Τέσσερις καταγγελίες στον ΕΦΕΤ για «κόλπα» με τα φυτικά ροφήματα

Δεν είμαστε όλοι κεφάτοι όταν πάμε ή όταν επιστρέφουμε από το σούπερ μάρκετ. Και αυτό όχι μόνο λόγω του λογαριασμού.

Κάποιες φορές η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ μπορεί να σε εκπλήξει. Όπως πρόσφατα, όταν διασχίζοντας τον διάδρομο με τα ψυγεία -εμπειρία που δεν προσφέρει το online δίκτυο-, διαπίστωσα ότι ο ωφέλιμος χώρος των προϊόντων γάλακτος έχει περιοριστεί προς όφελος των φυτικών προϊόντων, κυρίως ροφημάτων.

Μια εξήγηση για αυτή την αλλαγή συσχετισμών δυνάμεων στο ψυγείο των σούπερ μάρκετ θα μπορούσε να είναι η αύξηση της κατανάλωσής τους. Και μέχρι και το 2021 αυτό ίσχυε. Η κατηγορία εμφάνιζε διψήφιο ποσοστό ανάπτυξης. Παραδείγματος χάριν το 2021 η κατηγορία είχε σημειώσει ανάπτυξη 18% και 22,6% σε αξία και όγκο αντίστοιχα έναντι του 2020.

Όμως την τελευταία διετία, λόγω του πληθωρισμού και της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος, η κατηγορία έχει κατεβάσει ρυθμούς. Πέρυσι, οι πωλήσεις των plant based ροφημάτων, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την εταιρεία μέτρησης της κατανάλωσης Circana -σ.σ. αφορούν το ενδεκάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου- αυξήθηκαν 5,1% σε αξία και 4,5% σε όγκο, με τη μέση τιμή να διαμορφώνεται στα 2,66 ευρώ.

Δηλαδή, από πωλήσεις 32,5 εκατ. ευρώ το 2020, 38,4 εκατ. ευρώ το 2021 και 37,6 εκατ. ευρώ το 2022, πέρυσι κινήθηκαν στα επίπεδα των 40 εκατ. ευρώ. Σταγόνα στον ωκεανό του τζίρου των 460 και πλέον εκατ. ευρώ που κάνουν τα προϊόντα γάλακτος, από τα οποία τα φυτικά ροφήματα επιδιώκουν να «κλέψουν» πωλήσεις.

Κι όμως, ο χώρος που καταλαμβάνουν στα ψυγεία των περισσότερων ελληνικών σούπερ μάρκετ είναι αναλογικά πολύ μεγαλύτερος από τον τζίρο και το μερίδιο που έχουν στην κατανάλωση. Η εξήγηση που δίνει στέλεχος της γαλακτοβιομηχανίας που διαθέτει στην αγορά και φυτικά ροφήματα είναι ότι τα τελευταία έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και υψηλότερο περιθώριο κέρδους. Άρα για τα σούπερ μάρκετ, όπως λέει, αυτό είναι μια win win σχέση έναντι άλλων κωδικών, όπως το γάλα, που η ζωή του είναι μικρότερη και έχουν να διαχειριστούν και τις επιστροφές, υποστηρίζει.

Είναι, όμως, το ψυγείο ο ζωτικός χώρος των φυτικών ροφημάτων; «Είναι στο ψυγείο γιατί θεωρούνται υποκατάστατο του γάλακτος», παραδέχεται παράγοντας της αγοράς, ο οποίος προς υπεράσπιση της κατηγορίας και της εμπορικής πολιτικής που ακολουθεί αυτή, λέει ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με αρκετούς χυμούς φρούτων, που, ενώ δεν είναι προϊόντα ψυγείου, βρίσκονται εντός αυτού.

Η γειτνίαση των φυτικών ροφημάτων με το γάλα στο ψυγείο, των φυτικών υποκατάστατων με το τυρί στον πάγκο και των φυτικών επιδορπίων με το γιαούρτι, είναι μια εμπορική πολιτική που επιλέγουν οι εταιρείες προκειμένου οι καταναλωτές να τα συσχετίσουν με τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Γιατί τα φυτικά ροφήματα μπορούν να ζήσουν εκτός ψυγείου. Όπως ζουν την τελευταία τετραετία σε μια από τις μεγαλύτερες εγχώριες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, την ΑΒ Βασιλόπουλος, που έχει αποφασίσει ότι ο χώρος των φυτικών ροφημάτων είναι το ράφι. Άλλωστε και στις συνθήκες διατήρησης των εν λόγω προϊόντων αναφέρεται, «διατηρείται στο ψυγείο στους 2°C έως 6°C για μεγαλύτερη απόλαυση». Το «κλειδί» εδώ είναι η μεγαλύτερη απόλαυση.

Επιπροσθέτως, η παραμονή τους στο ψυγείο αντικρούει με τη βασική ρητορική για αυτά τα προϊόντα, ότι δεν επιβαρύνουν, όπως τα γαλακτοκομικά, το περιβάλλον. Κι όμως, με τα φυτικά ροφήματα που μπαίνουν στα ψυγεία καταναλώνεται ενέργεια που δεν χρειάζεται, αναφέρει πηγή της αγοράς στο Euro2day.gr. «Το πόση ενέργεια καταναλώνουν εξαρτάται και από τον τύπο του ψυγείου (πόσο παλιό είναι), τι είδος φρέον χρησιμοποιεί (κάποια είναι πιο ρυπογόνα από άλλα), τι διαρροές έχει και πόσο καλά παρακολουθούνται αυτές οι διαρροές», διευκρινίζει.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα πάντως, που δεν είναι μόνο ελληνικό, είναι η προσπάθεια των παραγωγών φυτικών ροφημάτων να τα «πλασάρουν» στην αγορά και στους καταναλωτές ως υποκατάστατο του γάλακτος, των τυριών και των προϊόντων γιαούρτης. «Η ενωσιακή νομοθεσία δεν επιτρέπει τη χρήση κανενός γαλακτοκομικού όρου για τον χαρακτηρισμό τους ενώ με βάση την εθνική νομοθεσία, πρέπει να εκτίθενται σε ξεχωριστό ράφι», λέει ο πρόεδρος του ΣΕΒΓΑΠ Δρ. Χρήστος Αποστολόπουλος. Αυτό στην πράξη δεν συμβαίνει.

Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ) έχει καταθέσει τέσσερις καταγγελίες στον ΕΦΕΤ για το θέμα και έχει ενημερώσει σχετικά και την πρόεδρο της Επιτροπής Διαφάνειας. Εκτός αυτού, πέρυσι προσέφυγε και στο Συμβούλιο Ελέγχου Επικοινωνίας για να ελέγξει εάν η διαφήμιση φυτικού ροφήματος βρώμης γνωστής εταιρείας είναι σύμφωνη με τις κείμενες διατάξεις.

Η πρωτοβάθμια επιτροπή του ΣΕΕ διαπίστωσε ότι αν και το διαφημιζόμενο προϊόν έχει τη νόμιμη ονομασία, στο κύριο οπτικό πεδίο της συσκευασίας αναγράφεται η φράση «Σσσσ… ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΑΛΑ», με τρόπο τέτοιο που η λέξη «ΓΑΛΑ» (το πρώτο Α έχει αντικατασταθεί από μία λευκή σταγόνα), εμφανίζεται πολύ μεγαλύτερη από όλες τις υπόλοιπες, έχει κυρίαρχη θέση στη γενική εικόνα και είναι το στοιχείο με τη μέγιστη επικοινωνιακή βαρύτητα. Επιπλέον τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στην επιτροπή έδειξαν πως η αναγραφόμενη φράση «Σσσσ… ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΑΛΑ» θεωρείται και χρησιμοποιείται ως ονομασία για το εν λόγω προϊόν ακόμα και σε ειδικές ετικέτες στα σούπερ μάρκετ (και οnline).

Η πρωτοβάθμια επιτροπή του ΣΕΕ κατέληξε πως το διαφημιζόμενο προϊόν, ακόμα και με τη φράση «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΑΛΑ», δανείζεται χαρακτηριστικά από την πλούσια αξιακά κατηγορία του γάλακτος, τα οποία δεν αντιστοιχούν στα προϊόντα της κατηγορίας των φυτικών ροφημάτων. Έτσι το ΣΕΕ αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι με τον τρόπο που εμφανίζεται η φράση «Σσσσ… ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΑΛΑ», μπορεί να προκαλέσει λανθασμένες εντυπώσεις για το διαφημιζόμενο προϊόν.

Η συσκευασία του συγκεκριμένου προϊόντος έχει αποσυρθεί.