Smart cities: «Εξυπνες» λύσεις που αλλάζουν την καθημερινότητα 

Να αλλάξει την εικόνα της χώρας μας και να σκαρφαλώσει στις πρώτες θέσεις των προηγμένων ψηφιακών χωρών επιχειρεί η Ελλάδα μέσα από στοχευμένες δράσεις ανάπτυξης «έξυπνων» πόλεων στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων αλλά και της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025.

Την Πέμπτη 6 Ελληνικές πόλεις επιλέχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με άλλες 94  να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα για κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030.

Η Αθήνα, τα Ιωάννινα , η Καλαμάτα, η Κοζάνη, η Θεσσαλονίκη και τα Τρίκαλα θα συμμετέχουν στην αποστολή πόλεις που θα λάβει χρηματοδότηση ύψους 360 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για την περίοδο 2022-23, ώστε να ξεκινήσουν οι πορείες καινοτομίας προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2030.

Οι δράσεις έρευνας και καινοτομίας θα αφορούν την καθαρή κινητικότητα, την ενεργειακή απόδοση και τον πράσινο πολεοδομικό σχεδιασμό, ενώ θα προσφέρουν και τη δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και κλιμάκωσης των συνεργασιών σε συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ.

Παράλληλα σε πορεία υλοποίησης έχει μπει μια από τις κομβικές δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0.για την ανάπτυξη Έξυπνων Πόλεων.  Ήδη η Κοινωνία της Πληροφορίας Μ.Α.Ε σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχει προχωρήσει σε πρόσκληση υποβολής προτάσεων του προγράμματος «Έξυπνες Πόλεις», συνολικού προϋπολογισμού 90.000.000 ευρώ.

Το δεύτερο σκέλος του προγράμματος για τις «Έξυπνες Πόλεις» είναι ύψους 222 εκατ. ευρώ και αφορά 315 μικρότερους δήμους. 

Η αναγκαιότητα των «έξυπνων» πόλεων

Η συγκέντρωση όλο και περισσότερων ανθρώπων  στα αστικά κέντρα, φτάνοντας στο 68% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2050, αναδεικνύει την ανάγκη για πιο ανθεκτικές, βιώσιμες και ανθρώπινες πόλεις. Οι «Έξυπνες πόλεις» αποτελούν μονόδρομο ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τον αυξανόμενο πληθυσμό.. Η μετακίνηση, η επάρκεια των αγαθών όπως η ενέργεια, το νερό αλλά και η αποχέτευση ή η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελούν .

H παγκόσμια αγορά έξυπνων πόλεων αποτιμήθηκε σε 392,9 δισ. δολάρια το 2019, ενώ μέχρι το 2030 προβλέπεται να εκτοξευθεί στα 1,3 τρισ. δολάρια. Σύμφωνα με το Smart City Index 2021, η πιο «έξυπνη» πόλη παρέμεινε η Σιγκαπούρη, διατηρώντας τον τίτλο της πρωταθλήτριας, ενώ ακολουθούν η Ζυρίχη, το Όσλο, η Ταϊπέι, η Λοζάνη, το Ελσίνκι, η Κοπεγχάγη, η Γενέβη, το Όκλαντ και το Μπιλμπάο.

Μεταξύ, των 118 πόλεων που εξετάζονται στο πλαίσιο του δείκτη, η Αθήνα κατέλαβε το 2021 την 111η θέση, χάνοντας μάλιστα 12 θέσεις από το 2020. Η συμμετοχή της Αθήνας στα παραπάνω προγράμματα στόχο έχει να αναστρέψει αυτή την εικόνα και μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις να μπουν στο κλαμπ των έξυπνων πόλεων. 

Εργο πλαίσιο για την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών και την εγκατάσαση έξυπνου εξοπλισμού σε δήμους της χώρας, για την αναβάθμιση της δημόσιας ζωής, την βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών, την προστασία του περιβάλλοντος, την αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και την μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος.

Η δράση στοχεύει σε ανάπτυξη και λειτουργία συστημάτων που βελτιώσουν την στάθμευση και την κυκλοφορία των οχημάτων στις πόλεις, την ασφάλεια των πολιτών, την καλύτερη διαχείριση των απορριμμάτων, την μέτρηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στον δημόσιο χώρο και την καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Η υλοποίηση της δράσης των «έξυπνων πόλεων», όπως και σε ολόκληρη την Ευρώπη, θα σημάνει για τους πολίτες μεταξύ άλλων:

1. Αύξηση της αποτελεσματικότητας και της προσβασιμότητας στις δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες
2. Διευκόλυνση της κινητικότητας και δημιουργία συνθηκών ασφάλειας απέναντι σε φυσικές και άλλες καταστροφές
3. Μείωση της ρύπανσης και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

Επιπλέον, όπως εξάλλου αποδείχθηκε και από την πανδημία του COVID-19, η μετατροπή των πόλεων σε «έξυπνες πόλεις» επηρεάζει θετικά την καθημερινή ζωή των ατόμων, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων μέσω μιας σειράς αλλαγών, που σχετίζονται, για παράδειγμα με την τηλεργασία, την ηλεκτρονική δημοκρατία και τη ενίσχυση της διαφάνειας, και δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες για πιο ενεργή συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Ποιες πρωτοβουλίες μπορούν να ενταχθούν στο «Smart Cities»

Οι δημοτικοί άρχοντες καλούνται να επιλέξουν έργα σε επτά άξονες και συγκεκριμένα:

• «Βιώσιμη Μετακίνηση»
• «Εξοικονόμηση Ενέργειας – Μείωση Δημοτικών Τελών – Μείωση Ενεργειακού Αποτυπώματος Δημοτικών Κτιρίων»
• «Βελτίωση Εξυπηρέτησης Πολίτη και Επιχείρησης»
• «Βελτίωση Ποιότητας Ζωής»
• «Ενίσχυση Τοπικής Δημοκρατίας και Διαβούλευσης και διαφάνειας»
• «Προστασία από κυβερνοεπιθέσεις, Business Continuity»
• «Ενίσχυση ψηφιακών υποδομών»

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα 

Η Επιτροπή ανακοίνωσε τις 100 πόλεις της ΕΕ που θα συμμετάσχουν στην αποστολή της ΕΕ για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030, την αποκαλούμενη αποστολή «πόλεις». Οι 100 πόλεις προέρχονται και από τα 27 κράτη μέλη, ενώ 12 επιπλέον πόλεις προέρχονται από συνδεδεμένες χώρες ή με δυνατότητα σύνδεσης στο πρόγραμμα Ορίζων Ευρώπη, το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (2021-2027).    

Οι αστικές μας περιοχές φιλοξενούν το 75% των πολιτών της ΕΕ. Παγκοσμίως, οι αστικές περιοχές καταναλώνουν πάνω από το 65% της παγκόσμιας ενέργειας, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 70 % των εκπομπών CO2. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό οι πόλεις να λειτουργούν ως οικοσυστήματα πειραματισμού και καινοτομίας, ώστε να βοηθηθούν όλες τις υπόλοιπες περιοχές κατά τη μετάβασή τους στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Η αποστολή «πόλεις» θα λάβει χρηματοδότηση ύψους 360 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για την περίοδο 2022-23, ώστε να ξεκινήσουν οι πορείες καινοτομίας προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2030. Οι δράσεις έρευνας και καινοτομίας θα αφορούν την καθαρή κινητικότητα, την ενεργειακή απόδοση και τον πράσινο πολεοδομικό σχεδιασμό, ενώ θα προσφέρουν και τη δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και κλιμάκωσης των συνεργασιών σε συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ.

Τα οφέλη για τις πόλεις περιλαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές και βοήθεια από ειδική πλατφόρμα αποστολών που διαχειρίζεται το NetZeroCities, πρόσθετες ευκαιρίες χρηματοδότησης, καθώς και τη δυνατότητα συμμετοχής σε μεγάλες δράσεις καινοτομίας και πιλοτικά έργα. Η αποστολή παρέχει επίσης ευκαιρίες δικτύωσης, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ πόλεων και υποστήριξη για τη συμμετοχή των πολιτών στην αποστολή.

Η Επιτροπή θα καλέσει τις 100 επιλεγμένες πόλεις να αναπτύξουν συμβάσεις πόλεων για το κλίμα, οι οποίες θα περιλαμβάνουν ένα συνολικό σχέδιο για την κλιματική ουδετερότητα σε όλους τους τομείς, όπως η ενέργεια, τα κτίρια, η διαχείριση αποβλήτων και οι μεταφορές, μαζί με σχετικά επενδυτικά σχέδια. Στη διαδικασία αυτή θα συμμετάσχουν οι πολίτες, οι ερευνητικοί οργανισμοί και ο ιδιωτικός τομέας. Οι σαφείς και ορατές δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι πόλεις στις συμβάσεις των πόλεων για το κλίμα θα τις επιτρέψουν να συνεργαστούν με την ΕΕ, τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές — και κυρίως με τους πολίτες τους, για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου.

Επιπλέον, υπό το πρίσμα του θερμού ενδιαφέροντος 377 πόλεων να συμμετάσχουν στην αποστολή, η Επιτροπή θέτει επίσης σε εφαρμογή στήριξη για πόλεις που δεν επελέγησαν, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης μέσω της πλατφόρμας αποστολών και ευκαιριών χρηματοδότησης στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας της αποστολής «πόλεις» του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

Οι προκλήσεις για τις πόλεις 

Η μεγαλύτερη πρόκληση των έξυπνων πόλεων είναι η αστική κινητικότητα. Οι Δήμοι μπορούν διαχειρίζονται ολοκληρωμένα τα δεδομένα από αισθητήρες, χάρτες και βίντεο, για την παρακολούθηση της κυκλοφορίας οχημάτων, των μετακινήσεων των πολιτών, των διαβάσεων των πεζών, τις ειδοποιήσεις για έκτακτες ανάγκες και διάφορες άλλες δραστηριότητες της πόλης.

Στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, πρόκειται να χρηματοδοτηθούν και άλλα έξυπνα έργα στον κρίσιμο τομέα των μετακινήσεων, που αποτελεί και το «κλειδί» για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας, καθώς και στις περιβαλλοντικές υποδομές. Για παράδειγμα, προβλέπονται 174 εκατ. για smart infrastructure. Μεταξύ άλλων, θα αναπτυχθεί πληροφοριακό σύστημα οριοθέτησης υδατορευμάτων, ψηφιακή δράση μέτρησης και παρακολούθησης των ατμοσφαιρικών ρύπων και της θαλάσσιας ρύπανσης. Επίσης, έξυπνη υποδομή για τα δημόσια κτήρια. 

Ακόμη, προωθείται με χρηματοδότηση 81 εκατ. ευρώ το πρόγραμμα των «έξυπνων» γεφυρών για τη δημιουργία συστήματος παροχής πληροφοριών με ειδικά συστήματα μετρήσεων και αισθητήρες για την προληπτική συντήρηση γεφυρών σε διάφορες περιοχές της χώρας. Το έργο θα αυξήσει το επίπεδο ασφάλειας των οδικών μεταφορών με σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους.

Πιο ευφυείς θα γίνουν όμως και οι αυτοκινητόδρομοι της χώρας χάρη στο πρόγραμμα 5G Corridors. Η επένδυση των 130 εκατ. ευρώ αφορά στην ανάπτυξη υποδομής wireless network 5G σε συνολικά 2.011 χλμ. των έξι ελληνικών αυτοκινητόδρομων. Το έργο θα οδηγήσει σε νέες επενδύσεις στην συνδεδεμένη και αυτόνομη κινητικότητα και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας της χώρας.