Ανατροπές σε συντάξεις και εισφορές φέρνει ο πληθωρισμός

Πονοκέφαλο και στην ηγεσία του υπουργείου Εργασίας προκαλεί η συνεχώς αυξητική πορεία του πληθωρισμού, καθώς διατάξεις νόμων που είχαν ψηφιστεί όταν ο δείκτης τιμών καταναλωτή είχε ακόμη αρνητικό πρόσημο ενεργοποιούνται το επόμενο διάστημα και τινάζουν στον αέρα τον προγραμματισμό τόσο του ΕΦΚΑ όσο και των ασφαλισμένων.

Στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων βρίσκονται δύο διατάξεις, που αφορούν την αύξηση των συντάξεων αλλά και την αναπροσαρμογή των εισφορών για πάνω από 1 εκατομμύριο ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες.

Οι αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν προς το τέλος του φθινοπώρου, με υψηλόβαθμα στελέχη των συναρμόδιων υπουργείων Οικονομικών και Εργασίας να εκτιμούν ότι ακόμη είναι νωρίς και το θέμα θα επανεξεταστεί πριν από το τέλος του 2022, όταν θα έχει διαμορφωθεί μια συνολική εικόνα της πορείας του ετήσιου πληθωρισμού.

Επισημαίνουν, δε, ότι το θέμα των συντάξεων είναι πιο ξεκάθαρο. Το ποσοστό των αυξήσεων που προβλέπεται ότι θα δοθούν το 2023 θα υπολογιστεί από το άθροισμα του 50% της ετήσιας μεταβολής του ΑΕΠ και του 50% της ετήσιας μεταβολής του πληθωρισμού κατά το 2022. Επίσης, σημειώνουν ότι οι αυξήσεις δεν θα είναι οριζόντιες, αφού θα δοθούν σε όσους δεν έχουν ή έχουν πολύ μικρή προσωπική διαφορά και κατά συνέπεια, η επιβάρυνση στον προϋπολογισμό θα είναι μικρότερη.

Στον αντίποδα, το θέμα των εισφορών του 1,2 εκατ. μη μισθωτών είναι πιο περίπλοκο. Ο νόμος ορίζει ότι από 1/1/2023 έως 31/12/2024 όλες οι ασφαλιστικές κατηγορίες για κύρια και επικουρική ασφάλιση (όπου προβλέπεται) των μη μισθωτών, οι οποίες είναι σταθερά ποσά και όχι κάποιο ποσοστό επί του εισοδήματος των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυτοαπασχολούμενων και των αγροτών, προσαυξάνονται κατ’ έτος με διαπιστωτική πράξη του υπουργού Εργασίας, κατά το ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους.

Μάλιστα, ορίζεται ξεκάθαρα ότι μόνο σε περίπτωση αρνητικής τιμής του πληθωρισμού, το ποσό της εισφοράς παραμένει στα επίπεδα του προηγούμενου έτους. Η πρόβλεψη αυτή, σε συνδυασμό βέβαια με τη δραματική αύξηση του πληθωρισμού σε ποσοστά διψήφια, εντός του 2022 έρχεται να επιβαρύνει σημαντικά τους μη μισθωτούς, σε μια περίοδο μάλιστα που, αφενός, η κυβερνητική πρόθεση είναι να προχωρήσει σε περαιτέρω μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών, αφετέρου, οι επαγγελματίες έχουν χτυπηθεί διπλά, από την αύξηση των τιμών σε προϊόντα και ενέργεια.

Οι πρώτες σκέψεις

Στο σκέλος των συντάξεων, οι συνταξιούχοι ευνοούνται από τον πληθωρισμό που καλπάζει, ενώ αρνητικά επιδρά η προβλεπόμενη επιβράδυνση του ΑΕΠ. Ο «πονοκέφαλος» βέβαια έρχεται στο οικονομικό επιτελείο όχι από την πρόβλεψη για αύξηση αλλά από το γεγονός ότι εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχοι, και δη αυτοί με τις χαμηλότερες συντάξεις, έως τα 700 ευρώ, δεν θα δουν αυξήσεις εντός του 2023 παρά τη σημαντική μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού, λόγω της ύπαρξης προσωπικής διαφοράς.

Στην πράξη, αυξήσεις κοντά στο 4% με 5% θα λάβουν όσοι δεν έχουν «προσωπική διαφορά». Στον αντίποδα, όσοι έχουν «προσωπική διαφορά», όσοι δηλαδή λαμβάνουν σήμερα περισσότερα χρήματα από όσα προκύπτουν με τον νέο τρόπο υπολογισμού, δεν θα λάβουν ούτε ένα ευρώ στην τσέπη. Η όποια αύξηση αποφασιστεί, θα συμψηφίζεται με την προσωπική διαφορά. Με δεδομένη τη μείωση των εσόδων του ΕΦΚΑ, στα υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών, εκτός απροόπτου, δεν εξετάζεται κάποια αλλαγή στην πρόβλεψη αυτή. Οι χαμηλοσυνταξιούχοι του 2023 πιθανότατα να λάβουν κάποιο έκτακτο επίδομα στο τέλος του χρόνου, κατά τα πρότυπα των δύο τελευταίων ετών.

Στο σκέλος των εισφορών όμως, οι πιέσεις είναι δεδομένες, καθώς ήδη περισσότεροι από 700.000 μη μισθωτοί έχουν οφειλές που προέκυψαν από την περίοδο της πανδημίας, χωρίς μάλιστα να τις έχουν ρυθμίσει. Εάν οι εισφορές αυξηθούν, αφενός, θα υπάρξει νέο κύμα οφειλετών, αφετέρου, τα έσοδα του ΕΦΚΑ θα κατακρημνιστούν και μάλιστα σε μια περίοδο με σημαντικά αυξημένες υποχρεώσεις.

Έτσι, εξετάζεται, χωρίς βέβαια ακόμη να έχει συζητηθεί κεντρικά, η αναπροσαρμογή των ποσών που αντιστοιχούν στις ασφαλιστικές κατηγορίες για τους μη μισθωτούς να μην εξαρτάται για παράδειγμα από τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό όπως ισχύει σήμερα αλλά από την αύξηση του κατώτατου μισθού ή από τον δείκτη μεταβολής μισθών της ΕΛΣΤΑΤ.