Κερδισμένοι και χαμένοι από το μίνι ασφαλιστικό

Εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένοι επωφελούνται από τις διατάξεις του μίνι ασφαλιστικού νομοσχεδίου, που παρουσιάστηκαν χθες από την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, ενώ ενδεχομένως υπάρχουν και κάποιοι χαμένοι, κυρίως αυτοί που ανέμεναν υψηλές επικουρικές συντάξεις.

Το νομοσχέδιο-σκούπα αναμένεται να πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή εντός του Σεπτεμβρίου, αφού ενσωματωθούν σε αυτό και οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Για την ώρα, περιλαμβάνει διατάξεις όπως το πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις, η παραγραφή οφειλών σε ΕΦΚΑ και ΟΠΕΚΑ, δυνατότητα εξαγοράς 5 ασφαλιστικών ετών σε όλους τους ένστολους  και αύξηση μισθών στο Δημόσιο. 

Η βασική αρχή που διαπνέει το  μίνι αυτό ασφαλιστικό νομοσχέδιο-σκούπα είναι «ο εξορθολογισμός του ασφαλιστικού συστήματος», με τις 8 αλλαγές που παρουσιάστηκαν και εγκρίθηκαν χθες από το υπουργικό συμβούλιο να διευθετούν ζητήματα που αφορούν εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένους.

Αναλυτικά, οι  σημαντικότερες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου είναι:

1.  Θεσπίζεται πλαφόν σε «προκλητικά» υψηλές επικουρικές συντάξεις, στα 1382,4 ευρώ τον μήνα (ίσο με το 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης). Όπως ορίζει η νομοθεσία του 2015-2016, οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως βενζινοπωλών, αρτοποιών και συμβολαιογράφων, οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν θεωρητικά σε επικουρικές της τάξης των 15.000 ευρώ τον μήνα ή ακόμη και παραπάνω. Λόγω της «παραφωνίας» αυτής μάλιστα, στον ΕΦΚΑ, δεν έχουν εκδοθεί οι εν λόγω συντάξεις, από το 2016 και μετά.

Με τη νέα ρύθμιση και την επιβολή  πλαφόν, περιορίζεται το ανώτατο ύψος των επικουρικών συντάξεων «σε αυτό που αντιστοιχεί στις νόμιμες προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στους ασφαλισμένους κατά τον καιρό που κατέβαλαν τις εισφορές, οι οποίες ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους», δήλωσε ο κ. Τσακλόγλου. Η ρύθμιση «κόβει» τις προσδοκίες σε κάποιους, λίγους, κατά την ηγεσία του υπουργείου, ασφαλισμένους, οι οποίοι θα δουν χαμηλότερες απ’ ό,τι προσδοκούσαν συντάξεις. Θα σταματήσει όμως η πολυετής αναμονή.

2. Μειώνεται σε 10 χρόνια (από 20 σήμερα) ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Εάν η απαίτηση του ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται. Από 1η Ιανουαρίου 2027, η παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών προς τον ΕΦΚΑ γίνεται 5ετής. 

Σύμφωνα με τους ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση, για τις εισφορές των μισθωτών, το θέμα κατά κύριο λόγο αφορά τους εργοδότες. Δεν αποκλείεται μάλιστα, στο τελικό κείμενο του σχεδίου νόμου, να υπάρχει ειδική μέριμνα για τον ασφαλισμένο, στις περιπτώσεις που δεν έχει δηλωθεί η ασφάλιση στον ΕΦΚΑ από τον εργοδότη.

Εκτιμάται όμως ότι για τους ελεύθερους επαγγελματίες (μη μισθωτούς) το θέμα έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού, σε αρκετές περιπτώσεις, η αξιοποίηση της δεκαετούς παραγραφής θα περιορίσει την οφειλή τους και παράλληλα βέβαια θα μειώσει και τον χρόνο ασφάλισής τους.

Έτσι, για παράδειγμα, όσοι επιθυμούσαν να συνταξιοδοτηθούν με 40 έτη ασφάλισης, μετά την 10ετή παραγραφή θα είναι δύσκολο να συγκεντρώσουν τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης. Όσοι όμως θέλουν να συνταξιοδοτηθούν έχοντας συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους, με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης (που είναι και ο απαιτούμενος ελάχιστος χρόνος ασφάλισης), θα μπορέσουν σε σημαντικό βαθμό να αξιοποιήσουν τη νέα νομοθετική ρύθμιση.

Να σημειωθεί ότι μη μισθωτοί που έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης, παρότι υπάρχουν οφειλές που υπερβαίνουν τις 20.000 ευρώ, λαμβάνουν έγγραφα από τον ΕΦΚΑ, με τα οποία τους τίθεται αποκλειστική προθεσμία δύο μηνών να εξοφλήσουν το ποσό που υπερβαίνει τις 20.000 ευρώ, προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία της συνταξιοδότησής τους.

Βέβαια, σε αρκετές περιπτώσεις, τα πέραν των 20.000 ευρώ ζητούμενα ποσά εισφορών έχουν υποπέσει σε παραγραφή (σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, μετά τη νομοθέτηση θα πρέπει, σύμφωνα με νομικούς, να τεθεί νέα δίμηνη προθεσμία, προκειμένου να μην αδικηθεί κανείς.

3. Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Η αίτηση ρύθμισης γίνεται ηλεκτρονικά στο ΚΕΑΟ. Με την προτεινόμενη διάταξη εξισώνονται οι δόσεις για πάγια ρύθμιση χρεών σε ΕΦΚΑ και Εφορία και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών  στην τήρηση της ρύθμισης.

Η διάταξη αυτή εκτιμάται ότι θα δώσει ανάσα σε περισσότερους από 150.000 ασφαλισμένους στον ΕΦΚΑ με χρέη προς το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια και κυρίως εντός της πανδημίας του κορωνοϊού. Συγκεκριμένα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι 96.837 οφειλέτες που βρίσκονταν στο τέλος Ιουνίου, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΚΕΑΟ, στην πάγια ρύθμιση των 12 δόσεων (για συνολικό ρυθμιζόμενο χρέος 497,7 εκατ. ευρώ), αυτόματα θα ενταχθούν στη ρύθμιση των 24 δόσεων, με αποτέλεσμα να μειωθεί στο μισό το ποσό της μηνιαίας δόσης. Υπάρχουν βέβαια και οι πάνω από 90.000 ασφαλισμένοι που βγήκαν εκτός της ρύθμισης, και οι ειδικοί εκτιμούν ότι κάποιοι από αυτούς, εφόσον οι δόσεις αυξηθούν, θα μπορέσουν να ενταχθούν εκ νέου. Σε κάθε περίπτωση, όπως ισχύει και σήμερα, στην πάγια ρύθμιση οφειλών μπορούν να ενταχθούν και όλοι οι υπόλοιποι «αρρύθμιστοι» οφειλέτες.

4. Παύει η υφ’ όρον ποινική δίωξη των οφειλετών ρυθμισμένων ασφαλιστικών οφειλών για όσο διάστημα εξυπηρετείται η ρύθμιση. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η επαναλαμβανόμενη επιβεβαίωση τήρησης της ρύθμισης στο δικαστήριο. Παράλληλα με τη μείωση της ταλαιπωρίας συνεπώς ασφαλισμένων, μειώνεται και ο φόρτος εργασίας στα δικαστήρια.  

5. Καταργείται η ειδική εισφορά 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), σταματά να παρακρατείται από τους δημόσιους υπαλλήλους, αυξάνοντας έτσι τον μισθό τους. Η διάταξη αφορά σχεδόν 600.000 εργαζόμενους.

6. Επεκτείνεται σε όλους τους ενστόλους το δικαίωμα της «μάχιμης πενταετίας», δηλαδή της αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αντίστοιχες εισφορές. Πλέον, όσοι ένστολοι εξαιρούνταν (π.χ. ορισμένες κατηγορίες πυροσβεστών, λιμενικών, αστυνομικών και υπηρετούντων στην αεροπορία) από τη σχετική ρύθμιση αποκτούν το δικαίωμα αυτό, ανεξαρτήτως μονάδας υπηρεσίας, αν είναι παλαιοί ή νέοι ασφαλισμένοι (προ ή μετά το 2011) και ανεξαρτήτως της σχέσης εργασίας με την οποία υπηρετούν (μόνιμοι και μη).

7. Μειώνεται στο 50% (από 67%) το ποσοστό αναπηρίας, ως προϋπόθεση λήψης παροχών αναπηρίας, για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων. Από τη νέα ρύθμιση καλύπτονται πρωτίστως οι «παλαιοί ασφαλισμένοι» (προ 1993), ιδίως του πρώην ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ. Επίσης, θεσπίζεται ενιαία ημερομηνία καταβολής σύνταξης αναπηρίας, από την πρώτη ημέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας.

 8. Ο ΟΠΕΚΑ, στο πλαίσιο ελέγχων, εντόπισε -καθυστερημένα- πολλές περιπτώσεις πολιτών που λάμβαναν επιδόματα -κυρίως αναπηρικά, συνήθως μέσω δήμων- χωρίς να τα δικαιούνται. Το υπουργείο Εργασίας, εκτιμώντας πως στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι πολίτες ελάμβαναν τα επιδόματα καλόπιστα, διέκοψε την καταβολή τους, αναζητώντας αναδρομικά τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών υιοθετούνται ευνοϊκά μέτρα, με διάκριση μεταξύ αμέλειας και δόλου. Μεταξύ αυτών, είναι η τριετής παραγραφή οφειλών, η δυνατότητα εξόφλησής τους με δόσεις ή συμψηφισμούς με μελλοντικές καταβολές, καθώς και η μη αναζήτηση πολύ χαμηλών οφειλών (κάτω των 50 ευρώ).