ΕΣΠΑ: Τι θα χρηματοδοτηθεί με τα 3,77 δισ. για το περιβάλλον

Σε έξι βασικούς άξονες – θεματικούς τομείς που σχετίζονται με την «Ενέργεια», την «Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή», το «Αστικό περιβάλλον (Ατμοσφαιρική ρύπανση - Θόρυβος)», την «Κυκλική Οικονομία - Διαχείριση Αποβλήτων», τη «Διαχείριση Υδάτων - Λυμάτων» και τη «Προστασία Βιοποικιλότητας», σχεδιάζεται να υλοποιηθεί το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον, Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή» του νέου ΕΣΠΑ, δηλαδή της Προγραμματικής Περιόδου 2021 – 2027.

Οι πόροι του συγκεκριμένου προγράμματος ανέρχονται στα 3,77 δισ. ευρώ, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτούς δεν περιλαμβάνονται τα κονδύλια του προγράμματος «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» ύψους 1,617 δισ. ευρώ τα οποία αφορούν τις περιοχές που βρίσκονται σε διαδικασία επεξάρτησης από το λιγνίτη (Δυτικής Μακεδονία, Μεγαλόπολη) καθώς και τις ενεργειακές ανάγκες των νησιών.

Σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, παρότι δεν έχει αναιρεθεί η λογική παρέμβασης του ΕΠ της περιόδου 2014-2020 και η στρατηγική του προγράμματος παραμένει επίκαιρη, διαπιστώνονται αποκλίσεις στην ενεργοποίηση και υλοποίηση των παρεμβάσεων, οι οποίες (αποκλίσεις) θα λειτουργήσουν ως διδάγματα για την κατάρτιση του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος.

Όπως αναφέρεται σχετικά, οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των αποκλίσεων - καθυστερήσεων οφείλονται ι κυρίως σε οριζόντια και συστημικά θέματα όπως π.χ. στο θεσμικό πλαίσιο είτε οριζόντιο (π.χ. Εφαρμογή της νέας Νομοθεσίας περί Δημόσιων Συμβάσεων- Ν. 4412/2016, κυρίως για την υλοποίηση μεγάλου πλήθους έργων με το Σύστημα Μ-Κ) είτε θεματικό (π.χ. σχεδιασμοί διαχείρισης αποβλήτων, ΚΕΝΑΚ, Μετάβαση σε Κεντρική Δομή για την παρακολούθηση των Natura 2000, σύνθετο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και διαχείρισης των Μονάδων Υγείας - Νοσοκομεία).

Επίσης καθυστερήσεις δημιουργούν και τα προβλήματα κατά την υλοποίηση πράξεων που οφείλονται π.χ. στην χωροθέτηση των έργων, στην Περιβαλλοντική Αδειοδότηση, σε μη επαρκείς δικαιούχους και σε ανωριμότητα των τεχνικών μελετών αλλά και σε θεματικές εμπλοκές όπως για παράδειγμα η αγορά ΑΠΕ και ο συνδυασμός επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης, η αγορά ενέργειας, η απολιγνιτοποίηση κ.ο.κ

Επίσης, παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις σε δράσεις βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας και αξιοποίηση ΑΠΕ σε επιχειρήσεις, λόγω πολυπλοκότητας των θεμάτων κρατικών ενισχύσεων και επικαλύψεων με ευρύτερες δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας , ενώ καταγράφηκαν και κοινωνικές αντιδράσεις σε σημαντικά έργα διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, όσον αφορά την χωροθέτησή τους.

Οι στρατηγική τομείς

Οι παραπάνω διαπιστώσεις, όπως προαναφέρθηκε θα ληφθούν υπόψη κατά τη διαμόρφωση του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος της περιόδου 2021 – 2027, του οποίου οι στρατηγικοί τομείς που στοχεύει να υποστηρίξει χρηματοδοτικά είναι οι εξής:

Ενέργεια

Οι επιλογές πολιτικής στον τομέα της Ενέργειας αφορούν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, κατοικιών και υποδομών επιχειρήσεων, στη βελτίωση της ενεργειακής έντασης σε όλους τους τομείς, στην προώθηση της αυτονομίας με αξιοποίηση ΑΠΕ για αυτοπαραγωγή, ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων, δικτύων και συστημάτων αποθήκευσης, στη χρήση ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη, στην ενεργειακή μετάβαση, ιδίως, των νησιών σε «καθαρές» μορφές ενέργειας, στην ηλεκτροκίνηση, στην αξιοποίηση εγχωρίων ενεργειακών πηγών και ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ τους ή με το ηπειρωτικό σύστημα.

Παράλληλα προβλέπεται να ενισχυθούν διασυνοριακά έργα διασύνδεσης, διείσδυση των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, μείωση της χρήσης πετρελαίου και προώθηση καινοτόμων τεχνολογικών εφαρμογών.

Βασική εξάλλου επιδίωξη αποτελεί η προσαρμογή των επιχειρήσεων στον πράσινο μετασχηματισμό, ιδίως σε τομείς όπου υφίσταται ουσιαστικό δυναμικό για την δραστηριοποίηση ελληνικών επιχειρήσεων, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε όλους τους τομείς κατανάλωσης (σύμφωνα με τα μέτρα και τις πολιτικές του ΕΣΕΚ) και η περαιτέρω αξιοποίηση των ΑΠΕ, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή

Για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της επιδιώκεται η βελτίωση της ενημέρωσης, η αύξηση της ικανότητας παρακολούθησης των σχετικών παραμέτρων, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών και η αποτελεσματικότερη προστασία πληθυσμού και οικοσυστημάτων.

Τα παραπάνω θα επιτευχθούν κυρίως μέσω του εκσυγχρονισμού των θεσμών παρακολούθησης, την ενίσχυση των δεξιοτήτων, την αποτελεσματικότερη εκπόνηση σχεδίων και μελετών διαχείρισης κινδύνου και την ενίσχυση των υποδομών προστασίας.

Κυκλική Οικονομία – Διαχείριση Αποβλήτων

Στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, έμφαση θα δοθεί στην κυκλική κατανάλωση, στη στήριξη της ανακύκλωσης και στην επαναχρησιμοποίηση με την ολοκλήρωση ή και αναβάθμιση, ή και εκσυγχρονισμό των σχετικών υποδομών με γνώμονα την προσαρμογή τους, σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες περί κυκλικής οικονομίας, στη χρήση έξυπνων τεχνολογιών, στην διαλογή στην πηγή, στην μεταφορά και την επεξεργασία και στην διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων και στην αποκατάσταση ρυπασμένων χώρων.

Η κυκλική οικονομία μπορεί να ενισχύσει την επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη, παράλληλα με την υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος.

Επίσης, έμφαση θα δοθεί στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, στην περιβαλλοντολογική, κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση για τη μέτρηση της βιωσιμότητας και του κοινωνικού αντίκτυπου (ESG: Environmental/ Social/Governance) των επενδύσεων.

Διαχείριση Υδάτων – Λυμάτων

Η ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων (συμπεριλαμβανομένων και θαλάσσιων) αποτελούν βασική επιλογή προκειμένου να διασφαλιστεί η καθολική πρόσβαση σε επαρκές και καλής ποιότητας νερό.

Θα δοθεί προτεραιότητα στην παρακολούθηση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων, στην αξιοποίηση των επιφανειακών νερών και όπου δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή, θα αξιοποιούνται και θαλάσσιοι υδάτινοι πόροι, με ιδιαίτερη έμφαση σε απομακρυσμένα και μικρά νησιά.

Η κάλυψη των αναγκών σε υποδομές διαχείρισης λυμάτων θα επικεντρωθεί πρωτίστως σε οικισμούς α’, β’ και γ’ προτεραιότητας και εφόσον διασφαλιστεί η επάρκεια των πόρων για την κάλυψη των αναγκών του Εθνικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Λυμάτων θα επιδιωχθεί έπειτα σε μικρότερους οικισμούς, βάσει εθνικού σχεδίου προτεραιοτήτων, ιδίως σε τουριστικές και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές με έμφαση σε μικρά νησιά.

Οι σχετικές παρεμβάσεις θα συνδυαστούν με την διασφάλιση της βιώσιμης διαχείρισης της ιλύος και την επαναχρησιμοποίηση του επεξεργασμένου ύδατος.

Αστικό Περιβάλλον (Ατμοσφαιρική Ρύπανση – Θόρυβος – Πράσινες υποδομές)

Στον συγκεκριμένο στρατηγικό τομέα, έμφαση θα δοθεί στην δημιουργία ενός αστικού περιβάλλοντος που θα στηρίζεται στην αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξή του, στο σχεδιασμό με βάση περιβαλλοντικές παραμέτρους και με βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης, κυρίως μέσω της ανάπτυξης πράσινων υποδομών και της αποκατάστασης των επιβαρυμένων περιβαλλοντικά αστικών χώρων καθώς και σε σημαντικές παρεμβάσεις ηλεκτροκίνησης.

Προστασία της βιοποικιλότητας

Η προστασία της βιοποικιλότητας και των δασών έχει ως στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, την αναβάθμιση της οικολογικής συνοχής του δικτύου NATURA 2000, την καλύτερη αντιμετώπιση των ξενικών ειδών, τη βελτίωση των οικοσυστημικών υπηρεσιών, την ικανότητα παρακολούθησης και καταγραφής απειλών και αναγκών διαχείρισης.

Επιπλέον, στον τομέα αυτό, θα πραγματοποιηθούν οριζόντιες δράσεις το πλαίσιο υλοποίησης του Σχεδίου Εθνικής Στρατηγικής για τα Δάση.