Οι «ανυπάκουοι» της πυρκαγιάς και οι... παρείσακτοι δασικοί υπάλληλοι

Τους παρακολουθήσαμε σε ζωντανή σύνδεση να οργανώνονται σε ομάδες και να «οργώνουν» τα βουνά της φλεγόμενης Βόρειας Εύβοιας με μια μάνικα στο χέρι, συνδεδεμένη σε μια δεξαμενή στην καρότσα ενός αγροτικού. Άλλους να καθοδηγούν τους πυροσβέστες σε δασικούς δρόμους και μονοπάτια, άλλους να περιπολούν νυχθημερόν και να ειδοποιούν για αναζωπυρώσεις και κάποιους να σώζουν σπίτια χτυπώντας με κλαδιά δέντρων μικρές εστίες στις αυλές.

Είναι οι «ανυπάκουοι» της Βόρειας Εύβοιας, οι οποίοι δεν πειθάρχησαν στις εντολές εκκένωσης των οικισμών και με κίνδυνο για την σωματική τους ακεραιότητα βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης. Παρά την ανυπακοή τους, η θετική συμβολή τους αναγνωρίστηκε με επίσημες δηλώσεις τόσο του υφυπουργού Πολιτικής Προστασίας, Νίκου Χαρδαλιά, όσο και του ίδιου του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στις συνεντεύξεις τύπου της Τρίτης και της Πέμπτης, αντίστοιχα.

Κατά πόσο όμως η ατομική πρωτοβουλία και η αυταπάρνηση των παραδασόβιων πληθυσμών μπορεί να αποτελέσει μέρος της λύσης;

Κάτοικος σώζει σπίτια στη Β. Εύβοια σβήνοντας με κλαδί μικρές εστίες στις αυλές 

Ο καθηγητής Ιωάννης Παπαδόπουλος, πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου & Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υποστηρίζει πως η ατομική ευθύνη μπορεί και πρέπει να ενταχθεί σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προστασίας δασικών οικοσυστημάτων.

Μέσα σε ένα πλέγμα προτάσεων που καταθέτει για την επόμενη μέρα, περιλαμβάνεται και η αναγνώριση του ρόλου των κατά τόπους κτηνοτρόφων, ρητινοσυλλεκτών, μελισσοκόμων, υλοτόμων, μελών δασικών συνεταιρισμών κ.ά., η εκπαίδευσή τους και η ενεργοποίησή τους με έναν θεσμικό και επίσημο τρόπο, υπό τον συντονισμό της Δασικής Υπηρεσίας και της Πυροσβεστικής.

«Είναι γνωστό ότι η αποτελεσματικότερη παρέμβαση στις πυρκαγιές γίνεται από εδάφους και μέσα σε 10, 15, το πολύ 20 λεπτά από την εκδήλωσή τους», επισημαίνει στο Εuro2day.gr, προσθέτοντας πως μέχρι το 1998 που η δασοπυρόσβεση ανήκε στη Δασική Υπηρεσία οι παραδασόβιοι πληθυσμοί έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην κατάσβεση.

«Υπήρχε πέραν των άλλων το πλεονέκτημα ότι οι δασικοί γενικότερα, οι δασολόγοι, οι δασοπόνοι, είχαν άμεση και προσωπική σχέση με αυτούς τους ανθρώπους, γνώριζαν πάρα πολύ καλά τις διαδρομές, τα μονοπάτια, το ανάγλυφο του εδάφους, οπότε πάρα πολύ εύκολα μπορούσαν με ένα κάλεσμα να οργανωθούν όλοι αυτοί και να είναι οι πρώτοι που θα έτρεχαν στην αντιμετώπιση της πυρκαγιάς», τόνισε και πρότεινε την συγκρότηση συγκεκριμένων τοπικών ομάδων σε κάθε ορεινή περιοχή, με παροχή κινήτρων και κατάλληλη εκπαίδευση των μελών τους.

Το μέτρο πρέπει να συνδυαστεί με υποστήριξη των επαγγελματιών του πρωτογενή τομέα σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, με στόχο να συγκρατήσουν σε αυτές νέους ανθρώπους.

Οι «παρείσακτοι» δασικοί υπάλληλοι

Η διαχείριση – πρόληψη – καταστολή – αποκατάσταση των δασικών πυρκαγιών και των επιπτώσεών τους είναι μία ενιαία και ολοκληρωμένη προσέγγιση αντιμετώπισης του φαινομένου, αναφέρει ο καθηγητής και παρατηρεί ότι η ελληνική πολιτεία -με σχετικές πολιτικές αποφάσεις- δυστυχώς κατακερμάτισε το αντικείμενο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην καταστολή, με σπατάλη πολλές φορές πόρων οικονομικών και ανθρωπίνων, με ελάχιστα έως και μηδαμινά αποτελέσματα. Η ανάγκη διαμόρφωσης ενιαίου φορέα αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ.

«Το σύστημα είναι κατακερματισμένο. Δε νοείται η Δασική Υπηρεσία να μην έχει λόγο στο σπίτι της. Η διαχείριση του δάσους ανήκει στη Δασική Υπηρεσία εκ του νόμου. Δεν μπορεί να υπάρχει μια φωτιά, να γίνονται ζώνες πυροπροστασίας, να κόβονται δέντρα, να καίγεται το σπίτι σου και να μην έχεις κάποιο λόγο ύπαρξης», τονίζει με έμφαση και μεταφέρει μαρτυρίες δασολόγων, δασοπόνων και δασικών υπαλλήλων στη Βόρεια Εύβοια, που του είπαν ότι ένιωσαν σαν παρείσακτοι, καθώς ήταν παρόντες αλλά η άποψή τους αγνοήθηκε, ακόμα και για το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν το ανάγλυφο και τους δρόμους ώστε να φτάσουν στις εστίες της φωτιάς.

Θετικό βήμα η Επιτροπή Μπένου

Ο κ. Παπαδόπουλος χαρακτηρίζει ως εξαιρετικά θετικό βήμα τη σύσταση Επιτροπής για την ανασυγκρότηση της Β. Εύβοιας υπό τον Στ. Μπένο, αλλά και τη μεταφορά της Δασικής Υπηρεσίας από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στο Υπουργείο Περιβάλλοντος.

Από κει και πέρα, επισημαίνει την ανάγκη ενίσχυσης της αποδεκατισμένης Δασικής Υπηρεσίας, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά. «Ο μέσος όρος ηλικίας στη Δασική Υπηρεσία είναι σήμερα πάνω από 55 χρόνων. Χρειάζεται ενίσχυση με πόρους και ανθρώπινο δυναμικό, ώστε να προωθηθεί εκ νέου η ουσιαστική διαχείριση των δασών της χώρας μας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών (καθαρισμός δασών με υλοτομίες, συντήρηση και διάνοιξη δασικού οδικού δικτύου, δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, δασοκομικά μέτρα για ανάπτυξη ανθεκτικών δασικών ειδών στη φωτιά κ.λπ.)», σημειώνει.

Δασικοί χάρτες, εθνική δασική πολιτική

Ο καθηγητής θεωρεί ότι οι δύο ίσως βασικότεροι παράγοντες για τη «γένεση» των πυρκαγιών στη χώρα μας, ίσως σημαντικότεροι και από την ίδια την κλιματική αλλαγή, είναι η κατακερματισμένη και δαιδαλώδης δασική και περιβαλλοντική νομοθεσία, καθώς και το ομιχλώδες τοπίο των χρήσεων γης της ελληνικής επικράτειας.

«Η κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας και η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών, χωρίς εξαιρέσεις και αστερίσκους, θα λύσει πολλά προβλήματα και εμπρησμών και καταπατήσεων και πολλά άλλα. Ο συνδυασμός δασικών χαρτών, δασολογίου, κτηματολογίου, θα φέρει την Ελλάδα σε μια καινούργια εποχή», σημειώνει, προσθέτοντας την ανάγκη διαμόρφωσης μιας ξεκάθαρης εθνικής δασικής πολιτικής για τις επόμενες δεκαετίες, προσαρμοσμένης στις συνθήκες της Μεσογείου και στη λογική των διεθνών εξελίξεων.

Η συμβολή του Πανεπιστημίου στην Εύβοια

Το Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχει ήδη επεξεργαστεί ένα πλέγμα προτάσεων για δράσεις που προτίθεται να αναλάβει στη Βόρεια Εύβοια, συμβάλλοντας ανιδιοτελώς στο έργο των Αρχών την επόμενη μέρα της καταστροφής. Μεταξύ άλλων, μπορεί να συμβάλλει:

• Με μια μελέτη της οικονομικής αποτίμησης των καταστροφών, βοηθώντας την Επιτροπή υπό τον κ.Μπένο.
• Με την «υιοθεσία» κάποιας περιοχής της Βόρειας Εύβοιας και τη μελέτη διαχείρισης των οικοσυστημάτων της, σε συνεργασία και με άλλους φορείς
• Αναλαμβάνοντας συντονιστικό ρόλο σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης προσφορών για τους καμένους κορμούς δέντρων και αξιοποίησης των χρημάτων που θα προκύψουν στην τοπική οικονομία.
• Με την εκπόνηση μελετών εκτατικής κτηνοτροφίας, ενίσχυσης των ρητινοσυλλεκτών και μελισσοκόμων της περιοχής που έχουν πληγεί, κ.ά.

Ο καθηγητής Ιωάννης Παπαδόπουλος