To powergame της Τουρκίας με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου

Τη γεωστρατηγική σημασία της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, για την οποία ενδιαφέρεται έντονα και το Ισραήλ, αναδεικνύουν τα όσα συνέβησαν τα τελευταία 24ωρα, νότια της Κάσου και της Καρπάθου.

Η κίνηση της Αγκυρας να αναπτύξει πολεμικά πλοία στην περιοχή, με πρόσχημα την παραβίαση της τουρκικής υφαλοκρηπίδας από το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume» που διεξάγει έρευνες για τη μελλοντική εγκατάσταση του καλωδίου, δείχνει ότι η Τουρκία δεν θα μείνει να παρακολουθεί αμέτοχη τις εξελίξεις για ένα γεωστρατηγικό έργο, ύψους 2 δισ. ευρώ, στο οποίο η ίδια δεν συμμετέχει.

Και το οποίο, όσο θα καθυστερεί να ξεμπλοκάρει τόσο θα τροφοδοτεί σενάρια για διασύνδεση της Κύπρου με την Τουρκία, όπως η πρόταση που κατέθεσε πρόσφατα από το βήμα του συνεδρίου του Economist ο γνωστός μας Μάθιου Μπράιζα, πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρωασιατικές Υποθέσεις, σήματα που δεν περνούν απαρατήρητα από Αθήνα και Λευκωσία.

Το περιστατικό στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κάσου και Καρπάθου θύμισε σε πολλούς την παρεμπόδιση το 2021 του ερευνητικού πλοίου Nautical Geo από τουρκικά πολεμικά πλοία, όταν έκανε έρευνες για τον αγωγό East Med σε θαλάσσια περιοχή ΝΔ της Κύπρου, και παρότι οι τότε συνθήκες ήταν διαφορετικές, το συμπέρασμα είναι το ίδιο.

Για την ιστορία, ο ΑΔΜΗΕ ανακοίνωσε σήμερα το πρωί ότι οι έρευνες βυθού του ιταλικού πλοίου ολοκληρώθηκαν σύμφωνα με τον προγραμματισμό.  

Η Τουρκία αντιδρά σε κάθε μεγάλο ενεργειακό έργο που την παρακάμπτει καθώς η στρατηγική επιδίωξη του Ταγίπ Ερντογάν είναι η χώρα του να αποτελέσει τον βασικό, αν όχι και τον μοναδικό, κόμβο για τη μεταφορά ενέργειας προς την Ευρώπη, όπως είχε επιχειρήσει να κάνει με το φυσικό αέριο του Ισραήλ, προτού διαρρήξει εντελώς τις σχέσεις του μαζί του.

Ο Εast Med ήταν το πρώτο μεγάλο έργο που παρέκαμπτε την Τουρκία, ενώ η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ (Great Sea Interconnector), παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, επίσης παρακάμπτει την Τουρκία.

Και επειδή το θέμα είναι γεωπολιτικά ευαίσθητο, προφανώς γι' αυτό και δεν διέρρευσε το παραμικρό από τη συνάντηση Χριστοδουλίδη-Μητσοτάκη το περασμένο Σάββατο στη Λευκωσία, παρότι στη συνέντευξη που είχε δώσει λίγες μέρες πριν στην «Κ» ο Κύπριος ηγέτης είχε κάνει ειδική μνεία στο πόσο απαραίτητη, «γεωπολιτικά, πολιτικά και ενεργειακά», είναι για τη χώρα η ηλεκτρική διασύνδεση.

Το πόσο κρίσιμο ρόλο παίζει η παραπάνω διάσταση φαίνεται και από το γεγονός ότι η ελληνική ρυθμιστική αρχή ενέργειας έχει βάλει ως παράμετρο για να εγκρίνει το έργο και το γεωπολιτικό ρίσκο. Σύμφωνα με την τελευταία της απόφαση, προβλέπεται ότι αν αυτό ναυαγήσει, τα μέχρι τότε κόστη θα είναι ανακτήσιμα από τον ΑΔΜΗΕ. Αντίστοιχη διάταξη με εκείνη της ελληνικής αρχής έχει ζητηθεί και από τον κύπριο ρυθμιστή (ΡΑΕΚ) να συμπεριλάβει στις εγκριτικές του αποφάσεις.

Επόμενο ραντεβού 12 Αυγούστου

Με φόντο το νωπό σκηνικό έντασης στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κάσου και Καρπάθου, διεξήχθη χθες η τηλεδιάσκεψη των στελεχών της Κομισιόν με εκπροσώπους των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, των δύο ρυθμιστικών αρχών και του ΑΔΜΗΕ, προκειμένου να διαπιστωθεί η τυχόν πρόοδος των εκκρεμοτήτων αλλά και το γεφύρωμα ή όχι των διαφωνιών μεταξύ των δύο πλευρών.

Ηταν η δεύτερη τηλεδιάσκεψη μέσα σε λίγες μέρες που γίνεται με πρωτοβουλία των Βρυξελλών, λίγες μόλις μέρες μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Χριστοδουλίδη και ενώ το τελευταίο διάστημα έχουν χαμηλώσει οι τόνοι από αμφότερες τις πλευρές και επικρατεί σιγή ασυρμάτου.

Στο διά ταύτα της χθεσινής τηλεδιάσκεψης, το σίριαλ φαίνεται ότι συνεχίζεται. Λευκός καπνός και πάλι δεν βγήκε, παρά μόνο η ΡΑΕΚ φέρεται να δήλωσε ότι έχει λάβει τα στοιχεία από τον ΑΔΜΗΕ, τα μελετάει και θα καταλήξει σε απόφαση στα τέλη της επόμενης εβδομάδας. Είναι τα στοιχεία που δείχνουν ότι αν δεν αλλάξει η απόφαση του Κύπριου ρυθμιστή (για μη ανάκτηση του κόστους από τον promoter του έργου), δημιουργείται ένα κενό 100 εκατ. ευρώ σε αυτό και καθίσταται μη βιώσιμο.

Από την πλευρά των Βρυξελλών, οι κοινοτικοί λέγεται ότι όρισαν νέα τηλεδιάσκεψη για τις 12 Αυγούστου, κοντά δηλαδή στα μέσα του επόμενου μήνα, όπου πρέπει ο ΑΔΜΗΕ να δώσει το Final Notice to Proceed στη γαλλική Nexans για την κατασκευή του καλωδιακού τμήματος, συνολικού προϋπολογισμού 1,4 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μέχρι τις 12 Αυγούστου θα πρέπει να έχουν κλείσει όλα τα ρυθμιστικά θέματα, χωρίς φυσικά να είναι βέβαιο ότι αυτό θα συμβεί, όπως έχει γίνει και με άλλα ορόσημα στο πρόσφατο παρελθόν.

Το ένα θέμα που εκκρεμεί είναι να ξεκινήσει η ανάκτηση του κόστους διασύνδεσης από τις αρχές του 2025, όπως ζητά ο Διαχειριστής, με τη μετακύλιση αυξήσεων στις χρεώσεις των καταναλωτών των δύο χωρών. Στην περίπτωση της Κύπρου, τα ποσά αυτά έχουν υπολογιστεί σε 25 εκατ. ευρώ ετησίως από τις αρχές του 2025 έως το 2030, δηλαδή σε 150 εκατ. ευρώ με μια ετήσια επιβάρυνση των χρηστών ύψους 30 ευρώ, η οποία θεωρείται μικρή σε σχέση με τα οφέλη της Κύπρου.

Το δεύτερο θέμα, το οποίο επίσης η ΡΑΕΚ έχει δηλώσει ότι εξετάζει να αλλάξει από κοινού με τη ΡΑΕΕΥ, είναι η τροποποίηση στη διασυνοριακή κατανομή του κόστους (Cross Border Cost Allocation-CBCA), έπειτα από το έλλειμμα 100 εκατ. που έχει προκληθεί στο έργο από την υπαναχώρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας να χορηγήσει ισόποση επιδότηση. Τώρα, το ποσό αυτό θα πρέπει να επιμεριστεί με αναλογία 63%-37% στους Κύπριους και τους Ελληνες καταναλωτές. Και η τρίτη εκκρεμότητα αφορά την ανάκτηση του κόστους σε περίπτωση που αυτό ναυαγήσει για λόγους γεωπολιτικού ρίσκου.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σε σχέση με όσα ξέραμε για το έργο, ότι στο τραπέζι παραμένουν οι ίδιες ακριβώς εκκρεμότητες και ενώ ο χρόνος μετρά αντίστροφα και προφανώς οι πιέσεις αυξάνονται, τόσο από την Κομισιόν όσο και από τη γαλλική Nexans που κατασκευάζει το υποθαλάσσιο καλώδιο.

Ο παράγοντας Τουρκία

Τα γεγονότα ωστόσο των τελευταίων ωρών δείχνουν ότι όσο συνεχίζεται η αβελτηρία και τα προβλήματα δεν λύνονται στην ώρα τους, η συνεχής μετάθεση των εξελίξεων στο μέλλον δίνει την ευκαιρία σε τρίτους παράγοντες να δυσχεραίνουν περαιτέρω την υπόθεση καλώδιο.

Η Τουρκία έχει ξεκαθαρίσει καιρό τώρα ότι δεν πρόκειται να συμβιβαστεί με την οριστική της απουσία από το μεγάλο πράσινο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής.

Στο παιχνίδι των μεγάλων ενεργειακών διαδρόμων που είναι το μέλλον, η Άγκυρα δεν συμμετέχει σε κανένα από τα μεγάλα σχέδια διασυνδέσεων της Ευρώπης με τη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, είτε μέσω Ισραήλ είτε μέσω Αιγύπτου.

Το άγχος του αποκλεισμού της από νέους οικονομικούς, ενεργειακούς και στρατηγικούς διαδρόμους είναι αυτό που τη διακατέχει, καθώς αμφισβητεί τον ρόλο που είχε για αιώνες ως σταυροδρόμι της Ευρώπης με την Ασία και παλιότερα ως Οθωμανική Αυτοκρατορία και με την Αφρική.

Η Αν. Μεσόγειος αγγίζει ευαίσθητες χορδές της τουρκικής διπλωματίας, το γεωπολιτικό ρίσκο στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι υπαρκτό και το μόνο που επιτυγχάνει η διελκυστίνδα και το πολύμηνο σίριαλ με το καλώδιο Ελλάδας-Κύπρου είναι να το ενισχύει, όπως έδειξαν οι τουρκικές προκλήσεις στις έρευνες του ιταλικού πλοίου «Ievoli Relume».