Οι κρίσιμες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα, ποια δικαστήρια καταργούνται

Με κλειστά τα δικαστήρια της Αθήνας ψηφίστηκε την Πέμπτη το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας, αποφάσισε καθολική αποχή των δικηγόρων από τα καθήκοντά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις υπό ψήφιση διατάξεις.

Εκτός από τους δικηγόρους, αντιρρήσεις για τις προβλέψεις του νομοσχεδίου έχουν δικαστές και εισαγγελείς αλλά και ποινικολόγοι. Σημεία αιχμής του άτυπου πολέμου που έχει ξεσπάσει στο χώρο της Δικαιοσύνης, οι καταργήσεις και οι συγχωνεύσεις Πρωτοδικείων και Εφετείων, η αυστηροποίηση των ποινών καθώς και η συμμετοχή των δικηγόρων στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές.

Οι δικηγόροι κατηγόρησαν τον Υπουργό Δικαιοσύνης για απουσία διαβούλευσης επί του επίμαχου νομοσχεδίου το οποίο κατατέθηκε την περασμένη Παρασκευή στη Βουλή, ενώ υποστηρίζουν ότι οι προτεινόμενες διατάξεις συρρικνώνουν θεμελιώδεις εγγυήσεις και δικαιώματα των κατηγορουμένων, παραβιάζουν τις αρχές τις δίκαιης δίκης και επιτείνουν την ανασφάλεια δικαίου.

Η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας είναι κατηγορηματικά αντίθετη στην κατάργηση οποιουδήποτε Εφετείου ή Πρωτοδικείου της χώρας, όπως λειτουργούν μέχρι σήμερα, ως προς τη συγχώνευση δε των Ειρηνοδικείων θεωρεί ότι απαιτείται ένας ουσιαστικός διάλογος προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που θα ανακύψουν, λαμβάνοντας υπόψη την αποτελεσματική και ακώλυτη άσκηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας των πολιτών.

Όπως υποστηρίζουν οι δικηγόροι, είναι αδύνατη η λειτουργία Πρωτοδικείου χωρίς τη λειτουργία Τριμελούς Πλημμελειοδικείου, πολυμελών συνθέσεων και Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου.

Στο επίμαχο νομοσχέδιο για τις αλλαγές στους Ποινικούς Κώδικες περιλαμβάνεται, όπως άλλωστε είχε εξαγγελθεί από τον Υπουργό Δικαιοσύνης Μιχάλη Φλωρίδη, διάταξη με την οποία καταργείται το «ακαταδίωκτο» τον τραπεζών. Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι όλα τα κακουργήματα, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών εγκλημάτων όπως απιστία, υπεξαίρεση, τοκογλυφία και απάτη, διώκονται πλέον αυτεπαγγέλτως, δηλαδή δεν απαιτείται η υποβολή έγκλησης όπως ίσχυε μέχρι σήμερα. Θα εφαρμοστεί όμως σε επόμενο στάδιο.

Αναλυτικότερα οι προτεινόμενες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα προβλέπουν ότι:

• Χορηγείται αναστολή για πλημμελήματα για τα οποία έχει υποβληθεί ποινή φυλάκισης ως ένα έτος.
• Για ποινές φυλάκισης έως 2 έτη, προτεραιότητα αποτελεί η έκτιση ποινών με τους εναλλακτικούς τρόπους κοινωφελούς εργασίας ή μετατροπής της ποινής σε χρήμα ή σε κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση.
• Για ποινές φυλάκισης από 2 έως 3 έτη προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από 30 ημέρες έως 6 μηνών, κατά την κρίση του δικαστηρίου.
• Για ποινές φυλάκισης άνω των 3 ετών προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από το 1/5 έως τα 2/5 αυτής, κατά την κρίση του δικαστηρίου.
• Αύξηση του ανωτάτου ορίου κάθειρξης για κακουργήματα από τα 15 στα 20 έτη.
• Αύξηση του ανωτάτου ορίου κάθειρξης επί συρροής κακουργημάτων στα 25 έτη (από 20). Αντίστοιχα και επί συρροής πλημμελημάτων στα 10 έτη (από 8).
• Οριζόντια πρόβλεψη αυτεπάγγελτης δίωξης για όλα τα κακουργήματα ανεξαρτήτως φορέα του προστατευόμενου έννομου αγαθού.
• Για την ενίσχυση της διαφάνειας, θεσπίζεται ειδική ποινική ευθύνη Νομικών Προσώπων και Νομικών Οντοτήτων, στις περιπτώσεις που πραγματοποιούν δωροδοκίες δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να αποσπάσουν αθέμιτα οφέλη. Προβλέπονται χρηματικές ποινές ύψους εκατομμυρίων ευρώ, ενώ θα μπορεί να επιβάλλεται από τα αρμόδια Δικαστήρια το κλείσιμο των εταιριών αυτών.

Αποφυλάκιση κρατουμένων και επαναφορά δικαστικής απέλασης

• Η αποφυλάκιση (υπό όρους) θα εναπόκειται στην ουσιαστική κρίση του δικαστικού συμβουλίου ανάλογα με την επικινδυνότητα του εγκλήματος και τα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του δράστη.
• Επαναφορά του μέτρου ασφαλείας της δικαστικής απέλασης επί κακουργημάτων μετά την έκτιση ποινής κάθειρξης.
• Αντιμετώπιση εγκλημάτων με σοβαρές κοινωνικές προεκτάσεις
• Αναβάθμιση σε κακούργημα, της από αμέλεια πρόκλησης πυρκαγιάς δάσους, σε συνθήκες με ακραίο δείκτη επικινδυνότητας, όταν αυτή επιφέρει σωματικές βλάβες, θανάτους ή βαρύτατη οικολογική βλάβη.
• Ένταξη της παραβίασης ερυθρού σηματοδότη στις περιπτώσεις κακουργημάτων επικίνδυνης οδήγησης όταν προκαλείται θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη.
• Αύξηση του ελάχιστου ορίου ποινής για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια από τους 3 μήνες στα 2 έτη.

Τέλος, θεσπίζεται ως ειδικό έγκλημα η διατάραξη λειτουργίας νοσηλευτικού ή εκπαιδευτικού ιδρύματος, με αυστηροποίηση της ποινής σε περιπτώσεις βιαιοπραγίας.

Οι προτεινόμενες αλλαγές στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προβλέπουν μεταξύ άλλων:

• Κατάργηση Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων και υποκατάστασή του από Τριμελές Εφετείο που θα συγκροτείται από αρχαιότερους δικαστές.
• Ενίσχυση της αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου και Μονομελούς Εφετείου.
• Άμεση εκδίκαση, χωρίς τήρηση της χρονοβόρας διαδικασίας των συμβουλίων σε σοβαρά κακουργήματα (εμπρησμός δάσους, διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών), όπως και κακουργήματα όλων των ειδικών ποινικών νόμων.
• Περιορισμός των αναβολών της ποινικής δίκης που χορηγεί το δικαστήριο, ανεξαρτήτως αιτίας, σε μία αναβολή ανά υπόθεση.
• Ενίσχυση του θεσμού της ποινικής διαπραγμάτευσης μεταξύ εισαγγελέα και κατηγορουμένου και πρόβλεψη έναρξή της με πρωτοβουλία του εισαγγελέα.
• Αυστηροποιούνται οι ποινές εγκλημάτων βίας που στρέφονται σε βάρος ανηλίκων ή τελούνται ενώπιον τους (άρθρα 312, 330, 333 ΠΚ άρθρα 6,7 Ν.3500/2006).
• Πρόβλεψη νέων μέτρων αναμόρφωσης, παιδαγωγικού χαρακτήρα, για ανήλικους δράστες, όπως η συμμετοχή σε αθλητικά σωματεία ή η παρακολούθηση ειδικών εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών ή πολιτιστικών προγραμμάτων.
• Ένταξη των ανηλίκων θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας στο προστατευτικό πλέγμα του άρθρου 227 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, που θωρακίζει το θύμα κατά τον τρόπο εξέτασης και το προφυλάσσει από επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ψυχική ταλαιπωρία.

Στις αλλαγές στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προβλέπονται επίσης και διατάξεις που αφορούν την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και την προστασία των θυμάτων.