Οι νέοι αυτοκινητόδρομοι μπορούν να απογειώσουν το... ΑΕΠ

Σημαντικά οφέλη, καθώς οδηγούν σε αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 1,17 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο ετησίως, θα έχουν οι νέοι οδικοί άξονες που σχεδιάζονται στη χώρα όπως ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ), η ολοκλήρωση του Αξονα Κεντρικής Ελλάδας, του τμήματος Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα και των κάθετων αξόνων της Εγνατίας Οδού, σύμφωνα με την έκθεση Πισσαρίδη.

Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες της έκθεσης, τα οφέλη από τους νέους αυτοκινητόδρομους συνδέονται με αυτά που είχε η ολοκλήρωση του βασικού εθνικού δικτύου, μήκους 1.600 χιλιομέτρων, που παραδόθηκε το 2017 και συνδέει τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα). Το μοντέλο που χρησιμοποιούν βασίζεται σε εργασία του καθηγητή Οικονομικών του Yale Κώστα Αρκολάκη, ενός από τους συντάκτες της έκθεσης Πισσαρίδη.

Σύμφωνα με την έκθεση, «οι αυτοκινητόδρομοι που ολοκληρώθηκαν έως το 2017, με μήκος περίπου 1.600 χιλιομέτρων (…) συμβάλλουν σε αύξηση του ΑΕΠ κατά τέσσερα δισ. ευρώ τον χρόνο (ευρώ του 2017)», δηλαδή οδηγούν σε ετήσιο όφελος 2,5 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο. Συμβάλλουν επίσης «σε αύξηση της αναλογίας εξαγωγών προς ΑΕΠ κατά περίπου μισή ποσοστιαία μονάδα (με τη διευκόλυνση της μεταφοράς εμπορευμάτων προς τους συνοριακούς σταθμούς και τα εξαγωγικά λιμάνια)».

Όπως επισημαίνεται, το οικονομικό όφελος είναι μεγάλο, «δεδομένου ότι οι αυτοκινητόδρομοι που ολοκληρώθηκαν έως το 2017 είχαν ως κύριο αποτέλεσμα τη βελτίωση των μεταφορών μεταξύ των τριών μεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας, ενώνοντας Πάτρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Οι τρεις αυτές πόλεις συγκεντρώνουν μεγάλο μέρος του ενδοχώριου εμπορίου και παραγωγής».

Οι νέοι οδικοί άξονες μπορεί να μην έχουν τα ίδια οφέλη με το δίκτυο κορμού που έχει ήδη ολοκληρωθεί, αλλά «συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ σε περιφερειακούς δήμους, αμβλύνοντας περιφερειακές ανισότητες». Με τους νέους δρόμους, «θα υπάρξει μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ των δήμων της Δυτικής Ελλάδας, της Κρήτης και των βορειότερων δήμων της Μακεδονίας. Σημαντικό δε είναι ότι για αρκετούς δήμους (πάνω από 15% του συνόλου) το πραγματικό ΑΕΠ αυξάνεται πάνω από 1%». Το υπόδειγμα προβλέπει «ότι δεκάδες δήμοι της Μακεδονίας, της Ηπείρου, και της Θράκης θα έχουν αύξηση του πληθυσμού τους που θα υπερβαίνει το 2%», λόγω των οδικών αξόνων.

Ενδιαφέρουσες είναι και οι παρατηρήσεις της έκθεσης για το κόστος κατασκευής των αυτοκινητόδρομων, καθώς οι συντάκτες παραδέχονται πως είναι δύσκολο να μετρηθεί, «λόγω της τμηματικής παράδοσης των έργων και της εδαφικής ανομοιογένειας». Προστίθεται, πάντως πως «ένα μέσο κόστος δεν υπερβαίνει τα 10 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο. Για να μετατραπεί το κόστος κατασκευής σε ένα ετήσιο κόστος, ώστε να είναι συγκρίσιμο με το όφελος, «πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένα ετήσιο επιτόκιο και αυτό να προσαυξηθεί για τις αποσβέσεις και τη συντήρηση. Χρησιμοποιώντας ένα υψηλό επιτόκιο 5% και ένα ετήσιο κόστος συντήρησης 0.5 εκατ. ανά χιλιόμετρο, το ετήσιο κόστος ανά χιλιόμετρο δεν υπερβαίνει το 1 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο. Είναι επομένως σημαντικά χαμηλότερο από το εκτιμώμενο όφελος των αυτοκινητόδρομων, το οποίο είναι 2,5 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο».

Επενδύσεις σε υποδομές για να γίνει η Ελλάδα πραγματικός κόμβος

Οι συντάκτες της έκθεσης θεωρούν πως επενδυτικές προτεραιότητες στον τομέα των υποδομών αποτελούν η ολοκλήρωση του κεντρικού σιδηροδρομικού δικτύου, η βελτίωση των σιδηροδρομικών και οδικών προσβάσεων στα σύνορα, η αναβάθμιση των εξαγωγικών λιμανιών και η ενίσχυση της πολυτροπικότητας.

Ειδικά για το σιδηροδρομικό δίκτυο, οι προτάσεις συμβαδίζουν με τις ανακοινώσεις του υπουργείου Υποδομών για ενίσχυση των συνδέσεων με τα περιφερειακά λιμάνια καθώς και με τις γειτονικές χώρες. Στην έκθεση αναφέρεται πως «ο σιδηροδρομικός διάδρομος υψηλών ταχυτήτων που ολοκληρώθηκε πρόσφατα στο τμήμα μεταξύ Αττικής και Θεσσαλονίκης μπορεί να επεκταθεί νοτιοδυτικά προς την Πάτρα και βόρεια προς τα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία».

Θεωρείται πως «σε συνδυασμό με μέτρα βελτίωσης της διασύνδεσης μεταξύ των διαφορετικών μορφών μεταφοράς καθώς και της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας, ο άξονας Πάτρα - Αττική - Θεσσαλονίκη (ΠΑΘΕ) με την προέκτασή του προς τα βόρεια σύνορα της χώρας μπορεί να γίνει μια ανταγωνιστική πύλη εφοδιασμού της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και βορειότερων περιοχών της Ευρώπης με εμπορεύματα».

Για να γίνει αυτό, όμως, «απαιτούνται και βελτιώσεις στη λειτουργία των συνοριακών σταθμών ελέγχου, ώστε να μειωθεί ο χρόνος διέλευσης εμπορευμάτων. Οι έλεγχοι θα πρέπει να είναι καλύτερα συντονισμένοι με τις γειτονικές χώρες, ενώ ειδικά για τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες απαιτείται συντονισμός για την εξασφάλιση διαθεσιμότητας προσωπικού και μηχανών έλξης».

Για να γίνει η Ελλάδα πραγματικός κόμβος, απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις στα εξαγωγικά της λιμάνια που θα βελτιώσουν τις υπάρχουσες υποδομές τους, μειώνοντας το κόστος εξαγωγών και εισαγωγών. Εκτιμάται πως μέσω αναβάθμισης των οκτώ μεγάλων εξαγωγικών λιμανιών (Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηγουμενίτσα, Ηράκλειο, Χανιά, Βόλος, Αλεξανδρούπολη), το κόστος εξαγωγών και εισαγωγών μέσω αυτών θα μειωθεί κατά 20%.

Η μείωση του κόστους «αφορά όχι μόνο εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και εισαγωγές προϊόντων που προορίζονται για κατανάλωση στην Ελλάδα, αλλά και το εμπόριο προϊόντων που δεν παράγονται ή καταναλώνονται στην Ελλάδα αλλά περνούν από ελληνικό έδαφος. Με άλλα λόγια, η μείωση του κόστους εξαγωγών και εισαγωγών αποφέρει και αναβάθμιση της Ελλάδας ως διαμετακομιστικού κόμβου». Εκτιμάται πως η αναβάθμιση των οκτώ μεγάλων εξαγωγικών λιμανιών συμβάλλει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου μισό δισ. ευρώ τον χρόνο.

Οι άλλες επενδύσεις

Εκτός του άξονα ΠΑΘΕ, σύμφωνα με την έκθεση, «απαιτείται σχεδιασμός δράσεων για βελτίωση των συγκοινωνιακών υποδομών, με στόχο την ενίσχυση του επιπέδου κινητικότητας, προσβασιμότητας και περιφερειακής σύγκλισης στο σύνολο της χώρας. Τέτοια έργα μπορεί να περιλαμβάνουν τους κάθετους άξονες της Εγνατίας Οδού προς τα βόρεια σύνορα, τη σύνδεση των αυτοκινητόδροόμων Α1 και Α8, τις οδικές συνδέσεις Λαμία - Άμφισσα - Αντίρριο και Καλαμάτα - Πύλος, τον Νότιο Οδικό Άξονα Κρήτης με τους κάθετους άξονες, νέες σιδηροδρομικές συνδέσεις (Θριάσιο Πεδίο - Θήβα, Καστοριά - Φλώρινα - σύνορα, Νέος Λιμένας Καβάλας - Τοξότες Ξάνθης, Αλμυρός - Βόλος, Κορωπί - Λαύριο, ΔΑΑ - Ραφήνα και Θεσσαλονίκη - Έδεσσα), αναβάθμιση υφιστάμενων σιδηροδρομικών διασυνδέσεων και την ανάπτυξη οργανωμένων εμπορευματικών κέντρων (Θριάσιο Πεδίο, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα - Βόλος, Ηγουμενίτσα και Αλεξανδρούπολη)».