Γιατί δεν εφαρμόζεται ο εικονικός συμψηφισμός στις ενεργειακές κοινότητες

Η Οργάνωση Electra Energy και η Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ. απέστειλαν επιστολή στη ΡΑΕΥΥ και το ΥΠΕΝ και ζητούν την άμεση παρέμβασή τους, αναφορικά με το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα οι ενεργειακές κοινότητες και τα μέλη τους σε εθνικό επίπεδο, ως καταναλωτές, από τη μη εφαρμογή του μοντέλου του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται, δεν τηρούνται από τους προμηθευτές ενέργειας και τον ΔΕΔΔΗΕ οι όροι των συμβάσεων εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού που αφορούν στην εκκαθάριση απορροφηθείσας και εκχυθήσας ενέργειας σε κάθε εκκαθαριστικό λογαριασμό, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνεται ότι ακόμα και μετά το πέρας των 14 μηνών δεν έχει διενεργηθεί εκκαθάριση.

Το μοντέλο του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων προς τα μέλη τους για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών αποτελεί ένα πρακτικό εργαλείο για τον εκδημοκρατισμό της ενεργειακής μετάβασης στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Μέσω του συγκεκριμένου μοντέλου οι πολίτες μπορούν ουσιαστικά να “μηδενίσουν” τους λογαριασμούς ρεύματος, συμψηφίζοντας όλη την καταναλισκόμενη ενέργειά τους, με το μερίδιο της παραγόμενης ενέργειας από κάποιο συλλογικό έργο ΑΠΕ.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ (Αύγουστος 2023), υπάρχουν 98 εν λειτουργία και υπό κατασκευή έργα ενεργειακού συμψηφισμού από ενεργειακές κοινότητες. Η συνολική ισχύς των έργων ξεπερνάει τα 44MW με εν δυνάμει παραγωγή της τάξης των 65.000 MWh καθαρής και κοινοτικής ενέργειας ανα έτος και εν δυνάμει εξοικονόμηση σχεδόν 26.000 τόνων CO2.

Τα επενδεδυμένα κεφάλαια ανέρχονται σε 40 εκατ. ευρώ. Αξίζει να τονιστεί ότι στα εν λόγω έργα συμμετέχουν πολίτες/καταναλωτές - συχνά από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, Δήμοι, και μικρομεσαίες επιχειρήσεις- οι οποίοι παρά τις ασφυκτικές οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν, επενδύουν στην πράσινη ενέργεια αναμένοντας μία άμεση οικονομική ελάφρυνση στους λογαριασμούς τους.

Οι κύριες επιπτώσεις του προβλήματος είναι οι κάτωθι:

• Εγκλωβισμός μελών/καταναλωτών: H συσσώρευση μεγάλης ποσότητας μη-εκκαθαρισμένης παραγόμενης ενέργειας δημιουργεί ένα καθεστώς ανασφάλειας, ασάφειας και εγκλωβισμού των καταναλωτών σε συμβάσεις με όρους που δεν τηρούνται επαρκώς.
• Οικονομικές προκλήσεις για τα μέλη: Τα μέλη (κυρίως νοικοκυριά) έχουν χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου την κατασκευή των έργων ΑΠΕ επιβαρύνοντας τον οικογενειακό προϋπολογισμό τους με ποσά που κατά μέσο όρο ανέρχονται στα 2.500-5.000 ευρώ. Παρότι σε πολλές περιπτώσεις έχουν παρέλθει δύο και τρία έτη από την αρχική επένδυση, τα οικονομικά οφέλη από τη μείωση των λογαριασμών δεν αποδίδονται, ώστε να ξεκινήσει και η διαδικασία της απόσβεσης της επένδυσης. Εν αντιθέσει, τα νοικοκυριά συνεχίζουν να πληρώνουν λογαριασμούς ενέργειας.
• Μη βιωσιμότητα των ενεργειακών κοινοτήτων: Καθ’ ότι τα έργα συμψηφισμού είναι μη εμπορικά, τα κεφάλαια για την κάλυψη των (υψηλών) εξόδων συντήρησης των έργων και λειτουργίας της ενεργειακής κοινότητας προέρχονται σε πολλές περιπτώσεις από συνδρομές των μελών τους, οι οποίες αποτελούν τμήμα του οικονομικού οφέλους που προκύπτει από τη μείωση των λογαριασμών. Καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν εφαρμόζεται ο συμψηφισμός τα μέλη αδυνατούν να καταβάλουν τις συνδρομές, με αποτέλεσμα οι ενεργειακές κοινότητες να αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα βιωσιμότητας.
• Εσωτερική δυσλειτουργία: Στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργείται εσωστρέφεια, κρίση εμπιστοσύνης, και προβλήματα εσωτερικής διαχείρισης. Η πλειονότητα των μελών έχει περιορισμένη γνώση για τον ρόλο και τις ευθύνες του ΔΕΔΔΗΕ και των προμηθευτών ενέργειας και η αναζήτηση ευθυνών επικεντρώνεται εσωτερικά στην ενεργειακή κοινότητα.
• Επιβάρυνση της ενεργειακής ένδειας: Η καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας μέσω του ενεργειακού συμψηφισμού αποτελεί θεμελιώδη σκοπό των ενεργειακών κοινοτήτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ένταξη ευάλωτων νοικοκυριών δεν είναι εφικτή λόγω της μη εφαρμογής του συμψηφισμού.

Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές ακόμα χώρες της Ευρώπης, η επίμονη ενεργειακή κρίση βυθίζει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά στην ενεργειακή φτώχεια. Σε πρόσφατη έρευνα της Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ. με σκοπό τη χαρτογράφηση των ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών στην Αττική, περίπου τα μισά νοικοκυριά αναφέρουν ότι δεν μπορούν να διατηρήσουν τα σπίτια τους επαρκώς ζεστά ή δροσερά, ενώ το 80% των νοικοκυριών έχουν περιορίσει τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, περισσότερο δε από το 75% τη χρήση θέρμανσης και περίπου το 50% τη χρήση ζεστού νερού για να μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας τους τελευταίους 12 μήνες.

Εν κατακλείδι, η Electra Energy και η Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ. ζητούν την άμεση παρέμβαση της Πολιτείας προκειμένου για την άρση των στρεβλώσεων στην αγορά ενέργειας, τόσο στη φύση όσο και στον θεσμό των ενεργειακών κοινοτήτων και μάλιστα στην πιο κοινωνικά ωφέλιμη εκδοχή τους, την προστασία δηλαδή του καταναλωτή προς μία ποιοτικότερη ενεργειακή διαβίωση, με κύριο γνώμονα το σεβασμό στις ανάγκες του, αλλά και την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίησή του στην πράσινη μετάβαση.