Φυσικό αέριο: Κίνδυνος για τρίγωνο του… διαβόλου με θύμα την Ελλάδα

Νέα δεδομένα στη ροή του φυσικού αερίου, μέσω αγωγών, προς την Ευρώπη και προς τη χώρα μας, εμφανίζονται να δημιουργούν σχεδιασμοί που υλοποιούνται παράλληλα μεταξύ Βουλγαρίας, Ρωσίας και Τουρκίας, προκαλώντας ερωτήματα για το κατά πόσο έχουν γίνει πλήρως αντιληπτοί από την ελληνική ενεργειακή διπλωματία.

Κι αυτό καθώς μέσα από τους χειρισμούς αυτούς, ξεπροβάλλει το σενάριο να εξαρτάται η χώρα μας από την ευμετάβλητη Τουρκία και τις εκάστοτε ορέξεις του Ταγίπ Ερντογάν για την τροφοδοσία της με αέριο, μέσω αγωγών.

Το θέμα έφερε στο ευρωπαϊκό προσκήνιο το γερμανικών συμφερόντων Politico.eu, με πρόσφατο θέμα του υπό τον τίτλο «Τα παιχνίδια της Βουλγαρίας με το ρωσικό αέριο εξοργίζουν την Ευρώπη». 

Το ένα σκέλος του θέματος το έχουμε ήδη αναδείξει και στο Εuro2day.gr και αφορά την επιβολή ειδικού τέλους από τη Βουλγαρία στο ρωσικό φυσικό αέριο που περνά από το έδαφός της για να καταλήξει σε τρίτες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα.

Το παράλληλο ντιλ με Τουρκία

Η κίνηση αυτή της βουλγαρικής κυβέρνησης εμφανίζεται ως σκληρή προς τη Ρωσία, ενώ μια πρώτη εικόνα των αντιδράσεων της Gazprom ίσως έχουμε σήμερα, καθώς υποτίθεται ότι θα αρχίσει να ισχύει το νέο μέτρο.

Ταυτόχρονα όμως, όπως αποκαλύπτει το Politico, η Βουλγαρία έχει κλείσει μεγάλες συμφωνίες με την Τουρκία, «που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη Μόσχα να ανακτήσει τον ασφυκτικό της έλεγχο στον ενεργειακό εφοδιασμό της ΕΕ», με πλάγιο τρόπο.

Και συνεχίζει: «Ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας που υπεγράφη μεταξύ της κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου της Βουλγαρίας Bulgargaz και της τουρκικής ομολόγου της Botaş τον Ιανουάριο, η πρώτη συμφώνησε να παραχωρήσει στην τουρκική εταιρεία πρόσβαση σε βουλγαρικούς αγωγούς για την πώληση φυσικού αερίου για εσωτερική κατανάλωση μέσω του συνοριακού σημείου Strandzha-Malkoclar αλλά και για πωλήσεις προς τις γειτονικές χώρες.

Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε από αυτό το σύμφωνο, η Botaş ανακοίνωσε μια σειρά από συμφωνίες προμήθειας φυσικού αερίου, με την ουγγρική MVM, τη ρουμανική OMV Petrom και την East Energy Gas Trading της Μολδαβίας.

Ολα δείχνουν προς τη Ρωσία

Το πρόβλημα είναι ότι το αέριο προέρχεται σχεδόν σίγουρα από τη Ρωσία, η οποία προμηθεύει την Τουρκία μέσω των αγωγών Turkstream, σύμφωνα με την Aura Săbăduș, ανώτερη αναλύτρια στην εταιρεία πληροφοριών αγοράς ICIS.

Αν και οι εισαγωγές θα μπορούσαν να προέρχονται από το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν ή το υγροποιημένο φυσικό αέριο που φτάνει στα λιμάνια, «δεν υπάρχει άλλος παραγωγός» εκτός από τη Μόσχα που θα μπορούσε να πουλήσει στις χαμηλές τιμές που παρατηρούνται σήμερα στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου της Βουλγαρίας, οι οποίες έχουν μεγάλη έκπτωση σε σύγκριση με τις ευρωπαϊκές τιμές αναφοράς, είπε.

Και επειδή «δεν μπορούμε να ελέγξουμε αν πρόκειται για ρωσικό αέριο», ανέφερε ο Ντελιάν Ντόμπρεφ, Βούλγαρος βουλευτής που προεδρεύει της επιτροπής ενέργειας του κοινοβουλίου, «η Botaş θα μπορούσε να αγοράζει περισσότερο ρωσικό αέριο, να το στέλνει στη Βουλγαρία και να της δίνει έγγραφα προέλευσης κάποιου άλλου αερίου, επειδή έχουν ένα μείγμα διαφορετικών αερίων στην Τουρκία». (σ.σ. από Ρωσία, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν και φορτία LNG).

Με τον τουρκοβουλγαρικό αγωγό να μπορεί να διακινεί έως και 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου με ορισμένες τεχνικές προσαρμογές, αυτό σημαίνει ότι η Μόσχα θα μπορούσε να καλύψει όλη την επιπλέον ζήτηση στη νοτιοανατολική Ευρώπη και στα Δυτικά Βαλκάνια για την οποία δεν έχει συμβόλαια.

Το αποτέλεσμα είναι ότι «η Ρωσία ανακτά την επιρροή της στην περιοχή», είπε, αλλά με νέα «ενεργειακή μόχλευση και επίσης πολιτική μόχλευση έξω από την αρμοδιότητα της ΕΕ, η οποία δεν μπορεί να ασκήσει καμία επίβλεψη στην Τουρκία».

Εξετάζοντας όμως και τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στη Τουρκία, τα συμπεράσματα είναι αντίστοιχα. Κάτι περισσότερο από ένα χρόνο πριν ανακοινώθηκε ότι Ερντογάν και Πούτιν συμφώνησαν να φτιάξουν Hub αερίου στην Τουρκία, στην περιοχή της Θράκης, από το οποίο θα μπορεί να προμηθεύεται φυσικό αέριο η Ευρώπη, «γεφυρώνοντας Δύση και Ανατολή».

Επιπλέον, υπήρξαν πρόσφατες προσθήκες στη χωρητικότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου στο Silivri (Τουρκία) από 113 Bcf σε 162 Bcf, αλλά και στη λίμνη Tuz από 42 Bcf σε 191 Bcf. Η χωρητικότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου της Τουρκίας θα αντιπροσωπεύει το 20% της κατανάλωσης, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, υποδεικνύοντας την πρόθεση να αυξηθούν οι ποσότητες φυσικού αερίου, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση της Τουρκίας ως περιφερειακού ενεργειακού άξονα.

Ομοίως, παρατηρείται σημαντική αύξηση των ανταλλαγών φυσικού αερίου στο τρίγωνο Τουρκμενιστάν-Ιράν-Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες συνδυάζονται με τις προσπάθειες του Ιράν να επεκτείνει την υποδομή διαμετακόμισης φυσικού αερίου και να αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ευρώπη.

Σε επίπεδα-ρεκόρ οι ροές

Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες από τον ενεργειακό χώρο, καταγράφεται ήδη ρεκόρ ροής Φυσικού Αερίου προς τη Βουλγαρία: Από την αρχή του Σεπτεμβρίου, οι ροές αερίου από την Τουρκία έχουν φτάσει σε νέα ύψη, επιτυγχάνοντας ρεκόρ επιπέδων που φτάνουν σχεδόν τα 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά ημέρα για τις συνδυασμένες δυνατότητες εισόδου στα σημεία Strandzha και Strandzha-2. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η Τουρκία συζητά ήδη τον διπλασιασμό της παροχής ρωσικού αερίου προς αυτή τη δίοδο.

Για σημαντικό μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης, το μεγάλο ζήτημα είναι αν θα καταφέρει η Ρωσία να πουλάει το αέριό της ως «τουρκικό», σε χώρες που δεδηλωμένα έχουν διακόψει την κατανάλωση ρωσικού αερίου.

Πάντως, το ρωσικό πρακτορείο TASS υποστηρίζει ότι αυτό συμβαίνει ήδη, επικαλούμενο δηλώσεις του προέδρου της Gazprom κατά τις οποίες «τέτοιες προμήθειες διοχετεύονται μέσω του κόμβου φυσικού αερίου στην Αυστρία σε χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης…. Τα μόρια σε έναν κεντρικό αγωγό φυσικού αερίου δεν έχουν εθνικό χρώμα. Οι ανταλλαγές είναι αρκετά συνηθισμένες και γνωρίζουμε ότι το ρωσικό αέριο πηγαίνει σε πολλές χώρες που έχουν δηλώσει την άρνησή τους να το καταναλώσουν».

Ο μεγάλος κίνδυνος για την Ελλάδα

Για την Ελλάδα τα πράγματα ίσως είναι πολύ πιο σοβαρά. Πέρα από τη στρατηγική αναβάθμιση της Τουρκίας στο ενεργειακό τοπίο της περιοχής, υπάρχει και πιο άμεσο αρνητικό ενδεχόμενο: Εάν η εμφανιζόμενη «κόντρα» μεταξύ Βουλγαρίας και Ρωσίας, με αφορμή το ειδικό τέλος που θέλει να επιβάλει η πρώτη, έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής ρωσικού αερίου προς τη χώρα μας, δημιουργείται κίνδυνος να βρεθεί η Ελλάδα μπροστά σε επικίνδυνο μόνιμο δίλημμα. Είτε να πληρώνει ακριβότερα, για να υποκαταστήσει το ρωσικό αέριο εξ ολοκλήρου με LNG (λύση που προς το παρόν φαίνεται να παρουσιάζει διάφορα προβλήματα), είτε να βρεθεί τελικά να εξαρτάται από την... Τουρκία.

Να βρεθεί δηλαδή μπροστά στο ενδεχόμενο να κλείσει η ρωσική ροή του TurkStream προς την Ελλάδα, μέσω Βουλγαρίας, οδηγώντας πιθανώς τη χώρα μας (και άλλα μέλη της ΕΕ) να τροφοδοτούνται από την τουρκική υποδομή, ενώ το ρωσικό αέριο θα χαρακτηρίζεται ως «τουρκικό», με ό,τι αυτό συνεπάγεται ενδεχομένως, σε περιόδους κρίσης.

Το Politico αναφέρει στο θέμα του ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη ανοίξει έρευνα για το αν παραβιάζονται από τις συμφωνίες Βουλγαρίας και Τουρκίας θέματα ανταγωνισμού. Η σημερινή κυβέρνηση της Βουλγαρίας παραδέχεται μεν ότι δεν θα έπρεπε να έχουν υπογραφεί, ωστόσο επιμένει ότι υπάρχουν τρόποι να διακριβώνεται η χώρα προέλευσης -κάτι που οι περισσότεροι αμφισβητούν.

Επιπλέον, αναλυτές επισήμαναν στο ίδιο άρθρο ότι τυχόν ακύρωση αυτών των συμφωνιών θα επιβαρύνει με ρήτρες της τάξεως των δύο δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως τη Βουλγαρία, τονίζοντας ότι είτε αρέσει είτε όχι στη σημερινή κυβέρνηση, «είναι εγκλωβισμένη στη συμφωνία».