσης της ενεργειακής κρίσης, όταν είχε ξεπεράσει τα 300 ευρώ (μέσα του 2022), ωστόσο παραμένει περίπου 130% πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2020.

Η αλήθεια είναι ότι αθροίζονται πολλά:

• Ο χειμώνας που εκτιμάται ότι θα είναι πιο ψυχρός από τους δύο προηγούμενους,
• η διακοπή των transit ροών ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας,
• το τέλος της τροφοδοσίας της Αυστρίας από την Gazprom,
• οι άνεμοι που έχουν εξασθενήσει,
• η Ασία που εισάγει περισσότερο LNG, αυξάνοντας τις τιμές, και φυσικά
• η αιφνιδιαστική κίνηση των ΗΠΑ να επιβάλουν κυρώσεις στη ρωσική Gazprombank, μέσω της οποίας πληρώνουν για τις προμήθειές τους οι ευρωπαϊκές χώρες.

Είναι πολλές οι αβεβαιότητες που «βαραίνουν» πάνω από την Ευρώπη, χωρίς ωστόσο να αποκλείεται κάποιο από τα αρνητικά σενάρια να μην επιβεβαιωθούν. Στο θέμα για παράδειγμα των αμερικανικών κυρώσεων, που έχουν ημερομηνία εφαρμογής μετά τις 20 Δεκέμβρη, κάποιες φωνές δεν αποκλείουν τα πράγματα να εξελιχθούν καλύτερα και τελικά το μέτρο να ανασταλεί από τον Γενάρη που αναλαμβάνει η νέα διακυβέρνηση Τραμπ.

Τρεις παράγοντες

Επιγραμματικά, το κακό σενάριο συνοψίζεται σε τρεις παράγοντες:

Πρώτον, στη διακοπή από το Γενάρη της τροφοδοσίας μέρους της ΕΕ με ρωσικό αέριο transit μέσω Ουκρανίας, που αν και κάτω του 5% των συνολικών προμηθειών του μπλοκ, για χώρες όπως Ουγγαρία, Σλοβακία και Σερβία καλύπτει μέχρι και άνω του 90% των αναγκών τους.

Δεύτερον, στην απόφαση των ΗΠΑ να επιβάλλουν κυρώσεις στη Gazprombank και τις έξι διεθνείς θυγατρικές της  μέσω των οποίων οι ευρωπαίοι προμηθευτές πληρώνουν τον ρωσικό κολοσσό, η οποία αναζοπυρώνει φήμες περί διακοπής των ροών και μέσω του Turkstream. Του μοναδικού αγωγού εξαγωγής ρωσικού αερίου προς την ήπειρο που παραμένει «ζωντανός» μετά το τέλος της ουκρανικής διαδρομής και βασική πηγή τροφοδοσίας της Ελλάδας.

Τρίτον, στον κίνδυνο να ζήσουμε μια παρατεταμένη περίοδο αυτού που ονομάζουν οι Γερμανοί «dunkelflaute», μια μακρά περίοδο συννεφιάς, χωρίς άνεμο, που έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Ευρώπη υπέστη μια μακρά dunkelflaute στις αρχές Νοεμβρίου. Παρατεταμένοι περίοδοι χαμηλού αιολικού δυναμικού μέσα στον υπόλοιπο χειμώνα σημαίνουν ότι θα αυξηθεί εκ νέου η κατανάλωση αερίου, μια καθόλου καλή εξέλιξη σε συνθήκες υψηλών τιμών στα χρηματιστήρια.

Καθόλου τυχαία η προ ημερών ανάρτηση του επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας Φατίχ Μπιρόλ ότι οι συνθήκες άπνοιας στη Βόρεια Ευρώπη τις πρώτες 18 ημέρες του Νοεμβρίου, εκτίναξαν την άντληση φυσικού αερίου από τις ευρωπαϊκές αποθήκες.

Τι θα συμβεί αν κοπούν οι ροές από Τουρκία

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, αν οι πελάτες της Gazprom δεν είναι σε θέση να την πληρώσουν, τότε κι εκείνη δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει τη Bulgartransgaz, τον Διαχειριστή του συστήματος της γειτονικής μας Βουλγαρίας, μέσω της οποίας εισέρχεται transit το ρωσικό αέριο στην Ελλάδα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συνέχιση της τροφοδοσίας από τη συγκεκριμένη πηγή.

Στο δεκάμηνο το ρωσικό αέριο, μέσω του Σιδηρόκαστρου, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, κάλυψε το 60% των συνολικών μας εισαγωγών.

Στο σενάριο που διακοπούν οι ρωσικές ροές μέσω Βουλγαρίας, η Ελλάδα διαθέτει το σημείο εισόδου αερίου των Κήπων, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, το οποίο μας τροφοδοτεί επίσης σε μεγάλο βαθμό με ρωσικές ποσότητες.

Σημειωτέον ότι η Τουρκία έχει ζητήσει εξαίρεση από τις ΗΠΑ, προκειμένου να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη ρωσική Gazprombank για τις πληρωμές, καθώς διαφορετικά η συνέχιση των ροών θα καταστεί αδύνατη, όπως προανήγγειλε τη Δευτέρα ο υπ. Ενέργειας της χώρας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ.

Αν ωστόσο υπάρξει διακοπή ροών και από την Τουρκία, τότε καταλήγουμε στο χειρότερο δυνατό σενάριο, σύμφωνα με τους συνομιλητές μας, όπου οι εναλλακτικές για την τροφοδοσία της χώρας θα είναι μέσω του αγωγού TAP που φέρνει αζέρικο αέριο και η αύξηση των εισαγωγών LNG από ΗΠΑ, Κατάρ, κ.λπ.

«Είναι ένα σενάριο επιστροφής στο 2022, με τη διαφορά ότι θα είμαστε σε καλύτερη θέση από τότε», τονίζουν οι ίδιες πηγές, εξηγώντας ότι το πρόβλημα δεν θα αφορά την τροφοδοσία, παρά τις τιμές που αναπόφευκτα θα απογειωθούν.

Αλλωστε, ακόμη και σε ένα τέτοιο extreme σενάριο, η Ελλάδα έχει τις υποδομές (Ρεβυθούσα, FSRU Αλεξανδρούπολης) για να αντικαταστήσει τις χαμένες ρωσικές ποσότητες με περισσότερες εισαγωγές υγροποιημένου αερίου.

Καθόλου τυχαίο ότι μπροστά στην αυξημένη ζήτηση για ρεύμα τόσο στην Ελλάδα όσο και για εξαγωγές στη Βουλγαρία, αλλά και απέναντι στο ενδεχόμενο κυρώσεων από την ΕΕ στο ρωσικό αέριο, οι Έλληνες προμηθευτές, τον Νοέμβρη εκφόρτωσαν στη Ρεβυθούσα 2,5 TWh ποσότητες LNG, δηλαδή όσα ακριβώς φορτία είχαν προγραμματίσει από τις αρχές του έτους. Δεν υπήρξε καμία ακύρωση. Το μερίδιο πάντως του ,φθηνού ρωσικού αερίου αγωγού συνεχίζει και στο 11μηνο να έχει τη μερίδα του λέοντος, με νούμερα 54%-55%.

Συνυπολογίζοντας τα 4-5 bcm της ετήσιας δυναμικότητας αεριοποίησης της Αλεξανδρούπολης, τα μέχρι 7 bcm της Ρεβυθούσας, μαζί με τον αγωγό TAP, αθροίζεται ένα νούμερο πάνω από 10 bcm, όταν η ζήτηση τη τρέχουσα περίοδο δεν ξεπερνά τα 6 bcm.

Σε ένα κακό επομένως σενάριο, η Βουλγαρία θα καλυφθεί με ελληνικές εξαγωγές, όπως συνέβη το 2022, η Ρουμανία θα στηριχθεί στη δική της παραγωγή αερίου, ωστόσο η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Σερβία θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, που εκ των πραγμάτων θα αντιμετωπιστούν με εισαγωγές από γειτονικές χώρες.

Εν κατακλείδι το πρόβλημα δεν αφορά την ασφάλεια τροφοδοσίας της ΕΕ, όσο την αβεβαιότητα γύρω από τι μέλλει γενέσθαι παραμονές του 2025.

Σύμφωνα με πηγές μεγάλου αγοραστή φυσικού αερίου μέσω Βουλγαρίας, που επικαλείται η εξιδεικευμένη σε ενεργειακά θέματα ιστοσελίδα Montel, η Μόσχα θα προτείνει στους πελάτες της «τρεις εναλλακτικές τράπεζες» για να κάνουν τις πληρωμές τους, με άδεια των ΗΠΑ, ενώ και ο επικεφαλής LNG στην Energy Aspects, James Waddell, θεωρεί ότι θα βρεθεί κάποια λύση.

Στον αντίποδα στελέχη ανατολικοευρωπαϊκών εταιρειών και χωρών δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους. «Τα μέτρα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές δυσκολίες», αναφέρει αξιωματούχος του υπ. Ενέργειας της Ουγγαρίας, επαναλαμβάνοντας τα πρόσφατα σχόλια του υπ. Εξωτερικών της χώρας, Peter Szijjarto.