Γεωπολιτική και πληθωρισμός μεταμορφώνουν την παγκοσμιοποίηση

Η συγκρότηση του καθεστώτος της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου που οργανώθηκε σε διεθνή κλίμακα από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, επιταχύνθηκε και αναβαθμίστηκε σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 με κινητήρια δύναμη τη σύζευξη της παγκοσμιότητας της αγοράς και των νέων τεχνολογιών.

Κυριάρχησε, κατά την διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών, στις διεθνείς αγορές, κατά βάση, με την ανταγωνιστικότητα χαμηλού κόστους και λειτούργησε επί του πεδίου ως εργαλείο της «άνισης ανταλλαγής» και σε «βάρος της αναδιανομής», δημιουργώντας, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, συνθήκες έντονης ανισοκατανομής του πλούτου και των εισοδημάτων.

Στις συνθήκες αυτές του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα της, συνέβαλε στην διεύρυνση της φτώχειας και των ανισοτήτων σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή η Ευρώπη και κράτη-μέλη προέβησαν σε επιλογές «ενός ανεξέλεγκτου και αποκλειστικού προσανατολισμού μετεγκατάστασης επιχειρήσεων, προμηθειών, κ.λπ. σε « αναδυόμενες οικονομίες» της Ασίας, της Αφρικής, της Κεντρικής-Ανατολικής Ευρώπης, κ.λπ., συρρικνώνοντας τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και εγκαθιδρύοντας το νέο-αποικιοκρατικό μοντέλο της άνισης ανταλλαγής πρώτων υλών, ενεργειακών προϊόντων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών, εργασίας, τεχνολογίας, κ.λπ.

Τα οικονομικά αδιέξοδα...

Το επιχείρημα αυτών των επιλογών ήταν ότι η παγκοσμιοποίηση θα εγκαθιδρύσει συνθήκες μίας «άπειρης ανάπτυξης» σε παγκόσμιο επίπεδο (Christophe Degryse, Alternatives Economiques,3/11/2022) καθώς και χαμηλό κόστος παραγωγής εμπορευμάτων, υπηρεσιών, ενεργειακών προϊόντων, σε βαθμό που στις χώρες εισαγωγής να είναι δυνατή η διατήρηση των τιμών των αντίστοιχων προϊόντων και υπηρεσιών σε χαμηλά επίπεδα, επιτυγχάνοντας υψηλό επίπεδο αγοραστικής δύναμης στους καταναλωτές (Chr.Chavagneux, Alternatives Economiques, No 421, 28/2/2022). ‘

Όμως, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, κατά την διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη, εκτός από την «δίδυμη» εξάρτηση (παραγωγική-εφοδιαστική από Ασία και ιδιαίτερα από την Κίνα και ενεργειακή από την Ρωσία), προκλήθηκαν, μεταξύ άλλων, υψηλότερα μερίδια κέρδους στο ΑΕΠ, χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού και επιτοκίων, υψηλό χρέος και αύξηση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Παράλληλα, η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων από τις ΗΠΑ και κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ασία, Αφρική, Κεντρο-Ανατολική Ευρώπη, κατά την διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών, σύμφωνα με την έρευνα του γαλλικού ερευνητικού κέντρου CEPII, πίεσε σημαντικά ακόμη και ελλειμματικά, το εμπορικό ισοζύγιο των χωρών αναχώρησης ( J.Delepine, Alternatives Economiques, 28/6/2022).

Στο διεθνές και ευρωπαϊκό αυτό περιβάλλον, η δεσπόζουσα λειτουργία ήταν η διαχείριση μίας άφθονης προσφοράς, ενώ κατά τη σημερινή περίοδο η δεσπόζουσα λειτουργία είναι η διαχείριση της σπανιότητας και των πληθωριστικών πιέσεων σε ανεπιθύμητα υψηλό επίπεδο για κάποιο χρονικό (Chr.Lagarde, 2022) όχι όμως μικρό διάστημα, σε βαθμό που απειλείται να οδηγηθεί το ενεργειακό, εφοδιαστικό και επισιτιστικό σύστημα, σε συνθήκες κατάρρευσης.

Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την έρευνα πεδίου της γαλλικής ΜΚΟ Secours Populaire τo 25% των ευρωπαίων πολιτών βρίσκεται στο όριο της φτώχειας (30% του πληθυσμού στην Ελλάδα, ΕΛΣΤΑΤ 2022) και η πλειοψηφία των πολιτών στην Ευρώπη δηλώνει ότι αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.

Επιπλέον, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (11/11/2022), η Ε.Ε.-27 και τα κράτη-μέλη εκτιμάται ότι θα συναντηθούν κατά το επόμενο χρονικό διάστημα τόσο με ένα στασιμοπληθωριστικό και υφεσιακό πλαίσιο (αύξηση ΑΕΠ 0,3% το 2023 και 1,6% το 2024 και επίπεδο πληθωρισμού 7% το 2023 και 3% το 2024), όσο και με την ενεργειακή φτώχεια και την επισιτιστική ανασφάλεια.

...και οι γεωπολιτικές αναταράξεις

Έτσι, στις σημερινές συνθήκες αναδεικνύεται ότι οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις στους παγκόσμιους συσχετισμούς και οι πληθωριστικές παρενέργειες των πολεμικών συγκρούσεων (2022) της Ρωσίας στην Ουκρανία ανατρέπουν σταδιακά και καθοριστικά «την παγκόσμια τάξη πραγμάτων», σε βαθμό που να είμαστε μάρτυρες της πρόσκρουσης της «άπειρης παγκοσμιοποίησης» με τα κλιματικά, υγειονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και στρατιωτικά όρια, ιδιαίτερα των δυτικών κοινωνικο-οικονομικών σχηματισμών.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η παγκοσμιοποίηση δεν θα καταρρεύσει προφανώς από τη μία ημέρα στην άλλη, γεγονός που σημαίνει ότι οι προαναφερόμενες συνθήκες απο-παγκοσμιοποίησης θα την οδηγήσουν σε περιφερειακή ή διπολική εκδοχή όχι με άξονα το χαμηλό κόστος, αλλά με περισσότερους και σημαντικότερους πολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους (Aude Martin, Alternatives Economiques, 27/8/2022).

Από την άποψη αυτή της γεωπολιτικής-γεωοικονομικής μεταμόρφωσης της παγκοσμιοποίησης αξίζει να σημειωθεί ότι για παράδειγμα η Κίνα, μετά από τριάντα χρόνια ισχυρών και στενών δεσμών με την Δύση και ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, θεωρώντας ότι ολοκλήρωσε τον ρόλο του παγκόσμιου εργοστασίου χαμηλού κόστους επανεξετάζει την θέση της στο παγκόσμιο εμπόριο.

Έτσι, σχεδιάζει και προγραμματίζει την επιλογή εξαγωγής προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και υψηλότερων τιμών, σε σύγκριση με τις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών που εξάγει μέχρι σήμερα (Aude Martin,27/8/2022).

Όμως, στην προοπτική αυτή μεταμόρφωσης της παγκοσμιοποίησης, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των παρενεργειών κατά την περίοδο της μετάβασης καθώς και η ισχυροποίηση της ισότητας και της ανθεκτικότητας των κοινωνιών, με την άσκηση, κατά προτεραιότητα, πολιτικών οι οποίες θα εξασφαλίσουν την δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή.

* Άρθρο των Σάββα Γ. Ρομπόλη (φωτ,), Ομ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου και Βασίλειου Γ. Μπέτση, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου