Τα ντεσού της συνάντησης Μπάιντεν - Ερντογάν και η ατζέντα της Αθήνας

Μπορεί η σημερινή συνάντηση μεταξύ Μπάιντεν και Ερντογάν να είναι η πρώτη τους ως αρχηγών κρατών, όμως οι δύο τους γνωρίζονται εδώ και πολύ καιρό. Θα βρεθούν ως ομόλογοι πλέον, εν μέσω μιας πρωτοφανούς κρίσης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, μετά και τη σκληρή στάση που κράτησε ο πρόεδρος Μπάιντεν.

Η ατζέντα των συζητήσεων περιέχει θέματα που γνωρίζουμε και άλλα που παραμένουν «κλειστά» για τον κόσμο και αφορούν τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις πίσω από τις «κουρτίνες». Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι τα ακανθώδη θέματα είναι τα εξής:

1. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν Κούρδους μαχητές στη Συρία. Η Ουάσινγκτον δεν το αρνείται, γεγονός που εκνεύρισε την Τουρκία.

2. Η Τουρκία «απάντησε» με την αγορά των S400, του ρωσικού οπλικού συστήματος, γεγονός που με τη σειρά του εξόργισε τους Δημοκρατικούς και όταν ανέλαβαν την εξουσία, ο πρόεδρος Μπάιντεν τόλμησε να κάνει κάτι που πολλοί προκάτοχοί του δεν τολμούσαν ούτε να αγγίξουν: αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων, προκαλώντας σοκ στην Τουρκία. Όμως η αντίδραση του Ερντογάν ήταν μάλλον μαλακή, δείχνοντας ότι δεν θέλει να τραβήξει την κατάσταση στα άκρα.

Σε αυτό το σημείο αρχίζει να φαίνεται ποιος θα είναι ο κυρίαρχος στη συνάντηση. Η Τουρκία έχει πλήρη ανάγκη την οικονομική σχέση με τις ΗΠΑ και συνεπώς με τη Δύση. Κι ας σηκώνει τον τόνο της φωνής του ο Ερντογάν. Πριν φύγει την Κυριακή για τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, ανέφερε απλά ότι «ενοχλήθηκε σοβαρά» με την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τις ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν έθεσε τον -δημόσιο- τόνο των συζητήσεων με Μπάιντεν, Μέρκελ, Μακρόν και Μητσοτάκη, λέγοντας σε δημοσιογράφους ότι θα υπογραμμίσει τη σημασία που δίνει στο ΝΑΤΟ και στους συμμάχους.

Σίγουρα δεν φθάνει στις Βρυξέλλες πανίσχυρος. Η κυβέρνησή του αντιμετωπίζει οικονομική ύφεση που επιδεινώθηκε από την πανδημία του κορωνοϊού. Το κυβερνών κόμμα του AKP δέχθηκε πρόσφατα μια σειρά από καταγγελίες για διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης ναρκωτικών και του λαθρεμπορίου όπλων, που έγινε από φυγόδικο αφεντικό της μαφίας που έχει στενούς δεσμούς με την οικογένεια Ερντογάν.

Η θετική ατζέντα δεν είναι μόνο «ελληνική»

«Το πιο σημαντικό πράγμα για τον Τούρκο ηγέτη αυτή τη στιγμή είναι να δημιουργήσει ένα πλέγμα θετικών σχέσεων με τις ΗΠΑ όσον αφορά την εικόνα της Τουρκίας», δήλωσε η Μ. Ταχίρογλου, συντονίστρια προγράμματος της Τουρκίας στο «Πρόγραμμα για τη Δημοκρατία της Μέσης Ανατολής».

«Φαίνεται να καταλαβαίνει ότι για να πάρει οποιοδήποτε είδος διεθνούς επένδυσης στην Τουρκία, θα πρέπει να προβάλει μια εικόνα θετικών σχέσεων με τις ΗΠΑ».

Σύμφωνα με το Associated Press, που επικαλείται αξιωματούχο από την ομάδα του Αμερικανού προέδρου, ο Μπάιντεν, τις τελευταίες ημέρες, αναφέρει στους βοηθούς του ότι ανέπτυξε μια ισχυρή σχέση με τον Ερντογάν με την πάροδο των ετών.

«Ο Μπάιντεν θυμάται ακόμα με αγάπη να κάνει τηλεφωνική κλήση στον Ερντογάν το 2011, όταν ήταν στην Τουρκία για να μιλήσει στη Σύνοδο Κορυφής Επιχειρηματιών», σύμφωνα με τον αξιωματούχο. Ο Ερντογάν δεν παρευρέθηκε επειδή ανάρρωνε από σοβαρή χειρουργική επέμβαση, αλλά ο Μπάιντεν επέμεινε να του μιλήσει τηλεφωνικά. Η συνομιλία τους έπρεπε να είναι σύντομη αλλά διήρκεσε πάνω από δύο ώρες» ανέφερε η πηγή.

Ωστόσο, η σχέση ήταν περίπλοκη κατά καιρούς. Το 2014, ο αντιπρόεδρος τότε Μπάιντεν ζήτησε συγγνώμη από τον Ερντογάν, όταν αρχικά δήλωσε σε ομιλία του ότι η Τουρκία βοήθησε στην άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, επιτρέποντας σε ξένους μαχητές να διασχίσουν τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία. Η συγγνώμη τότε ήρθε μετά από πίεση του τότε προέδρου Ομπάμα.

Κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας του 2020, ο Μπάιντεν, όμως, με την ιδιότητα του υποψήφιου προέδρου, χαρακτήρισε τον Ερντογάν στους New York Times «αυτοκράτορα». Κυρίως γιατί είχε μια προνομιακή σχέση με τον Ντ. Τραμπ. Ο Ερντογάν περίμενε αρκετές ημέρες πριν συγχαρεί τον Μπάιντεν για την εκλογική του νίκη καθώς ο Τραμπ αμφισβήτησε τα αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν έστειλε ένα μήνυμα στον Τραμπ ευχαριστώντας τον για τη «θερμή του φιλία». Αφού ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Μπάιντεν περίμενε τρεις μήνες πριν καλέσει τον Ερντογάν και όταν τελικά αυτό συνέβη, ήταν για να του ανακοινώσει και επισήμως την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων.

Τι αναμένεται να προτείνει ο Ερντογάν

Ο Μπάιντεν και ο Ερντογάν αναμένεται να επικεντρωθούν στην αγορά από την Τουρκία των προηγμένων ρωσικών αμυντικών συστημάτων S-400, μια προμήθεια που εξοργίζει την Ουάσιγκτον και είχε ως αποτέλεσμα την έξοδο της Άγκυρας από το πρόγραμμα παραγωγής μαχητικών αεροσκαφών F-35 των ΗΠΑ, κυρώσεις σε ανώτερους αξιωματούχους της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας και απαγόρευση στις στρατιωτικές άδειες εξαγωγής.

Η Ουάσιγκτον ισχυρίζεται ότι το ρωσικό σύστημα αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ και επιμένει ότι οι κυρώσεις δεν μπορούν να αρθούν έως ότου η Τουρκία απαλλαγεί από το σύστημα.

Διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι ο Ερντογάν θα επιμείνει και στο οικονομικό κομμάτι, λέγοντας ότι το σύστημα κόστισε στη χώρα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, κλείνοντας το μάτι για ανάλογη οικονομική βοήθεια από τις ΗΠΑ.

Η Τουρκία έχει επανειλημμένα ζητήσει διάλογο για την επίλυση του ζητήματος. Σύμφωνα με αναφορές των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, η Τουρκία είναι έτοιμη να προτείνει την ανάπτυξη των S-400 στην αεροπορική βάση Incirlik, η οποία φιλοξενεί μια πτέρυγα της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, όπου θα παρακολουθούνται από στρατιωτικούς αξιωματούχους των ΗΠΑ.

Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι οι S-400 θα είναι «100% υπό (τουρκικό) έλεγχο» και ότι κανένας Ρώσος στρατιωτικός αξιωματούχος δεν θα είναι στην Τουρκία.

Ένα δεύτερο φλέγον ζήτημα είναι αυτό των F-35. Χθες ο Ερντογάν κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι «δεν εκπληρώνουν την υπόσχεσή τους, δεν συμμορφώνονται με τη σύμβαση, παρόλο που η Τουρκία έχει εκπληρώσει την υπόσχεσή της» και επανέλαβε ότι η Άγκυρα εξαναγκάστηκε να αγοράσει το σύστημα S-400 αφού η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να παρέχει πυραύλους Patriot των ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν αναμένεται επίσης να εγείρει το ζήτημα της στρατιωτικής υποστήριξης των ΗΠΑ σε Κούρδους μαχητές στη Συρία. Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τ. Σάλιβαν δήλωσε ότι ο Μπάιντεν και ο Ερντογάν θα συζητήσουν τη Συρία και το Ιράν καθώς και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Τουρκία στο Αφγανιστάν, μετά την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων.

Η συζήτηση αναμένεται να επικεντρωθεί και σε θέματα με βασικές διαφορές όπως τα Ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, με τον Μπάιντεν να «πατάει» όλα τα απαραίτητα κουμπιά, προκειμένου να αποδυναμώσει τον Ερντογάν. Ο Αμερικανός πρόεδρος ανέφερε ότι η κίνηση της Τουρκίας να ανοίξει μέρος της ακτογραμμής των Βαρωσίων είναι απαράδεκτη. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα συγκεκριμένη τοποθέτηση καθώς όλοι οι προηγούμενοι Αμερικανοί πρόεδροι απέφευγαν μέχρι και να προφέρουν το όνομα «Κύπρος»

Η Συνάντηση Ερντογάν - Μητσοτάκη

Διπλωματικές πηγές από την Τουρκία αναφέρουν ότι το περιεχόμενο και η βαρύτητα που θα δώσει ο Ερντογάν στη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό ίσως να μην είναι αυτό που περιμένει η Αθήνα. Πέραν της «θετικής ατζέντας» που κρύβει πολλή αοριστία, ο Τούρκος πρόεδρος κοιτάζει πρώτα να διορθώσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία και να συνεχίσει τις «θερμές» σχέσεις με τη Γερμανία.

Εάν πετύχει τον στόχο του, τότε η θετική ατζέντα με την Ελλάδα αναμένεται να παραμείνει αόριστη μέχρι και τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τις επόμενες μέρες.

Ο Ερντογάν αναμένεται να τεστάρει τον Μπάιντεν και στις θέσεις του για το Κυπριακό: Εάν αυτές είναι υπό διαπραγμάτευση ή αποτελούν σταθερή θέση της προεδρίας του.

Πάντως ο Έλληνας πρωθυπουργός, μιλώντας σε Έλληνα δημοσιογράφο του δικτύου France24, δήλωσε ότι οι θέσεις Μπάιντεν αποτελούν «μια ανάσα φρέσκου αέρα όσον αφορά τις διατλαντικές σχέσεις».

Για τις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας ο κ. Μητσοτάκης είπε μεταξύ άλλων: «Ό,τι συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο έναντι της Ελλάδας, έναντι της Κύπρου, έχει επιπτώσεις και στη σχέση μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και πιστεύω ότι αυτό το μήνυμα εστάλη πολύ ξεκάθαρα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα τελευταία του συμπεράσματα».