Εργασιακά: Ψιλά γράμματα, γκρίζες ζώνες και… τεκτονικές αλλαγές

Παρεμβάσεις με πολλαπλές στοχεύσεις, που επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στο ατομικό και συλλογικό εργατικό δίκαιο, περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας που παρουσιάστηκε χθες από τον υπουργό Εργασίας Κωστή Χατζηδάκη, την υφυπουργό Μαρία Συρεγγέλα και τη Γενική Γραμματέα Άννα Στρατινάκη.

Πρόκειται για ένα κείμενο 125 άρθρων, με περαιτέρω προβλέψεις για ευελιξία, διατάξεις εκσυγχρονισμού και προσαρμογής της εγχώριας νομοθεσίας σε νέες οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, ειδικές πρόνοιες για τους εργαζόμενους, αλλά και ρυθμίσεις που στόχο έχουν την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων.

Αν και το φως της δημοσιότητας μέχρι πρότινος είχε πέσει στην κεντρική παρέμβαση του υπουργείου, που αφορά την προώθηση περαιτέρω ευελιξίας στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει 125 άρθρα με κομβικές παρεμβάσεις όπως η εισαγωγή της ηλεκτρονικής κάρτας εργασίας για τον έλεγχο και τον περιορισμό της «μαύρης»-υποδηλωμένης εργασίας και της εισφοροδιαφυγής.

Οδηγεί όμως και σε τεκτονικές αλλαγές, για παράδειγμα στο θέμα της συνδικαλιστικής δράσης και προστασίας από τις απολύσεις. Ανοίγει τον δρόμο για εργασία την Κυριακή, αυξάνει τις υπερωρίες, ενώ μεταξύ των σημαντικών προβλέψεων είναι και η μετατροπή του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, που καταργείται, σε Ανεξάρτητη Αρχή, καθώς αναμένεται να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στο νέο εργασιακό τοπίο που διαμορφώνεται, με στόχο τη διενέργεια αντικειμενικών και αυστηρών ελέγχων για την αποφυγή εργοδοτικής αυθαιρεσίας και αθέμιτου ανταγωνισμού.

Η επίμαχη διάταξη για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας προβλέπει ότι σε περίπτωση που δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση ή δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ συνδικάτου και εργοδότη, και μόνο κατόπιν αιτήματος του εργαζόμενου, θα μπορεί να εφαρμοστεί το ελαστικό 8ωρο. Παράλληλα, επανακατοχυρώνεται ρητά το 8ωρο, το 5νθήμερο και το 40ωρο, ενώ σε κάθε περίπτωση, απαγορεύεται η καταγγελία της σύμβασης εργασίας για τον λόγο ότι ο εργαζόμενος αρνήθηκε πρόταση του εργοδότη για συμφωνία διευθέτησης. Στην περίπτωση που λυθεί η σύμβαση εργασίας πριν από τη λήψη, εν όλω ή εν μέρει, του μειωμένου χρόνου (ρεπό ή άδειας), ο εργαζόμενος θα λάβει αποζημίωση στην οποία θα έχει υπολογιστεί ο επιπλέον χρόνος εργασίας, ως υπερωρία.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον κ. Χατζηδάκη, για ρύθμιση που συμβαδίζει με την Οδηγία 2019/1158 και λειτουργεί συμπληρωματικά με την ισχύουσα νομοθεσία, βάσει της οποίας η διευθέτηση με συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζεται στην Ελλάδα εδώ και χρόνια, π.χ. σε ξενοδοχοϋπαλλήλους, στον ΟTΕ αλλά και εταιρείες όπως η Παπαστράτος και η HBH PEPSICO.

Βέβαια, όπως επισημαίνουν όσοι ασκούν καλόπιστα κριτική στο υπό συζήτηση σχέδιο νόμου, η διάταξη οδηγεί σε μείωση του εισοδήματος των εργαζόμενων, καθώς στην περίπτωση της υπερωριακής απασχόλησης υπάρχει επιπλέον αμοιβή. Επίσης, η δυνατότητα παράκαμψης του σωματείου εργαζομένων στην επιχείρηση οδηγεί σε αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και κάνει τους συνδικαλιστές, ακόμη και της ΔΑΚΕ, να επισημαίνουν ότι η σχέση εργαζόμενου - εργοδότη δεν είναι ισότιμη, με τον πρώτο να είναι ευάλωτος στις πιέσεις του δεύτερου.

Παράλληλα, στο πλαίσιο της διευθέτησης δίνεται η δυνατότητα και 4ήμερης εβδομαδιαίας εργασίας. Με άλλη διάταξη, αυξάνονται οι επιτρεπόμενες υπερωρίες στις 150 ώρες τον χρόνο (εξισώνονται μεταξύ βιομηχανίας και λοιπών κλάδων). Μάλιστα, για τις υπερωρίες που δεν τηρούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες έγκρισης, η αμοιβή προσαυξάνεται κατά 120% αντί 80%.

Με στόχο τη διασφάλιση της τήρησης της εργατικής νομοθεσίας, ιδιαίτερα στον ευαίσθητο τομέα των ωρών εργασίας, στο σχέδιο νόμου περιλαμβάνονται δύο σημαντικές παρεμβάσεις. Η ενίσχυση των ελέγχων, που ενδεχομένως να καθυστερήσει λίγο μέχρι το ΣΕΠΕ να μετατραπεί σε Ανεξάρτητη Αρχή, και η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας, για την αποφυγή εργοδοτικής αυθαιρεσίας και αθέμιτου ανταγωνισμού.

Αναλυτικά, η Επιθεώρηση Εργασίας συστήνεται ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή. Θα ασκεί τις αρμοδιότητες του ΣΕΠΕ, το οποίο καταργείται και σύμφωνα με τον υπουργό Εργασίας θα λειτουργεί κατά τα πρότυπα της ΑΑΔΕ. Το έργο της θα είναι ο έλεγχος της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας, η έρευνα της ασφαλιστικής κάλυψης και παράνομης απασχόλησης των εργαζομένων καθώς και η συμφιλίωση και επίλυση των εργατικών διαφορών. Θα πραγματοποιεί ελέγχους σε όλο το 24ωρο, ενώ θα έχει ελεύθερη πρόσβαση σε βιβλία και μητρώα των επιχειρήσεων.

Ως την πιο σημαντική αλλαγή του σχεδίου νόμου, «κλειδί» για την προστασία του εργαζόμενου, χαρακτήρισε ο κ. Χατζηδάκης την εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας. Βέβαια, η εφαρμογή της θα είναι σταδιακή, θα ξεκινήσει έως το τέλος του 2021 από τις επιχειρήσεις έντασης κεφαλαίου, με στόχο να επεκταθεί στο σύνολο των επιχειρήσεων έως το τέλος του 2022. Η χρηματοδότηση του μέτρου έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης.

Σύμφωνα με το άρθρο 74, με τη χρήση της εν λόγω κάρτας, θα καταγράφεται σε πραγματικό χρόνο στο σύστημα Εργάνη ΙΙ κάθε μεταβολή που αφορά τον χρόνο εργασίας των εργαζομένων, όπως ιδίως, η ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας, το διάλειμμα, η υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου εργασίας και κάθε είδους άδεια. Τα στοιχεία θα διασταυρώνονται με τα στοιχεία που αναγράφονται στην Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (Α.Π.Δ.) που υποβάλλεται από την επιχείρηση. Εάν, κατά τον επιτόπιο έλεγχο σε επιχείρηση, διαπιστωθεί ότι η κάρτα δεν είναι ενεργοποιημένη, θα επιβάλλεται στον εργοδότη πρόστιμο 10.500 ευρώ ανά εργαζόμενο, ενώ προβλέπεται και προσωρινή διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης σε περίπτωση συνεχών παραβάσεων.

Τέλος, καθορίζονται ως επίσημες αργίες η Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνια και η 28η Οκτωβρίου, ενώ επιτρέπεται η λειτουργία κατά τις Κυριακές, των εξής κλάδων - δραστηριοτήτων:

• ταχυδρομικές υπηρεσίες
• παραγωγή υγειονομικών ειδών ή νοσηλευτικών υλικών,
• παραγωγή, αποθήκευση, μεταφορά και διανομή φαρμάκων και παραϊατρικού υλικού,
• επιχειρήσεις εφοδιαστικής αλυσίδας (“logistics”)
• κέντρα κοινών υπηρεσιών (“shared services centers”) ομίλων επιχειρήσεων, ιδίως στους τομείς της λογιστικής, του ανθρώπινου δυναμικού, της μισθοδοσίας, των Η/Υ (ΙΤ), της κανονιστικής συμμόρφωσης, των προμηθειών και άλλων,
• επιχειρήσεις ψηφιοποίησης έγχαρτου αρχείου,
• επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών τηλεφωνικού κέντρου εξυπηρέτησης και τεχνικής υποστήριξης πελατών,
• επιχειρήσεις παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος και λατομείων
• κέντρα δεδομένων (“data centers”) και εν γένει μηχανογραφικών κέντρων ομίλων επιχειρήσεων.

Επίσης, επιτρέπονται μετά από άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας περιπτώσεις διενέργειας εξετάσεων για την απόκτηση πτυχίων και διπλωμάτων, νομίμων εξωσχολικών δράσεων ιδιωτικών σχολείων, συντήρησης κτιρίων δημόσιων ή ιδιωτικών σχολείων καθώς και προσαρμογής και αναβάθμισης πληροφοριακών συστημάτων.

Αλλάζουν όλα στις απολύσεις

Κομβικές αλλαγές στο δίκαιο των απολύσεων εισάγουν οι νέες προτεινόμενες διατάξεις του εργασιακού νομοσχεδίου, καθώς αφενός το βάρος της απόδειξης για τη νομιμότητα μιας απόλυσης πέφτει πλέον στον εργοδότη, αφετέρου, προβλέπεται σε περίπτωση που το δικαστήριο κρίνει άκυρη μια απόλυση, ο εργοδότης να μπορεί να μην επαναπροσλάβει τον εργαζόμενο στη δουλειά, αλλά να του δώσει έξτρα αποζημίωση.

Παράλληλα, διευρύνεται η λίστα των περιπτώσεων της άκυρης απόλυσης, που σημαίνει επιστροφή του εργαζόμενου στην εργασία του και καταβολή των μισθών για την περίοδο μέχρι την επαναπασχόληση.

Αναλυτικά, άκυρες θεωρούνται σύμφωνα με την προτεινόμενη διάταξη και οι απολύσεις:

• Για άσκηση των δικαιωμάτων σε περίπτωση βίας και παρενόχλησης
• Του πατέρα νεογεννηθέντος τέκνου
• Εργαζομένων που έλαβαν ή ζήτησαν οποιαδήποτε άδεια
• Εργαζομένων που αρνήθηκαν να συμφωνήσουν διευθέτηση του χρόνου εργασίας
• Τηλεργαζομένων που άσκησαν το δικαίωμα αποσύνδεσης

Αν απολυθείς εργαζόμενος αποδείξει ενώπιον δικαστηρίου πραγματικά περιστατικά ικανά να στηρίξουν την πεποίθηση ότι η απόλυσή του είναι άκυρη, εναπόκειται στον εργοδότη να αποδείξει ότι η απόλυση είναι έγκυρη.

Eάν η απόλυση πάσχει για λόγο διαφορετικό από τους παραπάνω λόγους, το Δικαστήριο, μετά από αίτημα είτε του εργαζόμενου είτε του εργοδότη, αντί για την επαναπρόσληψή του, μπορεί να επιδικάσει υπέρ του εργαζόμενου ποσό πρόσθετης αποζημίωσης ίση με αποδοχές 3 έως 24 μηνών. Το αίτημα για επιπλέον αποζημίωση μπορεί να υποβληθεί από τον εργαζόμενο ή από τον εργοδότη σε οποιοδήποτε στάδιο της δίκης.

Δεν επιτρέπεται, αν συντρέχουν ως λόγοι απόλυσης, ο εργαζόμενος να αιτηθεί ταυτόχρονα την ακύρωση της καταγγελίας μετά των συνεπειών αυτής και την αστική ποινή. Στην περίπτωση που γίνει κάτι τέτοιο, η αγωγή θα απορρίπτεται ως απαράδεκτη.

Με άλλη διάταξη που περιλαμβάνεται στο εργασιακό νομοσχέδιο δίνεται το δικαίωμα στον εργοδότη να απαγορεύει την προσέλευση του εργαζομένου στη δουλειά μετά την προειδοποίηση της απόλυσής του και έως την επίσημη λύση της σχέσης εργασίας. Ο εργαζόμενος, που δεν θα προσέρχεται στο χώρο εργασίας, θα αμείβεται κανονικά.

Αλλαγές στον συνδικαλιστικό νόμο

«Τεκτονικές» θεωρούνται οι αλλαγές που επιβάλλει στο συνδικαλιστικό κίνημα το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, καθώς προβλέπει την υποχρέωση καταγραφής των συνδικαλιστικών οργανώσεων σε ένα ενιαίο Μητρώο, περικόπτει δικαιώματα συνδικαλιστών, τροποποιεί την προστασία τους έναντι των απολύσεων, προβλέπει «μηχανισμούς» εξυπηρέτησης του κοινού, στις περιπτώσεις απεργιακών κινητοποιήσεων αλλά και τη δυνατότητα διακοπής μιας απεργιακής κινητοποίησης, αν διαπιστωθεί ότι παρεμποδίζονται εργαζόμενοι που το επιθυμούν, να μεταβούν στον χώρο εργασίας τους και να δουλέψουν.

Αναλυτικά, οι νέες διατάξεις, μεταξύ άλλων, προβλέπουν την υποχρεωτική εγγραφή τόσο των συνδικαλιστικών όσο και των εργοδοτικών οργανώσεων σε ηλεκτρονικό μητρώο, στο Εργάνη ΙΙ: με καταστατικό, έδρα, αριθμό μελών. Η εγγραφή είναι προϋπόθεση για τη συλλογική διαπραγμάτευση, την κήρυξη απεργίας και την υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Για την κήρυξη απεργίας και την εκλογή διοικητικού Συμβουλίου, ως προϋπόθεση ορίζεται η ύπαρξη διαθέσιμου συστήματος ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για να έχουν πρόσβαση οι εργαζόμενοι. Στόχος, σύμφωνα με τον υπουργό Εργασίας Κωστή Χατζηδάκη, είναι η μεγαλύτερη διαφάνεια και αξιοπιστία.

Με άλλη διάταξη, θεσμοθετείται νέο καθεστώς προστασίας των συνδικαλιστών καθώς ορίζεται ότι θα έχουν το ίδιο επίπεδο προστασίας που ισχύει για τις εγκύους. Αυτό στην πράξη σημαίνει πως η απόλυση θα επιτρέπεται για σπουδαίο λόγο, η βασιμότητα του οποίου θα κρίνεται από τα δικαστήρια.

Επίσης, προβλέπεται ρητά πως απαγορεύεται η ενίσχυση συνδικαλιστικών οργανώσεων από εργοδότες και κόμματα.

Ως προς τις απεργίας, ορίζεται η ελάχιστη εγγυημένη υπηρεσία σε κλάδους κοινής ωφέλειας, κατά τη διάρκεια της απεργίας. Έτσι, παρά την απεργία, θα πρέπει να παρέχεται με ευθύνη των συνδικαλιστών, τουλάχιστον το 1/3 της συνήθως παρεχόμενης υπηρεσίας κατά τη διάρκεια απεργίας σε επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας, στους κλάδους υγείας, ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, διύλισης πετρελαίου, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, αποκομιδή απορριμμάτων, φορτοεκφόρτωσης και αποθήκευσης εμπορευμάτων στα λιμάνια, πολιτικής αεροπορίας, μισθοδοσίας στο δημόσιο (συντάξεις).

Τέλος, απαγορεύεται η παρεμπόδιση εργαζομένων που επιθυμούν να εργασθούν κατά τη διάρκεια της απεργίας. Παράβαση αυτής της υποχρέωσης οδηγεί στη διακοπή της απεργίας με δικαστική απόφαση.