Συγκρίσεις σοκ για το γαϊτανάκι των αυξήσεων στα τρόφιμα

Το ισχυρό πλήγμα που δέχθηκε η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών από τον πληθωρισμό στα τρόφιμα από το 2021 και εντεύθεν, περίοδο κατά την οποία ξεπέρασε σωρευτικά το 25,8%, αποκαλύπτουν τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, όπως αυτά αποτυπώνονται στην Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής.

Στην Ελλάδα, η ομάδα «είδη διατροφής», η οποία καλύπτει όλα τα τρόφιμα, τα μη αλκοολούχα ποτά, τα αλκοολούχα ποτά και τον καπνό, ξεκίνησε με πληθωρισμό 1,2% το 2021, συνέχισε με 9,7% το 2022, 9,9% το 2023 και 5% το πρώτο πεντάμηνο του 2024.

Την ίδια περίοδο, ο αντίστοιχος μέσος όρος των ειδών διατροφής στη ζώνη του ευρώ ήταν σωρευτικά 24,8% (1,5% το 2021, 9% το 2022, 10,9% το 2023 και 3,5% το διαθέσιμο πεντάμηνο του 2024).

Το… δράμα που βίωσαν και βιώνουν ακόμα με τις τιμές στα τρόφιμα οι Έλληνες καταναλωτές την τελευταία τετραετία, καταδεικνύεται εμφατικά από τα στοιχεία που δείχνουν ότι τη δεκαετία 2010-2019, ο μέσος
πληθωρισμός των ειδών διατροφής στην Ελλάδα ήταν μόλις 1,3% και στη ζώνη του ευρώ 1,8%. Δηλαδή στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν ήταν 19,8 φορές υψηλότερος από την αύξηση μιας ολόκληρης δεκαετίας.

Αίσθηση προκαλεί και το γεγονός ότι παρά τον αποπληθωρισμό των ενεργειακών αγαθών, ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αυξήθηκε περαιτέρω το 2023, αν και εισήλθε σταδιακά σε μια σταθερή καθοδική πορεία, υποχωρώντας σημαντικά κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2024. Εξαίρεση αποτελούν οι υποδείκτες “ψάρια”, “έλαια και λίπη”, “φρούτα”, “μεταλλικό νερό, αναψυκτικά, χυμοί φρούτων” και “οινοπνευματώδη ποτά”, που συνεχίζουν να αυξάνονται περαιτέρω ή παρέμειναν στα ίδια σχεδόν επίπεδα.

Όπως σημειώνει η Έκθεση, όσον αφορά στην Ελλάδα, σημαντικό μέρος των επεξεργασμένων ειδών διατροφής εισάγεται και ως εκ τούτου υπόκειται στην πορεία των τιμών που διαμορφώνονται διεθνώς. Ο πληθωρισμός των επεξεργασμένων ειδών διατροφής δεν παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις και γενικώς ακολουθεί ήπια πορεία. Εισήλθε σε ανοδική τροχιά τον Ιούλιο του 2021 και κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 2023 (13,8%). Έκτοτε ακολουθεί καθοδική τάση και καθώς σε σημαντικό βαθμό διαμορφώνεται από τον εισαγόμενο πληθωρισμό ειδών διατροφής, αναμένεται να συνεχίσει την αντιπληθωριστική του πορεία μέσα στο 2024.

Τις τιμές των ειδών διατροφής επηρέασαν σε ένα βαθμό και οι καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία όπου παράγεται το 34% του σκληρού σιταριού, το 26,6% των νωπών φρούτων, το 24,2% των βοοειδών και το 18,5% του γάλακτος (μερίδια εγχώριας παραγωγής).

Αντικείμενο έρευνας …

Ο πληθωρισμός ειδών διατροφής και η επιμονή του αποτελούν ένα αντικείμενο έρευνας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο ως προς την εξέλιξη των τιμών των τροφίμων, όσο και ως προς τις αιτίες και τις συνέπειές του.

Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αυξήθηκε έντονα το 2022 και παρουσίασε αξιοσημείωτη επιμονή το 2023, καθώς δεν ακολούθησε την πτωτική πορεία των ενεργειακών αγαθών. Παρά ταύτα εισήλθε σε καθοδική τροχιά, καταγράφοντας κατά τους πέντε πρώτους μήνες του 2024 σημαντικά χαμηλότερους ετήσιους ρυθμούς.

Ωστόσο, αν και τον Απρίλιο του 2024 η Ελλάδα είχε τον δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό ειδών διατροφής στην ευρωζώνη, το Μάιο παρατηρήθηκε έντονη αποκλιμάκωση και σημαντική σύγκλιση με το μέσο όρο της ευρωζώνης. Τους επόμενους μήνες αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού ειδών διατροφής στην Ελλάδα, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς.

Σύμφωνα με την Έκθεση της ΤτΕ «η επιμονή αυτή συνδέεται με το πλήθος και τη μεταβλητότητα των παραγόντων που επηρεάζουν τον πληθωρισμό ειδών διατροφής. Οι τιμές της ενέργειας (κυρίως του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου και των υγρών καυσίμων), οι τιμές των λιπασμάτων και οι διεθνείς τιμές των εμπορευμάτων, που λειτουργούν ως κύρια εισροή για τα επεξεργασμένα είδη διατροφής, παρουσιάζουν έντονες αυξήσεις τα τελευταία χρόνια, ωθώντας υψηλότερα τόσο το γενικό επίπεδο τιμών, όσο και τις τιμές των τροφίμων.

Οι ταυτόχρονες αυξήσεις των προσδιοριστικών παραγόντων του πληθωρισμού ειδών διατροφής είναι η βασική αιτία της υψηλής επιμονής του. Στους παράγοντες αυτούς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η αβεβαιότητα που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή και τα σχετιζόμενα καιρικά φαινόμενα, τα οποία συχνά δημιουργούν διαταραχές στην προσφορά των τροφίμων.

«Διατροφικά σκουπίδια»…

Οι διαρκώς αυξανόμενες τιμές των ειδών διατροφής έχουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο εισόδημα των νοικοκυριών, δεδομένου ότι τα τρόφιμα κατατάσσονται στα αγαθά πρώτης ανάγκης, με ιδιαίτερα χαμηλή ελαστικότητα ζήτησης. Επιπρόσθετα, η υψηλή επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής έχει σημαντικές αναδιανεμητικές συνέπειες, καθώς τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα επιβαρύνονται δυσανάλογα σε σύγκριση με νοικοκυριά που βρίσκονται υψηλότερα στην εισοδηματική κατανομή, αφού υποχρεώνονται να αφιερώσουν μεγαλύτερο αναλογικά μέρος του εισοδήματός τους στην κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών.

Αντιμετωπίζοντας μάλιστα και υψηλά επίπεδα τιμών, τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα συχνά ωθούνται στην υποκατάσταση τροφίμων υψηλότερης διατροφικής αξίας από τρόφιμα κατώτερης διατροφικής αξίας, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας της διατροφής τους και ως εκ τούτου τη δημιουργία υγειονομικών κινδύνων για τα μέλη τους.