Διαδοχική ασφάλιση: Ποιες επιλογές έχουν οι δικαιούχοι

Τις διαδικασίες συντόμευσης του χρόνου απονομής των συντάξεων με διαδοχική ασφάλιση παράλληλα με την μείωση του προβλεπόμενου αριθμού ενσήμων που απαιτούνται για να μπορέσει κάποιος ασφαλισμένος σε πάνω από ένα πρώην Ταμεία να συνταξιοδοτηθεί καθορίζει εγκύκλιος που υπογράφει ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης.

Σε εφαρμογή της τελευταίας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης που μεταξύ άλλων προβλέπει απλούστευση των διαδικασιών και δίνει τη δυνατότητα συνταξιοδότησης ακόμη και κατά 7 χρόνια νωρίτερα, η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει ότι μειώνεται ο απαιτούμενος αριθμός ενσήμων για την έκδοση συνταξιοδοτικής απόφασης από το πρώτο κιόλας στάδιο της διαδικασίας, ώστε στην πράξη, το δικαίωμα να κρίνεται από τον τελευταίο φορέα ασφάλισης. Ταυτόχρονα δίνεται η δυνατότητα σε ασφαλισμένους με διαδοχική, άνω των 67 ετών, να λάβουν σύνταξη εφόσον έχουν αθροιστικά 15 έτη ασφάλισης.

Αναλυτικά, η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει ότι μειώνεται ο αριθμός των ημερών ασφάλισης που απαιτείται να έχει πραγματοποιήσει ο ασφαλισμένος στον τελευταίο ενταχθέντα Φορέα πριν την αίτηση συνταξιοδότησης ή τη διακοπή της ασφάλισης, προκειμένου να συνταξιοδοτηθεί από τον e-ΕΦΚΑ με τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις του τελευταίου ενταχθέντα Φορέα, τομέα, κλάδου, λογαριασμού.

Έτσι, για την συνταξιοδότηση λόγω γήρατος προβλέπεται η πραγματοποίηση 1.000 ημερών ασφάλισης (η.α.) συνολικά, από τις οποίες 300 η.α. κατά την τελευταία πενταετία πριν την αίτηση συνταξιοδότησης ή τη διακοπή της ασφάλισης, αντί 1.500 και 500 η.α. αντίστοιχα. Στην περίπτωση αναπηρίας ή θανάτου, απαιτείται η πραγματοποίηση 600 η.α. οποτεδήποτε, αντί 1.000 η.α. συνολικά εκ των οποίων 300 πριν τη διακοπή της δραστηριότητας.

Επίσης, καταργούνται τα δύο στάδια διαδικασίας εύρεσης των συνταξιοδοτικών προϋποθέσεων με τις οποίες θεμελιώνει ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτικό δικαίωμα και οι ευνοϊκότερες προϋποθέσεις εξετάζονται ήδη από την αρχή της διαδικασίας.

Σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις σε κανέναν από τους ενταχθέντες στον e-ΕΦΚΑ φορείς, το αίτημα συνταξιοδότησης δεν γίνεται αποδεκτό και δεν εξετάζεται σε δεύτερο στάδιο με τις διατάξεις του τελευταίου φορέα, όπως αυτό ίσχυε με το προηγούμενο καθεστώς του ν. 4387/2016, συντομεύοντας με τον τρόπο αυτό τη διαδικασία εύρεσης συνταξιοδοτικών προϋποθέσεων με τις οποίες ο ασφαλισμένος θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα.

Επίσης, σύμφωνα με το νόμο, η δυνατότητα χρήσης των διατάξεων περί διαδοχικής ασφάλισης εναπόκειται στην επιλογή του ασφαλισμένου. Η μοναδική περίπτωση που δεν μπορεί να υπάρξει μη συνυπολογισμός χρόνου ασφάλισης ενός Φορέα είναι όταν υφίσταται υπαγωγή στην ασφάλιση του Φορέα αυτού και μετά την 01.01.2017 στον e-ΕΦΚΑ. Προσοχή όμως, γιατί η προσμέτρηση χρόνου διαδοχικής ασφάλισης σε μεταγενέστερο της συνταξιοδότησης χρονικό σημείο δεν είναι δυνατή, καθώς η δήλωση περί συνυπολογισμού ή μη του χρόνου διαδοχικής ασφάλισης είναι δεσμευτική για τον ασφαλισμένο.

Τρόπος υπολογισμού της σύνταξης

Ως προς τον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης, πλέον, παρέχονται πολλές δυνατότητες στον ασφαλισμένο. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να επιλέξει τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος αυτοτελώς, σε ένα Ταμείο, χωρίς χρήση των διατάξεων της διαδοχικής ασφάλισης. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή, μπορεί να εκμεταλλευτεί τις ευνοϊκότερες διατάξεις ενός ταμείου για την θεμελίωση δικαιώματος, δεν θα μπορεί όμως να χρησιμοποιήσει το χρόνο που άφησε εκτός, για την βελτίωση του ύψους της σύνταξής τους.

Για παράδειγμα, ασφαλισμένος στο πρώην ΝΑΤ από το 1992 έως το 2014 και στον ΟΑΕΕ από το 2015 έως το 2016, το 2020 και σε ηλικία 52 ετών μπορεί να υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης στον e-ΕΦΚΑ καθώς θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τις διατάξεις του πρώην ΝΑΤ (20 έτη ναυτικής υπηρεσίας, 52 ετών). Για να κάνει χρήση των ευνοϊκών προϋποθέσεων του πρώην ΝΑΤ, αφήνει εκτός το διαδοχικό χρόνο ασφάλισης στον πρώην ΟΑΕΕ, ο οποίος δεν αξιοποιείται ούτε για την θεμελίωση ούτε για τον υπολογισμό της σύνταξης. Ο χρόνος του πρώην ΟΑΕΕ δεν θα μπορεί να προσμετρηθεί ούτε μεταγενέστερα για την προσαύξηση της σύνταξης του e-ΕΦΚΑ

Θεμελίωση δικαιώματος με χρόνο ασφάλισης στην ΤτΕ

Ασφαλισμένος που έχει διαδοχικό χρόνο ασφάλισης στο πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, στον πρώην ΟΑΕΕ και στην Τράπεζα της Ελλάδος. Μπορεί να λάβει μία σύνταξη από τον e-ΕΦΚΑ με μόνο το χρόνο ασφάλισης στον πρώην ΟΑΕΕ και να λάβει μία δεύτερη σύνταξη από τη Τράπεζα της Ελλάδος συνυπολογίζοντας και το χρόνο ασφάλισης του πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ (με την επιφύλαξη της ειδικότερης προϋπόθεσης της παρ. 3 του άρθρου 19 όπως ισχύει), σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.δ. 4202/1961, όπως ισχύουν.

Κατά τον υπολογισμό της εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης, ο e-ΕΦΚΑ θα λάβει υπόψη τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές μόνο των ετών ασφάλισης στον πρώην ΟΑΕΕ.

Θεμελίωση δικαιώματος στο κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ με συνυπολογισμό διαδοχικού χρόνου ασφάλισης των ενταχθέντων Φορέων του πρώην ΕΤΕΑ

Αντίστοιχες επιλογές έχει ο ασφαλισμένος και στην περίπτωση της διαδοχικής επικουρικής ασφάλισης. Αναλυτικά, και σύμφωνα με το νόμο Κατρούγκαλου (άρθρα 19 και 96 του ν. 4387/2016) η διαδικασία συνυπολογισμού του διαδοχικού χρόνου κύριας ασφάλισης των ενταχθέντων Φορέων στον κλάδο κύριας ασφάλισης, και στους ενταχθέντες Φορείς στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ, αποτελεί διακριτό δικαίωμα σε σχέση με τον κλάδο κύριας ασφάλισης. Οι ενταχθέντες Φορείς στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ στους οποίους εφαρμόζονται οι ανωτέρω διατάξεις συνυπολογισμού διαδοχικού χρόνου ασφάλισης είναι οι Φορείς με την υφιστάμενη μορφή που είχαν κατά την ένταξή τους στο πρώην ΕΤΕΑ, στη συνέχεια κλάδο επικουρικής ασφάλισης του πρώην ΕΤΕΑΕΠ (π.χ. ΕΤΕΑΜ, ΤΑΔΚΥ, ΤΕΑΥΕΚ κλπ).

Παράδειγμα

Ασφαλισμένος που έχει διαδοχικό χρόνο ασφάλισης στο πρώην ΕΤΕΑΜ (1983-1990), στο πρώην ΤΕΑΥΕΚ (1991-2000) και στο πρώην ΤΕΑΔΥ (2001-2019). Έχει επίσης ασφάλιση εκτός e-ΕΦΚΑ στο ΜΤΠΥ (2001-2019). Ο ασφαλισμένος μπορεί να λάβει:

• μία σύνταξη από τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ με συνυπολογισμό των χρόνων διαδοχικής ασφάλισης στα πρώην ΤΕΑΥΕΚ και ΤΕΑΔΥ.
• μία δεύτερη σύνταξη - μέρισμα από το ΜΤΠΥ συνυπολογίζοντας, σύμφωνα με διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης και το χρόνο ασφάλισης του πρώην ΕΤΕΑΜ (συνολικά χρονικά διαστήματα 1983-1990 ΕΤΕΑΜ και 2001-2019 ΜΤΠΥ, 7+18 = 25 έτη ασφάλισης).
• Ο ασφαλισμένος δύναται να μη προσμετρήσει στο ΕΤΕΑ (ΤΕΑΔΥ) τόσο το χρόνο ασφάλισής του στο ΕΤΕΑΜ, όσο και στο ΤΕΑΥΕΚ, καθότι δεν συνέχισε την ασφάλισή του για δραστηριότητα που υπαγόταν στα Ταμεία αυτά μετά την ένταξή τους στο ΕΤΕΑ κατά αναλογία της σχετικής πρόβλεψης για τον e-ΕΦΚΑ (παράγραφος 3 του άρθρου 19 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει).

Σημειώνεται ότι ο ασφαλισμένος δύναται να χρησιμοποιήσει το χρόνο ασφάλισης του πρώην ΙΚΑ - ΕΤΑΜ για να λάβει κύρια σύνταξη και στη συνέχεια να μην χρησιμοποιήσει το χρόνο του ΕΤΕΑΜ στον υπολογισμό της επικουρικής του, υπό την επιφύλαξη ότι δεν θα συνυπολογίσει κανένα διάστημα ΕΤΕΑΜ για τον υπολογισμό της επικουρικής. Το διάστημα που δεν θα χρησιμοποιεί εντός e-ΕΦΚΑ, μπορεί να το χρησιμοποιήσει με εκτός του e-ΕΦΚΑ Φορείς.

Θεμελίωση δικαιώματος με συνυπολογισμό χρόνου επικουρικού Φορέα που δεν εντάχθηκε στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και διαδοχικού χρόνου ασφάλισης ενταχθέντων Φορέων στο πρώην ΕΤΕΑ (νυν κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ)

Στις περιπτώσεις θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος στο πρώην ΕΤΕΑ με συνυπολογισμό διαδοχικού χρόνου ασφάλισης άλλου ομοειδή Φορέα επικουρικής ασφάλισης εκτός ΕΤΕΑ (π.χ. ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ, ΣΟΛ, Μετοχικά Ταμεία, κλπ), εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης του ν.δ. 4202/1961, όπως ισχύουν. Στις περιπτώσεις που έχει διανυθεί και χρόνος διαδοχικής ασφάλισης σε περισσότερους από έναν ενταχθέντες στο πρώην ΕΤΕΑ Φορείς ακολουθείται η διαδικασία του άρθρου 19 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει, προκειμένου να εξευρεθούν οι συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις του πρώην Φορέα με τις οποίες θα κριθεί το συνταξιοδοτικό δικαίωμα, είτε ως απονέμων είτε ως συμμετέχων φορέας, κατά τη διαδικασία εφαρμογής της διαδοχικής ασφάλισης με τους εκτός του πρώην ΕΤΕΑ Φορείς.

Παράδειγμα

Ασφαλισμένος που έχει διαδοχικό χρόνο ασφάλισης στα πρώην ΤΕΑΥΕΚ, ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ και ΤΕΑΔΥ, καταθέτει αίτηση συνταξιοδότησης στον τελευταίο Φορέα ασφάλισής του, στο πρώην ΕΤΕΑ (ΤΕΑΔΥ), νυν Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και ζητά: α) το συνυπολογισμό του διαδοχικού χρόνου ασφάλισής του εντός του e-ΕΦΚΑ (πρώην ΕΤΕΑ), σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 19 του ν. 4387/2016, όπως ισχύουν, καθώς και β) την εφαρμογή της διαδοχικής ασφάλισης των διατάξεων του ν.δ. 4202/1961, όπως ισχύουν, μεταξύ του e-ΕΦΚΑ (πρώην ΕΤΕΑ) και του ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ.

Αφού το πρώην ΕΤΕΑ (ΤΕΑΔΥ + ΤΕΑΥΕΚ) είναι ο τελευταίος και αρμόδιος Φορέας ασφάλισης (1500 η.α. συνολικά εκ των οποίων 500 η.α. την τελευταία πενταετία) αναζητά το χρόνο ασφάλισης του ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ (ν.δ. 4202/1961, όπως ισχύει).

Στη συνέχεια, κρίνει αν πληρούνται οι χρονικές προϋποθέσεις των 1000 - 300 η. α. στον τελευταίο ενταχθέντα Φορέα ασφάλισης στο πρώην ΕΤΕΑ και εν προκειμένω στο πρώην ΤΕΑΔΥ (άρθρο 19 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει).

Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 19 του ν. 4387/2016, το πρώην ΕΤΕΑ κρίνει εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος (όριο ηλικίας με το σύνολο του διαδοχικού χρόνου ασφάλισης) του πρώην ΤΕΑΔΥ.

Εάν δεν πληρούνται είτε οι θεμελιωτικές προϋποθέσεις είτε οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 19 (1000 - 300 η.α.) του τελευταίου ενταχθέντα Φορέα - πρώην ΤΕΑΔΥ, τότε το αίτημα εξετάζεται με τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις του προηγούμενου ενταχθέντα Φορέα ασφάλισης με τον περισσότερο χρόνο εντός του πρώην ΕΤΕΑ (ν. 4387/2016), στην προκειμένη περίπτωση στο πρώην ΤΕΑΥΕΚ.

Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του πρώην ΕΤΕΑ (του ΤΕΑΔΥ ή του ΤΕΑΥΕΚ) τότε ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτείται με απονέμοντα Φορέα το πρώην ΕΤΕΑ (e-ΕΦΚΑ) και συμμετέχοντα το ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης (ν. δ. 4202/1961).

Εάν δεν πληρούνται είτε οι προϋποθέσεις της αρμοδιότητας (1500 - 500 η.α.) είτε οι προϋποθέσεις θεμελίωσης του πρώην ΕΤΕΑ (δηλαδή τόσο του πρώην ΤΕΑΔΥ όσο και του πρώην ΤΕΑΥΕΚ), τότε το αίτημα διαβιβάζεται για κρίση στον προηγούμενο Φορέα επικουρικής ασφάλισης με τον περισσότερο χρόνο ασφάλισης (ν.δ. 4202/1961), εν προκειμένω στο ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ.

Το ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ κρίνει εάν με το σύνολο του διαδοχικού χρόνου ασφάλισης δικαιούται σύνταξης ο ασφαλισμένος από αυτό, ως απονέμοντα Φορέα, με συμμετέχοντα Φορέα ασφάλισης το πρώην ΕΤΕΑ (ν.δ. 4202/1961).

Εάν δεν πληρούνται οι συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις του ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ το αίτημα διαβιβάζεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.δ. 4202/1961, στον τελευταίο Φορέα ασφάλισης, ήτοι στο πρώην ΕΤΕΑ για να κριθεί σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του β' σταδίου της διαδικασίας της αρμοδιότητας (1.000 - 300 η.α.), των διατάξεων της διαδοχικής ασφάλισης (ν.δ. 4202/1961).

Εάν ο ασφαλισμένος δεν πληροί είτε τις προϋποθέσεις του β' σταδίου της αρμοδιότητας (1000 - 300 η.α.), είτε τις προϋποθέσεις θεμελίωσης του τελευταίου Φορέα, πρώην ΕΤΕΑ (ΤΕΑΔΥ ή ΤΕΑΥΕΚ), η αίτηση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις του ν.δ. 4202/1961, όπως ισχύουν, απορρίπτεται και τίθεται στο αρχείο.

Συνταξιοδότηση με 15ετία στα 67

Τέλος, η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει ότι ασφαλισμένοι με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης στο 67ο έτος της ηλικίας, μπορούν να λάβουν σύνταξη με συνυπολογισμό διαδοχικού χρόνου ασφάλισης, χωρίς να εξετάζεται η πλήρωση των ειδικότερων προϋποθέσεων των 1000 ημερών ασφάλισης συνολικά από τις οποίες 300 την τελευταία πενταετία. Με τον τρόπο αυτό ανοίγει η πόρτα συνταξιοδότησης σε πρόσωπα τα οποία με το προϊσχύον νομοθετικό πλαίσιο, παρότι είχαν συνολικά 15 έτη ασφάλισης δεν μπορούσαν να συνταξιοδοτηθούν ούτε όταν συμπλήρωναν το 67ο έτος της ηλικίας τους.

Παράδειγμα

Ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης στο πρώην ΝΑΤ 14 έτη και στο πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ 1 έτος. Σύνολο 15 έτη ασφάλισης. Έστω ότι ο ασφαλισμένος είναι 67 ετών και καταθέτει αίτηση συνταξιοδότησης στον e-ΕΦΚΑ. Ο ασφαλισμένος δεν δύναται να συνταξιοδοτηθεί με τις διατάξεις του πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ γιατί δεν έχει τις ειδικότερες προϋποθέσεις των 1000 η.α. εκ των οποίων 300 η.α. την τελευταία πενταετία πριν την διακοπή της ασφάλισης ή την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης. Ως εκ τούτου, η αίτηση θα πρέπει να εξεταστεί με τις διατάξεις του πρώην ΝΑΤ. Ωστόσο, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 1711/1987 του πρώην ΝΑΤ, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, ο διαδοχικά ασφαλισμένος πρέπει να έχει συμπληρώσει, μαζί με την υπηρεσία του πάνω σε πλοία και το χρόνο ασφάλισης σε άλλους φορείς, 20ετή τουλάχιστον συνθετική ναυτική υπηρεσία (βλ. σχετική εγκύκλιο Φ.1500/Δ17/61562/181/2018. Ο ασφαλισμένος του παραδείγματος δεν έχει 20 έτη διαδοχικής ασφάλισης ούτε 15 έτη ναυτικής υπηρεσίας. Ως εκ τούτου, εάν υποχρεωνόταν να επιλέξει τη χρήση των διατάξεων της διαδοχικής ασφάλισης, δεν θα μπορούσε να λάβει σύνταξη αν και θα είχε συμπληρώσει 15 έτη ασφάλισης στο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα και θα ήταν 67 ετών.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της παρ. 5 και ο ασφαλισμένος δύναται να συνταξιοδοτηθεί από τον e-ΕΦΚΑ χωρίς να εξετάζεται η πλήρωση των ειδικότερων προϋποθέσεων της παραγράφου 1 του άρθρου 26.