Κατακλυσμός απευθείας αναθέσεων στις Δημόσιες Συμβάσεις

«Πάρτι» κάνουν οι απευθείας αναθέσεις στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων. Αποτελούν μακράν την πλειονότητα, είτε αφορούν σε προμήθειες και υπηρεσίες είτε στην εκπόνηση μελετών και την κατασκευή έργων.

Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), για το διάστημα 1/1/2020 έως 30/4/2021, επί συνολικού αριθμού 269.900 δημόσιων συμβάσεων, οι 164.040 έγιναν με απευθείας ανάθεση, με το ποσοστό να ανέρχεται στο 60,77%!

Εκ των 164.040 συμβάσεων με απευθείας ανάθεση, οι 154.780 έγιναν για την κάλυψη πάγιων αναγκών ή την κατασκευή έργων βάσει του άρθρου 118 του ν. 4412/2016 και οι υπόλοιπες 9.260 για την κάλυψη έκτακτων αναγκών λόγω Covid-19. Επισημαίνεται ότι οι απευθείας αναθέσεις Covid-19 πρωτοεμφανίζονται στο ΚΗΜΔΗΣ τον Ιούλιο του 2020.

Το συνολικό ύψος των δημόσιων συμβάσεων διαμορφώνεται κατά το εξεταζόμενο διάστημα στα 10,941 δισ. ευρώ και είναι το μεγαλύτερο ποσό που έχει διατεθεί κατ' αντιστοιχία χρονικού διαστήματος 16 μηνών από το 2010 και μετά, καθώς λόγω των μνημονίων, τα προηγούμενα χρόνια οι δημόσιες συμβάσεις περιορίστηκαν σε αισθητό βαθμό.

Επί του συνολικού ποσού των 10,941 δισ. ευρώ, το ποσό που αντιστοιχεί στις συμβάσεις με απευθείας ανάθεση ανέρχεται στο 1,894 δισ. ευρώ, ποσοστό 17,31%. Αιτία, τα όρια που υπάρχουν σε ό,τι αφορά τον προϋπολογισμό των έργων για τα οποία μπορεί να γίνει απευθείας ανάθεση.

Σχετικά με την κατανομή του 1,894 δισ. ευρώ των απευθείας αναθέσεων, το 1,638 δισ. ευρώ αφορά κλασικές συμβάσεις (άρθρο 118) και τα 246,1 εκατ. ευρώ τις απευθείας αναθέσεις Covid-19.

Το μέσο ύψος των συμβάσεων με απευθείας ανάθεση ανέρχεται στις 11.546 ευρώ.

Πού οφείλεται

Ο υπέρογκος αριθμός των απευθείας αναθέσεων, από μόνος του, δεν τεκμηριώνει ότι υπάρχουν αδιαφανείς διαδικασίες στη χρήση του δημόσιου χρήματος. Εκ των πραγμάτων, όμως, το μέγεθος αυτό δημιουργεί προβληματισμό. Τυπικά δικαιολογείται από το νομικό πλαίσιο που επέτρεπε στις 3.500 και πλέον αναθέτοντες φορείς την υπογραφή δημοσίων συμβάσεων με απευθείας ανάθεση για ποσά έως 20.000 ευρώ.

Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι αναθέτοντας φορείς, είτε για λόγους συντομίας, είτε για άλλους, ευνόητους λόγους, «σπάνε» τις συμβάσεις για να μην υπερβαίνουν τις 20.000 ευρώ, ώστε να τις μετατρέπουν σε «απευθείας ανάθεση».

Τα νέα όρια για τις απευθείας αναθέσεις

Να σημειωθεί ότι με την έναρξη ισχύος από τις 9 Μαρτίου 2021 του νέου νόμου 4782/2021, τα ποσά για τις απ ευθείας αναθέσεις αυξάνονται κατά 50% για τις συμβάσεις αγαθών, υπηρεσιών και μελετών και κατά 200% για τα έργα.

Ειδικότερα, το ανώτατο όριο για μια απευθείας ανάθεση διαμορφώνεται στις 30.000 ευρώ, όταν πρόκειται για συμβάσεις προμηθειών υπηρεσιών και μελετών (από 20.000 ευρώ που ίσχυε με το νόμο 4412/2016) και στις 60.000 ευρώ για έργα (από 20.000 ευρώ που ήταν πριν).

Επισημαίνεται ότι η αύξηση των ορίων αυτών έγινε στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της ΕΕ. Ωστόσο, για την εξασφάλιση της διαφάνειας, το νέο πλαίσιο ορίζει ότι πριν την κατακύρωση - ανάθεση της σύμβασης, αυτή (η σύμβαση) θα πρέπει να αναρτηθεί για διάστημα πέντε ημερών στο ΚΗΜΔΗΣ, ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να λάβει γνώση ποιος θα την αναλάβει και το ύψος του τιμήματος. Συνεπώς, αν κάποιος οικονομικός φορέας μπορεί να προσφέρει καλύτερο τίμημα για την ίδια ποιότητα προϊόντων ή υπηρεσιών, έχει τη δυνατότητα να ενημερώσει την αναθέτουσα αρχή.

Στη συνέχεια, αν η αναθέτουσα αρχή κρίνει ότι η προσφορά είναι καλύτερη, τότε μπορεί να τον προσκαλέσει να υποβάλει προσφορά και να του αναθέσει τη σύμβαση. Επισημαίνεται ότι για να κατατεθεί νέα προσφορά, θα πρέπει να υπάρξει πρόσκληση από την αναθέτουσα αρχή στον συγκεκριμένο οικονομικό φορέα.

Όπως αναφέρουν στελέχη του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, με τη συγκεκριμένη πρόνοια, ακόμη και στην περίπτωση των απευθείας αναθέσεων θα υπάρχει διαφάνεια, καθώς πριν την ανάθεσή τους θα τελούν για πέντε ημέρες υπό δημοσιότητα.

Στο ίδιο πλαίσιο, δηλαδή της διασφάλισης της διαφάνειας, για τις απευθείας αναθέσεις συμβάσεων έργων και για ποσά μεταξύ 30.000 έως 60.000 ευρώ, η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να απευθύνεται σε τρεις τουλάχιστον οικονομικούς φορείς και να επιλέγει τη βέλτιστη προσφορά. Ομοίως και σε αυτή την περίπτωση ισχύει η δημοσιότητα των πέντε ημερών.

Θα αυξηθεί ο αριθμός των απευθείας αναθέσεων;

Με τα νέα όρια του 4782/2021 που ισχύει από τις 9 Μαρτίου, είναι πολύ πιθανό να αυξηθεί ο αριθμός των δημόσιων συμβάσεων με απευθείας ανάθεση. Μένει, ωστόσο, να αποδειχθεί στη συνέχεια.

Πάντως, εξετάζοντας τα στοιχεία του πρώτου διαστήματος εφαρμογής του νέου νόμου, φαίνεται ότι υπάρχει μία ελαφρά αύξηση των συμβάσεων με απευθείας ανάθεση σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΗΜΔΗΣ -εξαιρουμένων των συμβάσεων Covid-19- φέτος τον Μάρτιο υπεγράφησαν 10.103 συμβάσεις με απευθείας ανάθεση ύψους 94,8 εκατ. ευρώ, έναντι 9.526 συμβάσεων τον Μάρτιο του 2020, συνολικής αξίας 90,5 εκατ. ευρώ.

Αντίστοιχα, τον περασμένο Απρίλιο υπήρξαν 10.382 συμβάσεις με απευθείας ανάθεση, ύψους 96,45 εκατ. ευρώ, έναντι 9.676 συμβάσεων αξίας 90,79 εκατ. ευρώ τον Απρίλιο του 2020.

Πάντως, κατά το εξεταζόμενο δεκαεξάμηνο 1/1/2020 - 30/4/2021, οι περισσότερες συμβάσεις με απευθείας ανάθεση στο πλαίσιο του άρθρου 118 έγιναν τον περασμένο Δεκέμβριο. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν 18.382 συμβάσεις, αξίας 208,75 εκατ. ευρώ.

Τη δεύτερη θέση κατέχει ο Ιούλιος του 2020, με 13.739 απευθείας αναθέσεις, αξίας 133,86 εκατ. ευρώ.