Το κουβάρι των ευθυνών για την τραγωδία στα Τέμπη

Οι εισαγγελικές έρευνες, η παραίτηση και ανάληψη πολιτικής ευθύνης του τέως υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Κ. Καραμανλή και το ξήλωμα των ηγεσιών σε ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ είναι οι εξελίξεις που έφερε το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Ωστόσο δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν το «κουβάρι» των ευθυνών για τη σημερινή κατάσταση του ελληνικού σιδηροδρόμου.

Όπως αποδείχτηκε με τον πλέον τραγικό τρόπο, τα ελληνικά τρένα κυκλοφορούν με πρωτόγονο τρόπο, καθώς πουθενά στο δίκτυο δεν λειτουργούν συστήματα τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης, παρά το γεγονός ότι τα σχετικά τεχνολογικά συστήματα όπως ETCS (European Traffic Control System) και GSM - R (Global System Mobile for Rail) έχουν αγοραστεί από το ελληνικό Δημόσιο.

Η ΕΡΓΟΣΕ

Υπεύθυνη για την ολοκλήρωση των έργων εγκατάστασής τους είναι η ΕΡΓΟΣΕ από το 2007, η οποία ωστόσο έως σήμερα δεν κατάφερε να τα παραδώσει. Ο λόγος αυτής της «ολιγωρίας» αποδίδεται στον τρόπο κατά τον οποίο στήθηκαν οι σχετικοί διαγωνισμοί, οι οποίοι «έσπασαν» σε πολλά μικρά κομμάτια και αντίστοιχες υπεργολαβίες. Ενστάσεις, καθυστερήσεις και ό,τι «κακό» συνοδεύει τέτοιου τύπου αναθέσεις έπεσαν όλες μαζί στα εν λόγω έργα.

Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, μόνο και μόνο οι καθυστερήσεις μιας εργολαβίας «ακύρωναν» την επόμενη, καθώς τα συστήματα έπρεπε με κάποιο τρόπο να «κουμπώσουν», ώστε να είναι λειτουργικά. Στο μεταξύ, δε, τα αγορασμένα συστήματα απαξιώνονταν, καθώς ως γνωστόν σε όλες τις τεχνολογικές εφαρμογές έρχονται αναβαθμίσεις που ξεπερνούν το προηγούμενο πλαίσιο.

Η τελευταία προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα επιχειρήθηκε από την ΕΡΓΟΣΕ κατά την τελευταία τριετία, έχοντας δημοπρατήσει σειρά έργων συνολικής αξίας 515,3 εκατ. ευρώ, τα οποία αφορούν στην αναβάθμιση του υφιστάμενου δικτύου και την εγκατάσταση συστημάτων ηλεκτροκίνησης, σηματοδότησης και τηλεπικοινωνιών. Επίσης, δρομολογήθηκε η επανεκκίνηση των συμβάσεων που αφορούν στην εγκατάσταση ειδικών σιδηροδρομικών συστημάτων στη σιδηροδρομική γραμμή Αθήνα - Θεσσαλονίκη.

Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο, όμως, ολοκληρώθηκε νομοθετικά η αναδιάρθρωση των σιδηροδρομικών φορέων, δηλαδή ο διαχωρισμός της ΕΡΓΟΣΕ από τη μητρική εταιρεία του ΟΣΕ, με την πρώτη να αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου το κατασκευαστικό και μελετητικό έργο για το νέο δίκτυο, ενώ σε επιχειρησιακή βάση η αυτοτέλεια των δύο εταιρειών εκτιμάτο ότι θα έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2023.

Οπως προκύπτει ωστόσο, η επιστολή παραίτησης του προέδρου της επιτροπής ETCS της ΕΡΓΟΣΕ Χρ. Κατσιούλη πέρυσι τον Απρίλιο και οι αιτιάσεις του δεν φαίνεται να απαντήθηκαν ενεργά από τη διοίκηση της ΕΡΓΟΣΕ.

Ο ΟΣΕ και η υποχρηματοδότηση

Ο ΟΣΕ είχε και διατήρησε την ευθύνη συντήρησης και λειτουργίας της υφιστάμενης υποδομής του δικτύου, ενώ μετά την παραπάνω νομοθετική ρύθμιση ανέλαβε επίσης την εκτέλεση και υλοποίηση έργων στο ενεργό σιδηροδρομικό δίκτυο, καθώς και σε εκείνο που τελεί σε προσωρινή αναστολή λειτουργίας. Διαρκές θέμα αποτέλεσε η υποχρηματοδότηση από δημόσιους πόρους (45 εκατ. ευρώ κατ’ έτος, που σύμφωνα με πηγές δεν ήταν αρκετά για τη συντήρηση ενός τόσο παλιού δικτύου) ενώ για το 2023 ο προϋπολογισμός ανέβηκε στα 75 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει για τον τρόπο και την ένταση που χειρίστηκε η διοίκηση του ΟΣΕ τις εγκληματικές ελλείψεις ασφάλειας του δικτύου. Την ίδια ώρα μάλιστα που εργαζόμενοι του Οργανισμού προέβησαν σε καταγγελία, που ουσιαστικά προανήγγειλε τι επρόκειτο να συμβεί. 

Η Hellenic Train

Παρά το γεγονός του ότι η πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ και νυν Hellenic Train (θυγατρική της ιταλικής Ferrovie, που απέκτησε μέσω διαγωνισμού αποκρατικοποίησης του ΤΑΙΠΕΔ το 2017 το δικαίωμα εκμετάλλευσης των δρομολογίων και παρέχει το τροχαίο υλικό) δεν φέρεται υπεύθυνη για σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση -αιτίες που φέρεται να προκάλεσαν το τραγικό συμβάν-, εντούτοις φάνηκε πολύ «χαλαρή» ως ιδιωτική επιχείρηση, όσον αφορά τις απαιτήσεις για τη λειτουργία της επένδυσής της.

Οι μηχανοδηγοί της συνεννοούνται με walkie-talkie (!) ενώ κάθε τρεις και λίγο οι πεπαλαιωμένοι συρμοί που επιλέγει να «τρέχουν» στο ελληνικό δίκτυο τίθενται εκτός λειτουργίας, με συνεχείς καθυστερήσεις για το επιβατικό κοινό.

Η πολιτική ευθύνη

Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, επειδή δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της οδηγίας για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου (2012/34/ΕΕ) και για θέματα που αφορούσαν ουσιωδώς την ασφάλεια, μόλις πριν από δύο εβδομάδες, προκύπτει πως κάποια θέματα «ξέπεσαν» από την κυρίαρχη ατζέντα της κυβέρνησης για τα θέματα των στοιχειωδών υποδομών.

Και δυστυχώς αυτό στέρησε τη ζωή αθώων ανθρώπων.