Ασφαλιστικό: Βιώσιμο με «φτωχούς» συνταξιούχους και... 70άρηδες εργαζόμενους

Ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα, σε μια γηρασμένη κοινωνία, με μικρότερο πληθυσμό, ιδιαίτερα μειωμένες δαπάνες αλλά και σημαντικά χαμηλότερες συντάξεις παρουσιάζει η αναλογιστική μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, που χρησιμοποιήθηκε για την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα το  δημογραφικό και τις δημοσιονομικές συνέπειές του στις οικονομίες της Ε.Ε.

Κι ενώ οι ειδικοί επισημαίνουν πως η σταδιακή μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης οδηγεί σε συντάξεις ακόμη και κάτω από τα 850 με 900 μεικτά, τις εντυπώσεις «κλέβει» η πρόβλεψη πως το όχι και τόσο μακρινό 2070 το γενικό όριο συνταξιοδότησης θα είναι 72,5 έτη.

Έτσι, με σχεδόν 38,5 χρόνια στη δουλειά και σύνταξη όχι πάνω από τα 900 ευρώ, ακόμη και με τις πλέον δυσοίωνες δημογραφικές και οικονομικές μελλοντικές προοπτικές, το διανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας δεν χρειάζεται και νέες περικοπές συντάξεων προκειμένου να εξασφαλισθεί η μακροχρόνια χρηματοοικονομική του  βιωσιμότητα… 

Αναλυτικά, τα στοιχεία που διαμορφώνουν αυτήν τη «δυστοπική» εικόνα, των ηλικιωμένων εργαζόμενων και των φτωχών συνταξιούχων, είναι:

• Ο πληθυσμός  της χώρας μας μειώνεται από 10.438 εκατομμύρια το 2022 σε 7.777 εκατομμύρια το 2070.
• Ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων αυξάνεται από 39 το 2022 σε 74,4 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται στο 66 το 2070.
• Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, για τους άνδρες αυξάνεται από 78,8 το 2022 σε 86,5 το 2070 και για τις γυναίκες, αυξάνεται επίσης από 84,2 το 2022 σε 90,4 το 2070.
• Το προσδόκιμο ζωής στα 65 για τους άνδρες πηγαίνει από 18,7 το έτος βάσης σε 23,9 στο τέλος της περιόδου προβολής, ενώ για τις γυναίκες πηγαίνει από 21,7 σε 26,7. Να σημειωθεί εδώ ότι η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής στα 65 είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την προβολή, καθώς οι νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης συνδέονται αυτόματα με αυτόν τον παράγοντα.
• Η καθαρή μετανάστευση επί του πληθυσμού μειώνεται από 0,2% το 2022 σε 0,0% το 2030, φτάνει στο 0,1% το 2040 και από το 2060 σταθεροποιείται στο 0,2%.
• Η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται να αυξηθεί για τους εργαζόμενους ηλικίας 20-64 ετών από 75,4% το 2022 σε 79,9% το 2070 καθώς και για εργαζόμενους ηλικίας 20-74 ετών από 64,7% το 2022 σε 69,7% στο τέλος της προβολής.
• Αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται για τους εργαζόμενους ηλικίας 55-64 ετών, από 57,4% το 2022 σε 78,2% το 2070 και επίσης για τους εργαζόμενους ηλικίας 65-74 ετών, από 9,3% στο 2022 σε 24,3% το 2070.
• Το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 65-74 ετών αυξάνεται από 8,6% το 2022 σε 23,3% το 2070, το οποίο επηρεάζει τα αποτελέσματα της προβολής.
• Λόγω των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων, η μέση ανταποδοτική περίοδος, το διάστημα δηλαδή κατά το οποίο κάποιος θα πρέπει να πληρώνει εισφορές, θα φτάσει τα 38,4 έτη (38,5 για τους άνδρες και 38,3 για τις γυναίκες) έως το 2070.
• Το ποσοστό της ενήλικης ζωής που δαπανάται στη συνταξιοδότηση παραμένει σταθερό τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες στο επίπεδο του 30% κατά την περίοδο προβολής.
• Η συνολική δαπάνη για κύριες παροχές - συντάξεις είναι 12,6% του ΑΕΠ το 2022. Η ακαθάριστη δημόσια συνταξιοδοτική δαπάνη ανήλθε στο 14,5% του ΑΕΠ το 2022 ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 2070 φτάνει το 12,0%. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική μείωση 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ για την περίοδο προβολής 2022-2070. Η μέγιστη τιμή 14,5% του ΑΕΠ συναντάται το 2022.
• Οι δαπάνες για το νέο επικουρικό ΤΕΚΑ φτάνουν σταδιακά στο 0,2% του ΑΕΠ το 2070. Συνολικά,  οι ακαθάριστες συνταξιοδοτικές δαπάνες  ανήλθαν στο 14,5% του ΑΕΠ το 2022 ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 2070 αγγίζει το 12,2%. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική μείωση 2,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σχέση με την περίοδο προβολής 2022-2070. Η μέγιστη τιμή του 14,5% του ΑΕΠ εμφανίστηκε το 2022.
• Η καθαρή συνταξιοδοτική δαπάνη ήταν το 2022 στο 12,6% του ΑΕΠ και εκτιμάται πως θα φτάσει  το 2070 στο 10,6% του ΑΕΠ. Η καθαρή συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη το 2070 (συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για το ΤΕΚΑ) φτάνει το 10,6% του ΑΕΠ.
• Οι συνολικές συνταξιοδοτικές εισφορές (συμπεριλαμβανομένων και εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και οι εισφορές προς το ΤΕΚΑ) μειώνονται από 12,5% του ΑΕΠ το 2020 σε 11,7% του ΑΕΠ το 2070.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για το ασφαλιστικό

Στην πράξη, η μελέτη δείχνει ότι ένας νέος που γεννήθηκε στην Ελλάδα μέσα στην κρίση και θα ενταχθεί στην αγορά εργασίας κάπου κοντά στο 2030, θα πρέπει να εργαστεί τουλάχιστον 38,5 χρόνια, για να μπορέσει να συνταξιοδοτηθεί περίπου το 2070. Αν και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής θεωρείται «βιολογικό προνόμιο» και δείγμα εξέλιξης της κοινωνίας, δεν παύει να αποτελεί και μια πηγή προβλημάτων, για τις οικονομίες, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Έτσι και στο ασφαλιστικό, όπως χαρακτηριστικά φαίνεται μέσα από την επίσημη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ageing Report 2024 - Economic and Budgetary Projections for the EU Member States 2022-2070), η αύξηση του προσδόκιμου ζωής σε συνδυασμό βέβαια με τις περιορισμένες γεννήσεις και τη γήρανση του πληθυσμού, έχουν ως αποτέλεσμα στη χώρα μας η θεσμοθετημένη ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 έτη που είναι σήμερα, μετά από 40 έτη ασφάλισης, να αυξηθεί στα 67,5 το 2070. Ακόμη και μεσοπρόθεσμα, το 2030, η αύξηση του γενικού ορίου από 62 και 40 χρόνια ασφάλισης θα πάει στα 63,5 έτη (πάντα με 40 έτη ασφάλισης). 

Το γενικό όριο ηλικίας από 67 έτη το 2022 θα φθάσει σε 68,5 έτη το 2030 και τα 72,5 έτη το 2070. Κάτι που σημαίνει ότι οι σημερινοί έφηβοι θα αναγκαστούν να παραμείνουν στην αγορά εργασίας για πολύ περισσότερα χρόνια. Όπως δείχνει άλλωστε η έκθεση της Ε.Ε.,  το 2022 η μέση ηλικία συνταξιοδότησης ήταν 63,8 έτη.

Το 2040 θα είναι 66,4 και το 2070 τα 67,9. Αντίστοιχα, ενώ το 2022 κάποιος που συνταξιοδοτήθηκε θα έπρεπε κατά μέσο όρο να έχει πληρώσει  εισφορές για 31,9 χρόνια, το 2040, λόγω των συνεπειών της δημοσιονομικής κρίσης και της υψηλής ανεργίας, ο μέσος όρος καταβολής εισφορών θα πέσει στα 31,5 έτη, για να αυξηθεί όμως στα 38,4 έτη, το 2070.  Όσο για το ποσό που θα λάβει, θα είναι σημαντικά μειωμένο.

Έτσι, ενώ το  2022 το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων είναι στο 76% του εισοδήματος, θα περιοριστεί στο 65% το 2040 και θα φθάσει το 53% το 2070. Αυτός είναι άλλωστε ένας σημαντικός λόγος, μαζί με τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και τη δημιουργία του ΤΕΚΑ, που ενώ το 2022 η καθαρή συνταξιοδοτική δαπάνη ήταν στο 12,6% του ΑΕΠ, εκτιμάται πως θα φτάσει το 2070 στο 10,6% του ΑΕΠ.

Να σημειωθεί εδώ ότι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες που έχει ήδη συνδέσει την πορεία των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με την πορεία του προσδόκιμου ζωής, έχοντας ως όρο την επανεξέτασή τους ανά τρία έτη. Βέβαια, όπως ξεκάθαρα έχει τονίσει ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου, για την επόμενη τριετία δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή, λόγω του ότι τα κέρδη των προηγούμενων ετών στο προσδόκιμο της επιβίωσης των ηλικιωμένων ουσιαστικά ανασχέθηκαν στα χρόνια της πανδημίας.