Σκληρή μάχη Βορρά-Νότου για τη δημοσιονομική πολιτική

Τελικά ούτε το συμβούλιο των υπουργών Oικονομικών της ΕΕ κύλησε χωρίς κόντρες. Τα συμπεράσματα για την εις βάθος έκθεση για τη διαδικασία των δημοσιονομικών ανισορροπιών του 2021 (Macroeconomic Imbalance Procedure) έφεραν και πάλι στο προσκήνιο τη διαφορετική στάση που υιοθετούν οι χώρες του Bορρά για το πώς προχωρούν οι οικονομίες εν μέσω πανδημίας και προαναγγέλλουν ότι αργά ή γρήγορα έρχεται σφιχτή δημοσιονομική προσαρμογή.

Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο (μπορείτε να το διαβάσετε στη δεξιά στήλη, «Συνοδευτικό Υλικό»), κίτρινη κάρτα δίνεται σε 12 χώρες, από τις οποίες όμως τρεις είναι στο κόκκινο: η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κύπρος.

Ο λόγος; Κατά τις χώρες του Βορρά, οι οικονομίες αυτών των χωρών είχαν ήδη προβλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής και υψηλό χρέος, τα οποία δεν δημιουργήθηκαν λόγω της πανδημίας αλλά ήταν δομικά προβλήματα που απλά επιδεινώθηκαν. Συνεπώς, όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση, οι τρεις αυτές χώρες θα αναμένεται να ακολουθήσουν πιο σφιχτή δημοσιονομική προσαρμογή για να διορθώσουν τα δομικά τους προβλήματα, ώστε να μη φέρουν σε κίνδυνο άλλες χώρες μέσω spill over.

Όπως αναφέρουν πηγές από τις Βρυξέλλες, στα συμπεράσματα του Ecofin για την έκθεση MIP (Macroeconomic Imbalance Procedure) δόθηκε μάχη κι έτσι, σε κάποιες περιπτώσεις μπήκαν οι απόψεις και των δύο πλευρών. Με αποτέλεσμα, όταν διαβάσει κανείς τα συμπεράσματα, μια παράγραφος να αναιρεί μια άλλη. Αυτό όμως που πέρασε ξεκάθαρα και γράφτηκε με κεφαλαία γράμματα είναι οι υποχρεώσεις που φωτογραφίζουν την Ελλάδα, την Ιταλία και την Κύπρο.

Γράφουν τα συμπεράσματα:

Το Ecofin «συμφωνεί με την Κομισιόν ότι 12 κράτη-μέλη στα οποία έγινε εις βάθος ανάλυση (Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ελλάδα, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Σουηδία) αντιμετωπίζουν μακροοικονομικές ανισορροπίες που διαφέρουν ως προς τη φύση και τον βαθμό σοβαρότητας στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών».

Και συνεχίζουν τα συμπεράσματα:

«Το Ecofin συμφωνεί ότι υπάρχουν υπερβολικές ανισορροπίες σε τρία κράτη-μέλη: Ελλάδα, Ιταλία και Κύπρο».

Από την μια πλευρά, το Ecofin «σημειώνει» ότι η έκθεση ολοκληρώθηκε εν μέσω της πανδημίας και πριν μπουν σε εφαρμογή τα εθνικά προγράμματα στήριξης της Ανάκαμψης, από την άλλη όμως υπογραμμίζει (με κεφαλαία γράμματα) ότι «η διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών αποτελεί κεντρική διαδικασία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου».

«Το Ecofin ΖΗΤΕΙ δε να συνεχιστεί η εφαρμογή της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, ιδίως με τη διατήρηση τακτικών ελέγχων, στο πλαίσιο της ειδικής παρακολούθησης, και με την εξέταση δυνητικών και νέων αναδυόμενων κινδύνων».

Τα συμπεράσματα αυτά ανοίγουν την κερκόπορτα, σε περίπτωση που ένα τέταρτο κύμα πανδημίας αποφευχθεί, κάποια κράτη-μέλη, που όπως λέει η έκθεση βρίσκονται σε τροχιά ανάκαμψης, να ζητήσουν να μπει τέλος στον γενικό κανόνα εξαίρεσης από το 2022.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση MIP για τις δημοσιονομικές ανισορροπίες αποτελεί την πλατφόρμα για τη δημοσιονομική πολιτική που θα ακολουθηθεί το 2022.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Εcofin, αργά ή γρήγορα η πιο σφιχτή δημοσιονομική προσαρμογή θα έρθει σε χώρες με υψηλό χρέος και συγκεκριμένα σε Ελλάδα, Ιταλία και Κύπρο. Μάλιστα οι υπουργοί της ΕΕ έκλεισαν την πόρτα που είχε ανοίξει η προηγούμενη Κομισιόν, όταν επέλεγε για πολιτικούς λόγους να μην ξεκινήσει τη διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος ή/και χρέους για μια χώρα.

«Η διαδικασία θα πρέπει να αξιοποιείται στο έπακρο και με συνεχή και συνεπή τρόπο, ώστε τα κράτη-μέλη να αναλάβουν τις ευθύνες τους και το Ecofin ΕΜΜΕΝΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ότι, όταν η Επιτροπή διαπιστώνει πως ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει υπερβολικές ανισορροπίες, αλλά δεν προτείνει στο Συμβούλιο την κίνηση της διαδικασίας υπερβολικών ανισορροπιών, θα πρέπει σαφώς και δημοσίως να εξηγεί τους λόγους».

«Η κρίση της νόσου Covid-19 δεν έχει μεταβάλει ριζικά τη φύση των ανισορροπιών των κρατών-μελών, ενώ έχει οδηγήσει σε οπισθοδρόμηση όσον αφορά την προηγουμένως παρατηρημένη μείωση των ανισορροπιών και ενδέχεται να αυξήσει τους κινδύνους για τη μακροοικονομική σταθερότητα. Τα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης αύξησαν το επίπεδο χρέους κατά το παρελθόν έτος, αλλά αναμένεται να στηρίξουν την προσαρμογή μεσοπρόθεσμα», αναφέρουν τα συμπεράσματα.

«Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σημαντικά λόγω των αναγκαίων μέτρων δημόσιας στήριξης που ελήφθησαν για την άμβλυνση των επιπτώσεων της πανδημίας, επιβαρύνοντας τους ήδη υψηλούς δείκτες χρέους σε διάφορα κράτη-μέλη πριν από την κρίση της Covid-19» λέει το Ecofin.

Κατά την έκθεση, το ιδιωτικό χρέος (ιδίως των εταιρειών) αυξήθηκε με στόχο την αντιμετώπιση της υστέρησης των εσόδων που προκάλεσαν τα lockdown. Οι πιθανές δυσκολίες αποπληρωμής ενδέχεται να οδηγήσουν σε αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων μετά τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης.

Τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παρέμειναν εν γένει σταθερά, με εξαίρεση τα κράτη-μέλη που επλήγησαν περισσότερο από τη μείωση του εξωτερικού τουρισμού. Σε ορισμένα κράτη-μέλη εξακολουθούν να υφίστανται μεγάλα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ενδεχομένως με διασυνοριακό χαρακτήρα (cross border relevance). Οι τιμές των κατοικιών παρέμειναν υψηλά σε ορισμένα κράτη-μέλη με μεγαλύτερο κίνδυνο υπερτίμησης. Ταυτόχρονα, η συγκράτηση της αύξησης των μισθών μείωσε τις πιέσεις όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα κόστους κατά τη διάρκεια της κρίσης της Covid-19, τονίζεται μεταξύ άλλων.

Οι υπουργοί Οικονομικών του Ecofin κατέληξαν, δε, σε μια σειρά συμπερασμάτων:

1. Παραμένει αυξημένη η αβεβαιότητα για την ανάπτυξη λόγω Δέλτα.

2. Πρέπει να υπάρχει στενός συντονισμός των οικονομικών πολιτικών στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του εντοπισμού, της πρόληψης και της διόρθωσης των μακροοικονομικών ανισορροπιών, που εμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία των οικονομιών των κρατών-μελών της ΕΕ ως σύνολο. Σε αυτό το σημείο, μία χώρα που θεωρείται «βαρίδι» για την ανάκαμψη των υπολοίπων ενδέχεται να απομονωθεί και να ακολουθήσει διαφορετικό δημοσιονομικό πρόγραμμα.

3. Παραμένει δύσκολο αυτή τη στιγμή να εκτιμηθούν πλήρως οι συνέπειες της κρίσης, όπως και οι διαρθρωτικές της επιπτώσεις.

4. Πρέπει να υπάρξει στενή παρακολούθηση των υφιστάμενων και των δυνητικών νέων αναδυόμενων ανισορροπιών και διάκριση μεταξύ κυκλικών και διαρθρωτικών παραγόντων.

5. Η ταχεία, διεξοδική και αποτελεσματική εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχει μια ευκαιρία για μείωση των υφιστάμενων μακροοικονομικών ανισορροπιών, μέσω της στήριξης μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων που εντοπίστηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις κατά τους κύκλους του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2019 και του 2020.

6. Η πλήρης, αποτελεσματική και έγκαιρη εφαρμογή των Σχεδίων Ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα αποτελέσει στήριξη για μεγαλύτερη δυνητική ανάπτυξη, θα αυξήσει την οικονομική ανθεκτικότητα και θα στηρίξει έντονη οικονομική ανάκαμψη.

7. Το Συμβούλιο Εcofin θα συζητήσει τη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών, στο πλαίσιο της επανεξέτασης της οικονομικής διακυβέρνησης.

Όσον αφορά στο Ελληνικό σχέδιο Ανάπτυξης που εγκρίθηκε χθες από το Ecofin, τόσο ο κ. Σκυλακάκης όσο και ο κ. Σταϊκούρας στο Eurogroup άκουσαν στις τοποθετήσεις των ομολόγων αλλά και της Κομισιόν ότι η επιτυχία του σχεδίου εξαρτάται όχι μόνο από την υλοποίησή του (κατά πληροφορίες, χαρακτηρίστηκε φιλόδοξο) αλλά και από το εάν τα κονδύλια και οι επενδύσεις φθάσουν και στα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας.

Από αυτό θα εξαρτηθεί το πόσο σφιχτή θα είναι η δημοσιονομική προσαρμογή που αναμένεται να ακολουθήσουμε είτε από το 2022 εν μέρει, είτε από το 2023.

*Δείτε το κείμενο συμπερασμάτων του Ecofin στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"