EE: Εξετάζει σενάριο για διμερή δημοσιονομικά συμβόλαια

Βρυξέλλες, ανταπόκριση Αγγελική Παπαμιλτιάδου

Η δημοσιοποίηση του εγγράφου του ESM για αύξηση του ορίου του χρέους από 60% του ΑΕΠ στο 100% κάθε άλλο από ξαφνική ήταν. Ανήκει στο πλαίσιο μιας συζήτησης για ολική αναπροσαρμογή του τρόπου λειτουργίας, εποπτείας και ελέγχου από την πλευρά των ευρωπαϊκών θεσμών, μετά τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση που κράτησε πάνω από 10 χρόνια και την πανδημία που ακολούθησε.

Ήδη από τον Μάιο του 2021, ο επικεφαλής του ESM Κλ. Ρέγκλινγκ είχε πει ξεκάθαρα ότι «το ανώτατο όριο του δημόσιου χρέους της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος δεν έχει πλέον νόημα και θα πρέπει να αναθεωρηθεί, καθώς η ΕΕ μεταρρυθμίζει τους δημοσιονομικούς κανόνες της».

Υπενθυμίζεται ότι η νομοθεσία της ΕΕ υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να διατηρούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα κάτω από το 3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος κάτω από το 60% του ΑΕΠ, για να διαφυλάξουν τη σταθερότητα του κοινού νομίσματος ευρώ, που χρησιμοποιείται τώρα από 19 μέλη του μπλοκ των 27 εθνών.

Αυτό, όμως, συμφωνήθηκε υπό τη συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992. Από τότε, η παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα έχει αλλάξει και «η πανδημία της Covid-19 έκανε την ανάγκη για αλλαγή ακόμη πιο επιτακτική», δήλωσε τότε ο Ρέγκλινγκ, σε συνέντευξη Τύπου.

«Κατά την άποψή μου, το όριο του ελλείμματος στο 3% παραμένει σχετικό» είπε, για να προσθέσει πως «πρέπει να σκεφτούμε το όριο του χρέους».

Το έγγραφο που κυκλοφόρησε πριν από μία εβδομάδα ήταν απλά η αποτύπωση αυτών των απόψεων που ήδη συζητιούνται από πέρυσι. Μέχρι το τέλος του έτους, όμως, αναμένεται να κατατεθούν και άλλες ιδέες και θέσεις, για να φθάσουμε στη διαπραγμάτευση για ένα μπουκέτο αλλαγών. Οπως επισημαίνεται σε σχετικό έγγραφο που διαβάσαμε, θα εστιάζουν:

1. Στην αντιμετώπιση του χρέους.
2. Στις επενδύσεις και το πώς θα προσμετρούνται στα δημοσιονομικά μεγέθη.
3. Σε λοιπές αλλαγές και μετρήσεις που θα κάνουν τους ελέγχους πιο αποτελεσματικούς.

Υψηλά ιστάμενος αξιωματούχος της Κομισιόν με γνώση των διαπραγματεύσεων ανέφερε στο Euro2day.gr ότι η τελική απόφαση δεν αναμένεται πριν το 2022, καθώς τώρα ισχύουν οι δικλίδες χαλάρωσης λόγω Covid. Επίσης η κα Μέρκελ αρνείται οποιαδήποτε αλλαγή με την υπογραφή της.

Το μέσο χρέος στην ευρωζώνη είναι τώρα περίπου στο 100% του ΑΕΠ και η τήρηση των παλαιών κανόνων που προβλέπουν ότι οι χώρες θα πρέπει να μειώνουν τον λόγο χρέους τους κάθε χρόνο κατά το 1/20 αυτού που είναι πάνω από 60%, είναι εκτός οικονομικής πραγματικότητας.

Όμως εδώ υπάρχει, σύμφωνα με διάφορες πηγές, ένα μεγάλο «αλλά». Το ισχυρό μπλοκ του Βορρά επιμένει ότι η οικονομία της κάθε χώρας είναι διαφορετική και ότι πρέπει να μελετάται ξεχωριστά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο έλεγχος που γίνεται μέσα από το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» παραμένει, αλλά και θα ενισχυθεί. Τα προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, στα οποία πολλές κυβερνήσεις προσβλέπουν για την ανάκαμψη, θα ενσωματωθούν μέσα στους κανόνες εποπτείας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Αυτό, όπως μας ανέφεραν αρμόδιες πηγές, σημαίνει πολλά. Κυρίως, όμως, ότι οι δαπάνες θα περνούν από έλεγχο και θα χρειάζονται δικαιολογητικά. Καμία χώρα δεν θα έχει λευκή κάρτα (card blank) μάς είχε αναφέρει τον Ιούνιο παράγοντας του Eurogroup. O οποίος επέμενε να φέρνει ως σημείο αναφοράς το «αμαρτωλό» παρελθόν της Ελλάδας με τις «σπατάλες», όπως είπε.

Ισχυροποίηση της εποπτείας για το Ταμείο RRF

Όπως είχε αποκαλύψει εδώ και καιρό το Euro2day.gr, τόσο η Κομισιόν όσο και ο ESM θα έχουν ενισχυμένους ρόλους εποπτείας και διαδικασίας επιβολής «διόρθωσης» έως και κυρώσεων, όταν μια χώρα-μέλος δεν τηρεί τους «νέους» κανόνες ή προβλέπεται να παρεκκλίνει (pre-emptive action). Μέσα σε αυτό μπαίνει πλέον και το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF), που για ευνόητους λόγους πολλές κυβερνήσεις «παρουσίασαν» ως κονδύλια που θα ρέουν στην οικονομία και τα οποία θα τα διαχειρίζεται η κάθε κυβέρνηση όπως αυτή κρίνει σωστό. Έτσι έγινε και με την Ελλάδα. Μόνο που μια εκ των αλλαγών που έρχονται, είναι και ο μηχανισμός ελέγχου στα συγκεκριμένα κονδύλια.

Επίσης σε δημοσιονομικό επίπεδο, εδώ και περίπου ένα χρόνο, εξετάζεται το υπο-σενάριο για «διμερή δημοσιονομικά συμβόλαια» μεταξύ της Κομισιόν και κάθε κράτους-μέλους που έχει υψηλό χρέος και έλλειμμα.

Εδώ ανοίγει μια τεράστια νομική «τρύπα», η οποία μπορεί να μεταφραστεί με διπλό τρόπο. Με πρόσχημα ότι καμία χώρα δεν είναι η ίδια και δεν ανακάμπτει με τον ίδιο τρόπο ή δεν έχει τις ίδιες ανάγκες, η Κομισιόν θα μπορεί να προβεί σε συμφωνίες που θα είναι κομμένες και ραμμένες πάνω στο πώς θα «εξυγιανθεί» και τι μέτρα θα πάρει για να ξαναμπεί στο νέο δημοσιονομικό πλαίσιο.

Η Γαλλία, για παράδειγμα, θα μπορεί να συνεχίσει ανενόχλητη να απολαμβάνει μια χαλαρότητα που δεν συνάδει ακόμαμε τους νέους κανόνες, έχοντας ένα συμβόλαιο που δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «σημείο αναφοράς» (point of reference) από μία άλλη χώρα όπως η Ελλάδα. Και η Ελλάδα θα μπορεί, για παράδειγμα, να δεχθεί πίεση για πιο σφιχτή δημοσιονομική προσαρμογή, πιο γρήγορη επιβολή μέτρων κ.λπ.

Όλα αυτά υπό την πίεση του Βορρά και υπό την -συχνά- αδικαιολόγητη προκατάληψη συγκεκριμένων χωρών κατά του Νότου. Όπως μάλιστα μαθαίνουμε, στις συζητήσεις χρησιμοποιείται το «παράδειγμα της Ελλάδας».

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα δεν θα μπορεί να πει «αφού το δώσατε στη Γαλλία ή την Ιταλία, δώστε το και σε εμάς».

Δεν θα προλάβουμε καλά καλά να να βγούμε από την ενισχυμένη εποπτεία το καλοκαίρι του 2022 και θα βρεθεί η χώρα μας αντιμέτωπη με τους νέους κανόνες, που ίσως κρατήσουν, εμμέσως πλην σαφώς, την ενισχυμένη εποπτεία.

Στα διμερή συμβόλαια αναμένεται να έχει λόγο και ο ESM, χωρίς ωστόσο ακόμα να αποσαφηνιστεί το πώς. Πάντως «οι λοιπές αλλαγές και μετρήσεις που θα κάνουν τους ελέγχους πιο σχετικούς» (όπως λέει το έγγραφο που διαβάσαμε) μπορεί να εμπεριέχουν μια γκάμα από «ιδέες» των Βορείων που απλά να σφίξουν το ζωνάρι στον Νότο για ακόμα μια φορά. Και ας μιλούμε επισήμως για οικειοποίηση των μεταρρυθμίσεων.

Άλλωστε αυτό που μάθαμε ως χώρα με διαρκή μνημόνια είναι το γεγονός ότι οι ιθύνοντες έκοβαν και έραβαν βάσει εσωτερικής πολιτικής βούλησης και πιέσεων π.χ. της Γερμανίας ή της Ολλανδίας και όχι πάνω σε κάποιο σοβαρό οικονομικό πλάνο. Κάτι που ουσιαστικά παραδέχτηκε για δεύτερη φορά και η κα Μέρκελ, κατά την (άβολη) παραμονή της στην Αθήνα...

Εάν επικυρωθούν αυτά τα σενάρια, τότε απλά θα φανεί ότι η ΕΕ ανοίγει τους ίδιους καταστροφικούς κύκλους, υπό διαφορετική ομπρέλα αλλά με τα ίδια αποτελέσματα, επισημαίνουν παρατηρητές.