Πώς και πόσο αυξάνονται εθνική και ανταποδοτική σύνταξη

Με βάση τις εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών που θα εγγραφούν στην τελική εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2023, θα εφαρμοστούν οι αυξήσεις στις συντάξεις το 2023. Στη συνέχεια, θα «κλειδώσουν» οι οριστικές αυξήσεις σε ΑΕΠ και πληθωρισμό από την ΕΛΣΤΑΤ εντός του επόμενου έτους, ενώ οι σχετικές αναπροσαρμογές θα γίνουν με τις αυξήσεις του 2024.

Οι σχετικές αλλαγές θα περιλαμβάνονται σε διάταξη που αναμένεται να κατατεθεί στο μίνι ασφαλιστικό νομοσχέδιο, προκειμένου να ψηφιστεί εντός του Νοεμβρίου και να εφαρμοστεί έως το τέλος του έτους. Στόχος είναι οι αυξήσεις να δοθούν το αργότερο με τις συντάξεις Φεβρουαρίου, στο τέλος Ιανουαρίου. Σύμφωνα άλλωστε με στελέχη του υπουργείου Εργασίας, οι αυξήσεις αυτές θα εφαρμοστούν αφενός μετά από 12 χρόνια, αφετέρου, σε ένα τελείως διαφορετικό σύστημα, σε σχέση με όλες τις προηγούμενες αυξήσεις.

Εθνική σύνταξη

Η εθνική σύνταξη θα αυξηθεί ακολουθώντας τον ίδιο μηχανισμό που προβλέπεται για τη συνολική σύνταξη, δηλαδή με βάση τον μέσο όρο αύξησης του ΑΕΠ και του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του προηγούμενου έτους. Αν, όπως όλα δείχνουν, η αύξηση στις συντάξεις θα είναι της τάξης του 7%, τότε η εθνική σύνταξη για 20 χρόνια ασφάλισης θα διαμορφωθεί στα 411 ευρώ, από 1.1.2023.

Αυτό θα είναι το ποσό που θα λαμβάνει ο ήδη συνταξιούχος, αλλά και κάθε νέα σύνταξη θα εκδίδεται με αυτό το ποσό. Η διαδικασία αυτή θα είναι διαρκής: Εάν υποθέσουμε ότι το 2023, ο μέσος όρος ΑΕΠ και πληθωρισμού θα είναι 5%, τότε από το 2024 και εφεξής η εθνική σύνταξη θα διαμορφωθεί περίπου στα 432 ευρώ και ούτω καθεξής.

Σύμφωνα με τη δικηγόρο Αγγελική Αλ. Μητροπούλου, η αύξηση της εθνικής σύνταξης συμπαρασύρει έξι ακόμη παροχές.

Αναλυτικά:

Ι. Η εθνική σύνταξη θα αυξηθεί στα 411 ευρώ για 20 έτη ασφάλισης και στα 370 ευρώ εφόσον ο συνταξιούχος έχει 15 χρόνια ασφάλισης. Αντίστοιχα, μετά από 16 χρόνια ασφάλισης, η εθνική θα ανέλθει σε 378 ευρώ, μετά από 17 χρόνια, στα 386,22 ευρώ, μετά από 18, στα 394,44 ευρώ και μετά από 19 χρόνια, στα 402,66 ευρώ.

ΙΙ. Πώς αναπροσαρμόζονται από 1-1-2023 έξι ειδικές κατηγορίες συντάξεων. Με τους νόμους 4387/2016 και 4670/2020, το ύψος της σύνταξης χιλιάδων συνταξιούχων (παλαιών και νέων), που αφορούν 6 ειδικές περιπτώσεις, έχει εξαρτηθεί από το εκάστοτε ύψος της εθνικής σύνταξης. Έτσι, μετά την αύξηση της εθνικής σύνταξης από 346 και 384 ευρώ (μεικτά) σε 370 και 411 ευρώ αντίστοιχα, αυξάνονται επιπλέον από 1-1-2023 οι παρακάτω ειδικές κατηγορίες συντάξεων-συνταξιούχων:

1) Συντάξεις αναπηρίας

Ο ν. 4387/2016 (άρθρο 7 παρ. 4) εξάρτησε το ύψος των συντάξεων αναπηρίας από το ποσοστό αναπηρίας του δικαιούχου συνταξιούχου. Με δεδομένη αύξηση της τάξης του 7%, οι νέες συντάξεις αναπηρίας θα διαμορφωθούν ως εξής, σύμφωνα με τον νόμο Κατρούγκαλου:

1. Συνταξιούχοι που είχαν αναπηρικό ποσοστό από 80% και άνω λαμβάνουν ολόκληρη την εθνική σύνταξη, ήτοι 384 ευρώ (μεικτά) και θα λάβουν το 2023 411 ευρώ.
2. Συνταξιούχοι με ποσοστό αναπηρίας από 67% έως 79,99% λαμβάνουν το 75% της εθνικής σύνταξης, ήτοι 288 ευρώ (=384 € Χ 75%) και από την αρχή του χρόνου θα λάβουν 308,16 ευρώ.
3. Συνταξιούχοι με ποσοστό αναπηρίας από 50% έως 66,99% λαμβάνουν το 50% της εθνικής σύνταξης, ήτοι 192 ευρώ (=384 € Χ 50%) και με αύξηση 7% θα λάβουν 205,44 ευρώ.
4. Συνταξιούχοι με ποσοστό αναπηρίας έως 49,99% λαμβάνουν το 40% της εθνικής σύνταξης, ήτοι 153,60 € (=384 € Χ 40%), και από την 1η Ιανουαρίου 2023 θα λάβουν 164,35 ευρώ.

2) Συντάξεις χηρείας (λόγω θανάτου)

Σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 4β του ν. 4387/2016, το συνολικό ποσό της σύνταξης λόγω θανάτου του επιζώντος ή και του διαζευγμένου συζύγου δεν μπορεί να υπολείπεται («κατώτατο όριο») του ποσού της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί σε 20 έτη ασφάλισης (384 ευρώ μεικτά).

Αν ο χρόνος ασφάλισης του θανόντος ήταν μικρότερος των 20 ετών, το ως άνω ποσό βαίνει μειούμενο κατά 1,25% για κάθε έτος ασφάλισης που υπολείπεται μέχρι την 20ετία. Για χρόνο ασφάλισης μικρότερο των 15 ετών, το ποσό που δικαιούται ο επιζών ή και ο διαζευγμένος σύζυγος δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 360 ευρώ μεικτά (κατώτατο όριο).

Με τα νέα επίπεδα της εθνικής σύνταξης σε 411 ευρώ (μεικτά) για 20 έτη ασφάλισης και σε 370 ευρώ (μεικτά) για 15 έτη ασφάλισης, από 1-1-2023 θα αναπροσαρμοστούν αναλογικά και οι συντάξεις χηρείας στα νέα αυξημένα επίπεδα.

3) Συντάξεις-επιδόματα ανασφάλιστων υπερηλίκων

Σύμφωνα με το άρθρο 93 παρ. 4 του νόμου Κατρούγκαλου 4387/2016 (που διατηρήθηκε και με τον νόμο Βρούτση 4670/2020), το πλήρες ποσό του μηνιαίου επιδόματος ανασφάλιστων υπερηλίκων ανέρχεται στο ύψος της «μικρής» εθνικής σύνταξης (360 € μεικτά), αναπροσαρμοζόμενο σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 3 του άρθρου 14.

Έτσι, από 1-1-2023, με την αύξηση της εθνικής σύνταξης, θα αναπροσαρμοστούν προς τα πάνω και οι συντάξεις-επιδόματα των ανασφάλιστων υπερηλίκων, που είναι σήμερα 360 € (μεικτά).

4) Εθνικές συντάξεις των ομογενών

Σύμφωνα με το άρθρο 73 του ν. 4915/2022 (ΦΕΚ Α 63), η πλήρης εθνική σύνταξη ομογενών (384 €) χορηγείται μόνο σε όσους έχουν 30 έτη νόμιμης και μόνιμης διαμονής στην Ελλάδα, με αφετηρία το 1992. Μετά την αύξηση της εθνικής σύνταξης στα 411 €, εξυπακούεται ότι και οι συντάξεις των ομογενών θα αναπροσαρμοστούν από 1-1-2023 προς τα πάνω.

5) Προσωρινές συντάξεις

Σύμφωνα με το άρθρο 262 του ν. 4798/2021 (ΦΕΚ Α 68), το ύψος της προσωρινής σύνταξης, που καταβάλλεται σε όλες τις κατηγορίες των συνταξιούχων, εξαρτάται από το ύψος της εθνικής σύνταξης για 20 έτη ασφάλισης, δηλαδή 384 € (μεικτά). Από 1-1-2023 το ύψος της προσωρινής σύνταξης θα αναπροσαρμοστεί προς τα πάνω, κατά το μέρος της εθνικής (όχι της ανταποδοτικής) που αυξάνεται κατά 7% και φτάνει στα 411 € (μεικτά).

6) Συντάξεις υψηλοσυνταξιούχων ή πολυσυνταξιούχων - Πλαφόν συντάξεων

Σύμφωνα με άρθρο 120 του ν. 4623/2019 (ΦΕΚ Α 134), το συνολικό ακαθάριστο ποσό κάθε μηνιαίας κύριας σύνταξης ή περισσοτέρων της μίας συντάξεων λόγω γήρατος, αναπηρίας ή θανάτου, δεν μπορεί να υπερβαίνει το 12πλάσιο της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί σε 20 χρόνια ασφάλισης, ήτοι το ποσό των 4.608 ευρώ μεικτών (384 € Χ 12). Μετά την αύξηση της εθνικής σύνταξης, το πλαφόν για τις υψηλές ή τις πολλές συντάξεις θα ανέρχεται σε 4.932 ευρώ μεικτά (411€ Χ 12).

Παλαιές και νέες συντάξεις

Ως προς το ανταποδοτικό κομμάτι της σύνταξης, σύμφωνα με τη Γενική Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Παυλίνα Καρασιώτου, εκ του νόμου προβλέπονται δύο διακριτοί μηχανισμοί αναπροσαρμογής στις πιέσεις του πληθωρισμού: Ο πρώτος αφορά στις ήδη εκδοθείσες συντάξεις, περιγράφεται στο άρθρο 14 του ν. 4387/2016 και είναι ο μέσος όρος του ρυθμού μεταβολής του ετήσιου ΑΕΠ και του ρυθμού μεταβολής του ετήσιου δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους.

Υπάρχει όμως και ένας δεύτερος μηχανισμός που αφορά στις συντάξεις που εκδίδονται σε κάθε δεδομένη στιγμή και περιγράφεται στο άρθρο 8 του ν. 4387/2016. Κάθε νέος συνταξιούχος θα λάβει ανταποδοτική σύνταξη βάσει των συντάξιμων αποδοχών του. Οι συντάξιμες αποδοχές αναπροσαρμόζονται έως και το προηγούμενο της αποχώρησης έτος με βάση τη μεταβολή του μέσου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή.

Τι σημαίνει αυτό; Σύμφωνα με την κ. Καρασιώτου, ότι όλες οι συντάξεις (σημερινές και μελλοντικές) αυξάνονται, αλλά μέσω ενός διαφορετικού μηχανισμού. Οι υφιστάμενες συντάξεις θα λάβουν οι ίδιες αύξηση, ενώ οι μελλοντικές θα είναι αυξημένες γιατί οι συντάξιμες αποδοχές βάσει των οποίων θα τις υπολογίσουμε θα αυξηθούν με τον πληθωρισμό του 2023.

Έτσι, για παράδειγμα ένας ασφαλισμένος καταθέτει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022. Έχει πληθωρισμένες (δηλαδή με ενσωματωμένη τη διαχρονική επίδραση του πληθωρισμού) συντάξιμες αποδοχές 1.500€ και 39 χρόνια υπηρεσίας. Αυτός ο ασφαλισμένος θα έχει σήμερα εθνική σύνταξη 384€ και ανταποδοτική 712€, σύνολο 1.096€. Η σύνταξη αυτή το 2023, λόγω του μηχανισμού αύξησης -έστω ότι θα είναι 7%-, θα φτάσει στα 1.173€ (411€+762€).

Έστω ότι ο ίδιος ασφαλισμένος παραμένει για άλλο ένα έτος στην εργασία και συνταξιοδοτείται το 2023, έχοντας πλέον 40 έτη υπηρεσίας. Οι πληθωρισμένες του συντάξιμες αποδοχές (με πληθωρισμό έστω 8%) δεν είναι πλέον 1.500, αλλά 1.620€, έχοντας ενσωματώσει και τον πληθωρισμό του 2022. Η σύνταξή του λοιπόν θα είναι 411€ (εθνική) και 812€ (ανταποδοτική), σύνολο 1.223€. Άρα με ένα επιπλέον έτος δουλειάς θα λάβει το 2023 αυξημένη σύνταξη κατά 127€ μηνιαίως, αποτέλεσμα τόσο του πληθωρισμού (89€) όσο και του αυξημένου συντελεστή αναπλήρωσης (επειδή έμεινε ένα χρόνο παραπάνω στην εργασία, 38€).

Παράδειγμα 2ο: Έστω δύο ασφαλισμένοι που είχαν το 2022 πληθωρισμένες τις ίδιες συντάξιμες αποδοχές, έστω 1.500 €. Ο πρώτος έχει 40 έτη υπηρεσίας και συνταξιοδοτείται το 2022. Θα λάβει εθνική σύνταξη 384€ και ανταποδοτική 750,15 σύνολο 1.134,15. Το 2023, με πληθωρισμό 8% και ανάπτυξη 6%, θα λάβει αύξηση 7%, δηλαδή θα πάει στα 1.213,5 ευρώ. Ο δεύτερος έστω ότι βγαίνει το 2023, επίσης με 40 χρόνια. Οι συντάξιμες αποδοχές βάσει των οποίων θα υπολογιστεί η σύνταξή του είναι πλέον 1.620€. Η σύνταξή του λοιπόν θα είναι 411€ και η ανταποδοτική 812,43, σύνολο 1.223,43 ευρώ. Άρα ο δεύτερος θα έχει το 2023 οριακά καλύτερη σύνταξη από τη σύνταξη του πρώτου, την ίδια χρονιά.

Συνολικά, το 2023, πάνω από 1,65 εκατομμύριο συνταξιούχοι, από τους συνολικά 2,4 εκατ., θα δουν αύξηση στις συντάξεις τους λόγω του μηχανισμού αναπροσαρμογής των συντάξεων. Οι υπόλοιποι θα δουν απλώς αλλαγές στην προσωπική τους διαφορά.