Γιατί φούντωσε η κόντρα υπουργείου Εργασίας-Επαγγελματικών Ταμείων

Αν και συνολικά από τις παρεμβάσεις που προωθούνται, εκτιμάται ότι ωφελούνται ή επηρεάζονται πάνω από 1,5 εκατομμύριο πολίτες, το θέμα της αναμόρφωσης του θεσμού της Επαγγελματικής Ασφάλισης φαίνεται πως δημιουργεί τις μεγαλύτερες αντιδράσεις, κυρίως ως προς το σκέλος της φορολόγησης των εφάπαξ και των συντάξεων που δίνονται.

Οι προωθούμενες αλλαγές σε αυτό το σκέλος φέρουν τη σφραγίδα του υφυπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πάνου Τσακλόγλου, με την κριτική να έχει εστιαστεί κατά κύριο λόγο στην επιβολή κυμαινόμενου φόρου στις παροχές επαγγελματικής ασφάλισης.

Στόχος του μέτρου, όπως επισημαίνουν κυβερνητικά στελέχη, είναι η ανάπτυξη του θεσμού που δεν θα στηρίζεται σε εφήμερα φορολογικά κίνητρα, αλλά σε αρχές, κανόνες, πραγματικές ανάγκες, δεσμούς εμπιστοσύνης και υψηλή ποιότητα υπηρεσιών προς τους ασφαλισμένους.

Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, αν και σε όλο τον κόσμο τα Επαγγελματικά Ταμεία κατά κανόνα προσφέρουν συμπληρωματικό μηνιαίο εισόδημα (σύνταξη), στην Ελλάδα, παρέχουν σχεδόν αποκλειστικά εφάπαξ, γεγονός που προβληματίζει. Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνουν, κάποια τέτοια ταμεία λειτουργούν ως ένα… κανάλι φοροδιαφυγής και λειτουργούν στη σκιά της νομιμότητας.

Αυτό που υπονοούν, είναι πως δίνεται μέσω των καταστατικών τους (με την υπογραφή υπουργών και υφυπουργών όλων των κυβερνήσεων), η δυνατότητα να καταθέτουν σε Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης χρήματα χωρίς ετήσιο όριο και να τα εισπράττουν ως εφάπαξ μετά από πολύ λίγα χρόνια, τελείως αφορολόγητα. Για τον λόγο αυτό, η αρχική εισήγηση ήταν μια ενιαία, οριζόντια φορολόγηση των εφάπαξ κατά 15% και αντίστοιχα μειωμένη κατά 50% φορολόγηση (7,5%) για τις συντάξεις.

Η πρόταση αυτή θεωρήθηκε από την αγορά των ΤΕΑ κάτι σαν αιτία πολέμου, καθώς θα δημιουργούσε στην πράξη τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που εκτιμά η κυβέρνηση, οδηγώντας τον θεσμό -που ούτως ή άλλως δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη χώρα μας- σε συρρίκνωση.

Στο βασικό επιχείρημα, δε, ότι τα εφάπαξ που χορηγούν τα ΤΕΑ είναι αφορολόγητα, οι εκπρόσωποι των Ταμείων σημειώνουν ότι οι παροχές εφάπαξ από τα ΤΕΑ δεν φορολογούνται διότι όπως ακριβώς οι φορείς εφάπαξ κοινωνικής ασφάλισης (ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ), ιδρύονται βάσει νόμου και έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα.

Επίσης, υποστηρίζεται ότι η φορολογική επιβάρυνση των ΤΕΑ σε περίπτωση που κάποιος λάβει την παροχή σε μορφή εφάπαξ δεν είναι μηδέν, αφού η υπεραξία (αποδόσεις επενδύσεων) των ΤΕΑ υπόκειται σε φορολόγηση (11%). Είναι χαρακτηριστική η αντίδραση των Σωματείων Union Eurobank και του Συλλόγου Προσωπικού Alpha Bank, που κάνουν λόγο για «νομοσχέδιο-νάρκη» και για «δυσμενή εξέλιξη που ευνοεί τις ασφαλιστικές εταιρείες». Επισημαίνουν επίσης πως «οι ασφαλισμένοι στα ΤΕΑ κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε ένα καθεστώς με δυσμενέστερους όρους από το αρχικό που είχαν επιλέξει» και κάνουν λόγο για παραβίαση της συνταγματικής προστατευόμενης ελευθερίας εργοδοτών και εργαζομένων, αφού για τη δημιουργία του ταμείου τους «προηγήθηκε η κατάρτιση σχετικής Επιχειρησιακής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας μεταξύ των εργοδοτριών τραπεζών και των σωματείων των εργαζομένων.

Αντιδράσεις άλλωστε, εκδηλώνονται και από τις ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες ζητούσαν μεν εξομοίωση του φορολογικού καθεστώτος των ομαδικών συμβολαίων με τα ΤΕΑ, εννοούσαν όμως μηδενική φορολόγηση και όχι νέα κλίμακα.

Βέβαια, το νομοσχέδιο περιλαμβάνει και μια σειρά από διατάξεις ενίσχυσης του θεσμού, κυρίως ως προς τη διαφάνεια και την απλοποίηση των διαδικασιών σύστασης των ΤΕΑ, με τη δημιουργία πρότυπου καταστατικού και των απαιτούμενων εγγράφων, διευκόλυνση ίδρυσης πολυεργοδοτικών ΤΕΑ, καθώς έχει διαπιστωθεί πως στο ελληνικό περιβάλλον, που κυριαρχείται από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, αυτόνομα Ταμεία είναι δύσκολο να δημιουργηθούν, καθώς και θέσπιση ισχυρών κανόνων χρηστής διακυβέρνησης και λογοδοσίας.

Όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε χθες, κατά τη διάρκεια παρουσίασης των βασικών αρχών του νομοσχεδίου, ο αρμόδιος υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πάνος Τσακλόγλου, η συνολική μεταρρύθμιση που επιχειρείται στο κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την επαγγελματική ασφάλιση έχει ως στόχο τη μαζικότερη συμμετοχή ασφαλισμένων σε έναν θεσμό που ενώ λειτουργεί από το 2002, παρατηρείται χαμηλός ρυθμός συμμετοχής εργαζομένων και κατά συνέπεια αποταμίευσης, με αυξητικές όμως τάσεις. Να σημειωθεί ότι σήμερα λειτουργούν 28 ΤΕΑ, με μόλις 55.000 ασφαλισμένους και 290 εκατ. υπό διαχείριση κεφάλαια.

Και σύμφωνα με το τελευταίο σενάριο που παρουσίασε χθες η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας -με τον υπουργό Άδωνι Γεωργιάδη να αφήνει ανοικτό το σενάριο για αλλαγές, ευρύτερα στο νομοσχέδιο, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς-, προβλέπεται κλιμακωτή φορολόγηση των παροχών των ΤΕΑ, ανάλογα με τα χρόνια ασφάλισης κάθε ασφαλισμένου. Όσο περισσότερος χρόνος έχει διανυθεί σε ΤΕΑ ή Ομαδικό Ασφαλιστικό Συμβόλαιο, τόσο μικρότερος είναι ο συντελεστής φορολόγησης, ώστε να ενισχύεται η μακροπρόθεσμη αποταμίευση, επεσήμανε ο κ. Γεωργιάδης, ενώ ο κ. Τσακλόγλου συμπλήρωσε πως παρέχονται επιπρόσθετα φορολογικά κίνητρα για την καταβολή σύνταξης (και όχι εφάπαξ), ώστε να διασφαλίζεται συμπληρωματικό εισόδημα καθ’ όλη τη διάρκεια του συνταξιοδοτικού βίου. Έτσι,

• Για 0-5 έτη ασφάλισης, προβλέπεται 20% φορολόγηση για τα εφάπαξ και 10% για τη σύνταξη
• Για 6-15 έτη ασφάλισης, προβλέπεται 15% φορολόγηση για τα εφάπαξ και 7,5% για τη σύνταξη
• Για 16-25 έτη ασφάλισης, προβλέπεται 10% φορολόγηση για τα εφάπαξ και 5 % για τη σύνταξη
• Για 26 έτη ασφάλισης, και άνω προβλέπεται 5% φορολόγηση για τα εφάπαξ και 2,5% για τη σύνταξη.

Θεσπίζονται επίσης και ηλικιακές προϋποθέσεις λήψης της παροχής από το ΤΕΑ, είτε η συνταξιοδότηση από τον κύριο φορέα ασφάλισης, είτε η συμπλήρωση του 67ου έτους, ανεξαρτήτως ετών ασφάλισης, είτε η συμπλήρωση του 55ου έτους, με 20 χρόνια ασφάλισης.

Εάν ο ασφαλισμένος πληροί κάποια από τις δύο τελευταίες προϋποθέσεις, είναι δηλαδή 67 ετών ή 55 ετών με 20 χρόνια ασφάλισης και εξακολουθεί να εργάζεται, μπορεί να λάβει μέχρι το 50% του ποσού που έχει σωρευθεί στον ατομικό του λογαριασμό, αφήνοντας το υπόλοιπο για να συνεχίσει να επενδύεται.

Με την προτεινόμενη ρύθμιση προβλέπεται επίσης η δυνατότητα του ασφαλισμένου να λάβει και πρόωρα την παροχή ή μέρος αυτής, με αυξημένο (κατά 50%) φορολογικό συντελεστή, εφόσον έχει τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης στο ΤΕΑ. Με τη ρύθμιση αυτή, διευκολύνονται οι ασφαλισμένοι να χρησιμοποιήσουν το ποσό που έχουν αποταμιεύσει, για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών στη ζωή τους.

Όσο για τις εισφορές που καταβάλλονται σε Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, εξαιρούνται από τη φορολογία εισοδήματος μέχρι του ποσού του 20% των αποδοχών του εργαζομένου ή εναλλακτικά του ποσού των 15.000 ευρώ, αναπροσαρμοζόμενο κατ’ έτος βάσει του πληθωρισμού, όποιο από τα δύο ποσά είναι μικρότερο.

Προβλέπονται, τέλος, μεταβατικές διατάξεις για τους ήδη ασφαλισμένους σε ΤΕΑ, ώστε για τα σωρευμένα ποσά στους ατομικούς λογαριασμούς μέχρι και την ψήφιση του νόμου, να ισχύουν οι σημερινές φορολογικές διατάξεις και οι υφιστάμενες καταστατικές διατάξεις των ταμείων όσον αφορά στα ηλικιακά όρια.

Σημαντική θεωρείται και η πρόβλεψη για ενιαία εποπτεία, από 1/1/2025, από την Τράπεζα της Ελλάδος τόσο σε ό,τι αφορά την τήρηση της νομοθεσίας όσο και ως προς τη βιωσιμότητά τους και την επενδυτική τους στρατηγική.

Όσο για τις επενδύσεις, σύμφωνα με τον κ. Τσακλόγλου, με το νομοσχέδιο θα δίνεται στα ΤΕΑ η δυνατότητα επενδύσεων σε διαφορετικά προϊόντα καθώς και σε προϊόντα που θα αντιστοιχούν σε ένα επενδυτικό χαρτοφυλάκιο με δομή κύκλου ζωής, όπως ισχύει ήδη στο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ). Δηλαδή, η σύνθεσή του θα είναι προσωποποιημένη, θα διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία του κάθε μέλους-ασφαλισμένου και θα αντιστοιχεί σε σύνθεση με υψηλότερο ρίσκο για τους νεότερους σε ηλικία ασφαλισμένους, το οποίο βαθμιαία θα μειώνεται, καθώς ο ασφαλισμένος πλησιάζει στην ηλικία συνταξιοδότησης.