Υφεση 9% φέτος βλέπει για την Ελλάδα η S&P

Την πιστοληπτική αξιολόγηση ΒΒ-/Β και το σταθερό outlook επιβεβαίωσε για την Ελλάδα ο οίκος Standard and Poor's. 

Οπως αναφέρει, η ελληνική οικονομία αναμένεται να καταγράψει ύφεση 9% το 2020, λόγω της αρνητικής επίδρασης της πανδημίας, προτού ανακάμψει το 2021. Ο οίκος, στο βασικό του σενάριο, προβλέπει ότι η ελληνική οικονομία θα εμφανίσει σημαντική ανάκαμψη 6,8% το 2021, 5,5% το 2022 και 3,9% το 2023. 

Ο οίκος εκτιμά ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει επαρκή δημοσιονομικά περιθώρια, εν όψει των επιπλοκών της πανδημίας στην οικονομία και τον προϋπολογισμό, κάτι που υποστηρίζει το ελληνικό αξιόχρεο. 

Το θετικό και το αρνητικό σενάριο

Η S&P τονίζει ότι το ελληνικό αξιόχρεο θα μπορούσε να υποβαθμιστεί, αν η ανάκαμψη είναι σημαντικά κατώτερη των εκτιμήσεων, περιορίζοντας το δημοσιονομικό "μαξιλάρι" και οδηγώντας σε απόκλιση από τις τρέχουσες προβλέψεις στον προϋπολογισμό. 

Στον αντίποδα, θα μπορούσε να αναβαθμίσει το ελληνικό rating αν η επίπτωση της πανδημίας στην οικονομία μετριαστεί και αναστραφεί η συνδεδεμένη τάση επιδείνωσης των στοιχείων του προϋπολογισμού. Καταλύτης αναβάθμισης είναι επίσης η συνεχιζόμενη εφαρμογή οικονομικών πολιτικών για να αντιμετωπιστούν οι εναπομείνασες δομικές προκλήσεις για την οικονομία. Σε αυτό το σενάριο, η έκθεση των τραπεζών σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα μειωνόταν σημαντικά.  

Η ελληνική οικονομία 

Σε σχέση με την πανδημία, ο οίκος υποθέτει ότι θα υπάρχει ευρέως διαθέσιμο ένα εμβόλιο ή αποτελεσματική θεραπεία ως τα μέσα του 2021. Σε αυτό το σενάριο, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει το 2021, σε συνδυασμό με σταθερή πορεία του προϋπολογισμού και μείωση του λόγου χρέος / ΑΕΠ έως και το 2022. 

Το ελληνικό αξιόχρεο ωφελείται από τη δημοσιονομική υπεραπόδοση των τελευταίων ετών. Επίσης, η θέση της χώρας σε όρους χρηματοδότησης έχει βελτιωθεί σημαντικά εντος του 2020 λόγω της αποδοχής των ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ ως εχέγγυα αλλά και τη συμφωνία για τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. 

Ενώ το πρώτο έχει οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της πρόσβασης της χώρας στις αγορές με χαμηλό κόστος, το δεύτερο θα στηρίξει και θα επιταχύνει την οικονομική ανάκαμψη και, εάν χρησιμοποιηθεί αποδοτικά, θα δράσει ως καταλύτης για περαιτέρω δομικές βελτιώσεις στην ελληνική οικονομία. 

Σε όρους ωρίμανσης και μέσου επιτοκιακού κόστους, η Ελλάδα έχει ένα από τα πιο πλεονεκτικά προφίλ χρέους από όλες τις χώρες που καλύπτει ο οίκος. Μετά από μεγάλη αύξηση το 2020, η S&P προβλέπει ότι το χρέος γενικής κυβέρνησης και ο δείκτης χρέους / ΑΕΠ θα αρχίσουν να υποχωρούν από το 2021, υποβοηθούμενα απο την ανάκαμψη και την ομαλοποίηση του προϋπολογισμού. 

Το ελληνικό rating περιορίζεται από το ύψος του εξωτερικού και κυβερνητικού χρέους, αλλά και από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στον τραπεζικό κλάδο. 

Κατάρρευση επενδύσεων και εξαγωγών 

Η πανδημία και οι επιπτώσεις της θα οδηγήσουν σε σημαντική πτώση του ΑΕΠ εφέτος. Η πανδημία έχει περιορίσει τις καταναλωτικές δαπάνες και την οικονομική δραστηριότητα γενικότερα, παρά την αρχική επιτυχία στον περιορισμό της μετάδοσης στο πρώτο κύμα.

Η μικρή αντίδραση της οικονομίας μετά την άρση του lockdown ενέχει σημαντικά ρίσκα δεδομένου του δεύτερου κύματος κρουσμάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στους βασικούς της εμπορικούς εταίρους.

Ο οίκος προβλέπει κατάρρευση των επενδύσεων και ιδίως των νέων εξαγωγών φέτος, με τις αυξημένες δημόσιες δαπάνες να μην αντισταθμίζουν την πτώση στην ιδιωτική κατανάλωση. 

Τα μέτρα με χρηματοδότηση τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την ΕΕ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας εκτιμάται στα 24 δισ. ευρώ, ενώ εξετάζονται πρόσθετα μέτρα, ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας. Εαν δεν υπήρχε τέτοια δημοσιονομική αντίδραση, το ελληνικό ΑΕΠ θα υποχωρούσε σημαντικά περαιτέρω και πολλές επιχειρήσεις θα εξωθούνταν σε κλείσιμο, πλήττοντας την παραγωγική βάση της Ελλάδας.

Τα επόμενα χρόνια 

Ο οίκος αναμένει ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας το 2021, το ύψος της οποίας θα εξαρτηθεί κυρίως από την αποκατάσταση του τουρισμού. Την επόμενη τριετία, η ανάπτυξη στην Ελλάδα αναμένεται να κινηθεί πάνω από το μέσο όρο στην Ευρωζώνη.

Επίσης, ο οίκος αναμένει ισορροπημένη ανάπτυξη, βασισμένη στην εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές, αν και δεν αναμένει ότι τα τουριστικά έσοδα θα επιστρέψουν στα επίπεδα του 2019. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένει σταθερή άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης εν μέσω υψηλότερων επιπέδων απασχόλησης. 

Οι επενδυτική δραστηριότητα αναμένεται να υποχωρήσει έντονα φέτος λόγω της πανδημίας και των μέτρων περιορισμού, αλλά αναμένεται να ανακάμψει το 2021, μαζί με τις άμεσες ξένες επενδύσεις. 

Ενα από τα κλειδιά για ταχύτερη ανάπτυξη είναι η μείωση των τραπεζικών ΝΡΕs, κάτι που θα οδηγήσει σε αύξηση των χρηματοδοτήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα, μια προσπάθεια που θα περιπλακεί εάν επιμείνει η ύφεση. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για νέο σχήμα μείωσης των τραπεζικών κόκκινων δανείων είναι βήμα στη θετική κατεύθυνση και αναμένεται να αναπτυχθεί εντός του 2021.  

Η πανδημία γεννά ελλείμματα

Η πανδημία διέκοψε το ισχυρό σερί υπεραπόδοσης στο δημοσιονομικό μέτωπο, μετά την μεγάλη διόρθωση που έγινε ως αποτέλεσμα της κρίσης του 2010. Η S&P αναμένει έλλειμμα 8,8% του ΑΕΠ φέτος έναντι πλεονάσματος 1,5% του ΑΕΠ το 2019. Αυτό το στοιχείο οδηγεί σε πρωτογενές έλλειμμα κοντά στο 6% του ΑΕΠ.

Η έκθεση επισημαίνει ότι εκτός από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας ο προϋπολογισμός εμπεριέχει σειρά ρυθμίσεων που μειώνουν τη φορολογία και ότι η κυβέρνηση εκτιμά ότι οι τελευταίες θα αντισταθμιστούν από την πάταξη της φοροδιαφυγής, την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και την επανεκτίμηση του ΕΝΦΙΑ.

Ο οίκος εκτιμά ότι το 2021 η πορεία του προϋπολογισμού θα εξακολουθήσει να επηρεάζεται από την πανδημία, αν και η πλειονότητα των μέτρων στήριξης θα αποσυρθούν. Πιστεύει ότι το έλλειμμα θα περιοριστεί στο 3,8% του ΑΕΠ και το πρωτογενές στο 1,2% το ΑΕΠ.

Σε ότι αφορά το χρέος αναμένει ότι φέτος θα εκτιναχθεί στο 198% του ΑΕΠ και θα υποχωρήσει το 2021. Εξαιρουμένου του «μαξιλαριού» ρευστότητας υπολογίζει το χρέος στο 183%, στο υψηλότερο επίπεδο από όλες τις χώρες που αξιολογεί.

Παρά την παραπάνω ζοφερή εικόνα ο οίκος εξηγεί ότι η χώρα μπήκε στην πανδημία έχοντας ουσιαστικά «μαξιλάρια». Αυτό απεικονίζεται όχι μόνο στο ότι η υποκείμενη δομική θέση του προϋπολογισμού την οποία η S&P υπολογίζει στο 2% του ΑΕΠ το 2019, αλλά και στο ότι διαθέτει ταμειακά διαθέσιμα περί το 20% του ΑΕΠ, κάτι που περιορίζει δραματικά τις δανειακές ανάγκες. Επιπλέον, η S&P περιμένει ότι οι πληρωμές από τα ομόλογα SMP/ANFAs θα συνεχιστούν, παρά την χειροτέρευση των δημόσιων οικονομικών. Επιπρόσθετα η απόφαση της ΕΚΤ να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο QE είναι κλειδί ώστε η χώρα να δανείζεται με προσιτά επιτόκια.

Παρά το μεγάλο χρέος ο οίκος εκτιμά ότι το κόστος εξυπηρέτησης είναι κατά μέσο όρο στο 1,5% του ΑΕΠ στα τέλη του 2019, σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο όλων των κρατών που αξιολογεί με «BB». Η μέση ωρίμανση είναι στα 20,2 χρόνια με βάση τα στοιχεία 30 Ιουνίου 2020. Περιμένει ότι αυτό θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση του κόστους πληρωμής των τόκων στο μέλλον παρά την μεγάλη αύξηση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Οι τράπεζες

Οι ελληνικές τράπεζες μείωσαν τα κόκκινα δάνεια (NPEs) στα 59,7 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2020 αντί 68 δισ. ευρώ στα τέλη του 2019 (εξαιρουμένων αυτών εκτός ισολογισμού). Οι αρχές λανσάρισαν το σχέδιο Ηρακλής και όπως επισημαίνεται αυτές οι κινήσεις θα βοηθήσουν ώστε να «επιδιορθωθεί» ο μηχανισμός δημοσιονομικής μετάδοσης και να επιταχυνθεί η οικονομική ανάκαμψη.

Ωστόσο, επισημαίνει η S&P, εξαιτίας της πανδημίας αναμένεται αντιστροφή στη θετική τάση σχηματισμού νέων NPEs. Εκτιμά δε ότι, σε αυτό το περιβάλλον, η εφαρμογή του «Ηρακλή» είναι απίθανο να επιταχύνει τον αναμενόμενο ρυθμό μείωσης των κόκκινων δανείων.

Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση των ρυθμιστικών αρχών να δώσουν στις τράπεζες περισσότερη ευελιξία στον σχηματισμό NPEs μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερη πίεση σε ότι αφορά τις μετρήσεις ποιότητας ενεργητικού. Στο ίδιο πλαίσιο η απόφαση της ΕΚΤ να προσφέρει προσωρινή κεφαλαιακή ανακούφιση στις ευρωπαϊκές τράπεζες ως ένα βαθμό καταπραΰνει το συνολικό ρίσκο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Επιπρόσθετα, επισημαίνει ο οίκος, η πρόταση της ΕΚΤ για την bad bank, είναι βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Το έλλειμμα στο ισοζύγιο

Η S&P δεδομένων των μειωμένων τουριστικών εσόδων εκτιμά ότι το 2020 το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα διευρυνθεί στο 4,3% του ΑΕΠ. Σημειώνει ότι δομικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων σε ότι αφορά τον ελληνικό εξαγωγικό τομέα θέτουν τον κλάδο σε θέση να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία.