Στο ενοίκιο το 40% του οικογενειακού εισοδήματος στην Ελλάδα

Οκτώ στα δέκα νοικοκυριά στην Ελλάδα, που μένουν σε σπίτι με ενοίκιο, δαπανούν για την κάλυψη των αναγκών στέγασης τουλάχιστον το 40% του οικογενειακού εισοδήματος κάθε μήνα.

Τα στοιχεία προέρχονται από μελέτη που παραδόθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο («Πολιτικές για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε προσιτή στέγαση»). Δείχνουν πως τα ελληνικά νοικοκυριά με ενοίκιο βρίσκονται στη χειρότερη θέση στην Ε.Ε. όσον αφορά το ποσοστό διαθέσιμου εισοδήματος που δαπανούν για τη στέγασή τους, με δεύτερη χειρότερη τη Βουλγαρία και τρίτη χειρότερη τη Ρουμανία.

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, περισσότερο από το 40% του μηνιαίου εισοδήματος δαπανούν για στέγαση και τρία στα δέκα ελληνικά νοικοκυριά που μένουν σε δικό τους σπίτι, χωρίς να έχουν εξοφλήσει ακόμα το στεγαστικό δάνειό τους. Πρόκειται για ποσοστό νοικοκυριών που είναι τριπλάσιο από τα περισσότερο κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ακόμα και οι ιδιοκτήτες κατοικιών στη χώρα μας επιβαρύνονται πολύ περισσότερο για δαπάνες στέγασης (φόροι ακινήτων, λογαριασμοί ΔΕΚΟ, κ.α.) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. Για λόγους σύγκρισης, μεταξύ 2010 και 2018, το ποσοστό των νοικοκυριών στην Ε.Ε. που δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για στέγαση (ανεξάρτητα από το εάν πληρώνουν ενοίκιο ή στεγαστικό ή έχουν δικό τους σπίτι) παρέμεινε σταθερό στο 10%, δηλαδή σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τη χώρα μας.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης (με τελευταία την Κροατία), με βάση τις κρατικές δαπάνες για στέγαση φτωχότερων νοικοκυριών, είτε με τη μορφή στεγαστικών προγραμμάτων είτε μέσω επιδοτήσεων ενοικίων. Στη μελέτη τονίζεται πως αν υπολογίζονταν και το κόστος στέγασης, τότε 156 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα βρίσκονταν στο όριο της φτώχειας!

Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση όσον αφορά την πρόσβαση των νοικοκυριών της Ε.Ε. σε προσιτή στέγαση έχει χειροτερέψει σημαντικά για τα φτωχότερα νοικοκυριά. Σύμφωνα με τη μελέτη, αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά τη δυνατότητα να πληρώσουν για ένα αξιοπρεπές σπίτι (από πλευράς ποιότητας κατασκευής και παροχών), με τους Ελληνες να βρίσκονται, πάντως, σε πολύ καλύτερη θέση όσον αφορά την ποιότητα των κατοικιών. Τονίζεται, επίσης, πως δεν υπάρχουν κοινά και αναλυτικά στοιχεία για τους άστεγους της Ε.Ε., αν και σε πολλές χώρες η κατάσταση επιδεινώθηκε την τελευταία δεκαετία.

Κατά τη μελέτη, ένας από τους κύριους λόγους για την αύξηση του κόστους στέγασης και τις δυσκολίες των νοικοκυριών να αντιμετωπίσουν αυτές τις δαπάνες είναι το «financialization», δηλαδή η μετατροπή των κατοικιών σε χρηματοοικονομικό στοιχείο ή εμπόρευμα (commodity). «Εμπειρικά στοιχεία» δείχνουν, επίσης, πως οι ξένες επενδύσεις στην αγορά κατοικίας μιας χώρας αυξάνουν τις τοπικές τιμές και μειώνουν το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην περιοχή, ειδικά σε περιοχές όπου το απόθεμα κατοικιών αντιδρά πιο αργά στις μεταβολές τιμών.

Εσχάτως σοβαρή επίδραση στην αύξηση των τιμών και στη δυνατότητα των νοικοκυριών να πληρώσουν για ένα ικανοποιητικό σπίτι έχουν, σύμφωνα με τη μελέτη, και οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης (όπως το Airbnb), οι οποίες, όμως, δέχθηκαν βαρύ πλήγμα από την πανδημία. Η πανδημία, επισημαίνεται, θα δυσκολέψει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, εξαιτίας του περιορισμού των εισοδημάτων.

Οι μαζικές αγορές, κυρίως από Κινέζους, ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας και άλλες περιοχές, ώστε να ενταχθούν στο πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα» για άδεια διαμονής στη χώρα μας, σε συνδυασμό με την ένταξη χιλιάδων ακινήτων στο Airbnb, οδήγησαν τα τελευταία χρόνια σε έκρηξη τιμών σε περιοχές όπως το Κουκάκι, κ.α. Στοιχεία από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε Αγγλία και Ουαλία δείχνουν πως αύξηση κατά 1% στο ποσοστό των αγοραπωλησιών ακινήτων που γίνονται από ξένες επιχειρήσεις ή ιδιώτες οδηγεί σε αύξηση κατά 2,1% των τιμών, επισημαίνεται στη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προτείνεται να υπάρξουν κρατικές παρεμβάσεις, ώστε να ενισχυθεί η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας ή προς επενδυτές που προχωρούν στην κατασκευή νέων διαμερισμάτων, ώστε να ενισχυθεί η προσφορά. Προτείνεται, επίσης, η επανενεργοποίηση προγραμμάτων, όπως τα αντίστοιχα προγράμματα του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας στην Ελλάδα, καθώς θεωρούνται περισσότερο αποτελεσματικά π.χ. από την επιδότηση ενοικίου.

Μάλιστα επισημαίνεται πως τα μέτρα ενίσχυσης της ζήτησης μπορεί να έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουν οι κυβερνήσεις και να οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερες αυξήσεις ενοικίων και συνεπώς σε ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες των νοικοκυριών να αντεπεξέλθουν στις δαπάνες στέγασης. Γι’ αυτό δίνεται μεγαλύτερο βάρος σε στρατηγικές ενίσχυσης της προσφοράς προσιτών κατοικιών και προτείνεται η αξιοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων, η ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στη χρηματοδότηση οικιστικών σχεδίων, κ.α. Θεωρείται, μάλιστα, πως το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τη χρηματοδότηση αντίστοιχων έργων.

Τονίζεται, τέλος, πως και η φορολογία επί των ακινήτων, ειδικά όσων ιδιοκτητών διαθέτουν περισσότερα από ένα ακίνητα, είναι ένα ακόμα εργαλείο ώστε να ενισχυθεί η προσφορά κατοικιών. Γιατί; Διότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να πληρώσουν φόρους και έτσι δεν κρατούν κλειστά τα ακίνητά τους αλλά τα διαθέτουν στην αγορά. Επιπλέον περιορίζονται οι κερδοσκοπικές συναλλαγές.