Η φωτιά στην Μεταμόρφωση και τα «μυστικά» της ανακύκλωσης πλαστικών

Το έβδομο περιστατικό σε μονάδα που συνδέεται με ανακύκλωση/αποθήκευση πλαστικών από την αρχή του χρόνου ήταν η φωτιά στη Μεταμόρφωση εξαιτίας της οποίας πνίγηκε στον μαύρο καπνό η Αττική.

Οι φωτιές σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) και άλλες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ή αποθήκευσης πλαστικών, όπως είχε συμβεί τον Ιούνιο του 2015 στον Ασπρόπυργο, δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά, όπως υποστηρίζουν στελέχη της αγοράς ανακύκλωσης που ζητούν τη λήψη μέτρων. Μόνο το τελευταίο οκτάμηνο καταγράφονται αντίστοιχα περιστατικό σε Κόρινθο, Λάρισα, Αυλίδα, Θεσσαλονίκη, Ασπρόπυργο, Μάνδρα και Μεταμόρφωση.

Τα ίδια στελέχη επισημαίνουν πως μεγάλο τμήμα της αγοράς ανακύκλωσης πλαστικών λειτουργεί «στη ζώνη του λυκόφωτος». Εξαιτίας της απουσίας ουσιαστικών ελέγχων σε πολλές τέτοιες εγκαταστάσεις στοιβάζονται δίπλα – δίπλα τα πλαστικά με οικιακά απορρίμματα με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ωρολογιακή βόμβα. Επιπλέον, λόγω των χαμηλών διεθνών τιμών (με εξαίρεση το PET που χρησιμοποιείται κυρίως για μπουκάλια αναψυκτικών και φιλμ συσκευασίας) τα προς ανακύκλωση πλαστικά συσσωρεύονται σε αποθήκες ανά την Ελλάδα, που πιθανώς να μην τηρούν τις απαιτήσεις πυροπροστασίας. Έτσι αυξάνεται, επίσης, ο κίνδυνος ατυχήματος όπως συνέβη προ ημερών στην Μεταμόρφωση.

Η κατάσταση στη διεθνή αγορά έγινε πολύ δυσάρεστη την τελευταία τριετία καθώς το 2018 η Κίνα σταμάτησε τις εισαγωγές πλαστικών, ενώ ακολούθησαν πολλές χώρες του πλανήτη. Ακολούθησε αλυσίδα χρεοκοπιών εταιρειών ανακύκλωσης πλαστικού διεθνώς.

Στην ουσία δεν ανακύκλωναν το πλαστικό αλλά το εξήγαγαν στην Κίνα και άλλες φτωχές χώρες προκειμένου να πεταχτεί σε χωματερές, ποτάμια, κ.λπ, με τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Αντίστοιχα προβλήματα παρατηρήθηκαν και στην Ελλάδα, ενώ άρχισαν να πυκνώνουν τα ατυχήματα σε σχετικές εγκαταστάσεις. Η πανδημία έδωσε τη χαριστική βολή στις διεθνείς τιμές του ανακυκλώσιμου πλαστικού, με αποτέλεσμα σήμερα να απειλείται η βιωσιμότητα αρκετών μονάδων ανακύκλωσης ανά την Ευρώπη.

Όσα υποστηρίζουν οι άνθρωποι της αγοράς επιβεβαιώνονται από έκθεση (κείμενο διαμεσολάβησης) που έδωσε στη δημοσιότητα πριν από λίγες εβδομάδες ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) και αφορά το ΚΔΑΥ στον Ασπρόπυργο που είχε καεί το 2015. Στην έκθεση αναφέρεται πως το συγκεκριμένο ΚΔΑΥ «είχε πολλαπλάσια παραγωγική δυναμικότητα από την αδειοδοτημένη ενώ στον ακάλυπτο χώρο της εγκατάστασης και έξωθεν των ορίων της είχε δημιουργηθεί ΧΑΔΑ, από τη μακροχρόνια απόθεση αδιάθετων δεματοποιημένων προϊόντων, σύμμεικτων αστικών στερεών και εν δυνάμει επικινδύνων αποβλήτων»!

Η εταιρεία που διαχειρίζονταν το συγκεκριμένο ΚΔΑΥ «σύμφωνα με παλαιότερους ελέγχους, διενεργούσε παράνομες διασυνοριακές μεταφορές αποβλήτων από την Ελλάδα στη Βουλγαρία». Πρόκειται για παραβάσεις που είχαν διαπιστωθεί από το 2009 χωρίς να υπάρξουν σοβαρές κυρώσεις.

Στην έκθεση επισημαίνεται πως «τα Κέντρα ∆ιαλογής Ανακυκλώσιµων Υλικών (Κ∆ΑΥ) αποτελούν ένα ιδιαίτερα σηµαντικό κρίκο στην αλυσίδα της ολοκληρωµένης διαχείρισης αποβλήτων, αναγκαίο για την ενίσχυση της ανακύκλωσης. Ωστόσο, ο ΣτΠ -από την εξέταση σηµαντικού αριθµού υποθέσεων - διαπίστωσε ότι οι εν λόγω µονάδες αν και φέρονται ως «φιλοπεριβαλλοντικές» και διέθεταν τις προβλεπόµενες άδειες και εγκρίσεις, ωστόσο λειτουργούσαν καθ’ υπέρβαση των όρων αυτών και χωρίς να τηρούν τους εγκεκριµένους περιβαλλοντικούς όρους µε αποτέλεσµα τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την πρόκληση συνεπειών στη δηµόσια υγεία».

Επιπλέον, ο ΣτΠ «διαπίστωσε ότι σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις η µη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων θα µπορούσε να συνδεθεί µε την εκδήλωση πυρκαγιάς στις εν λόγω εγκαταστάσεις. Τέλος έχει διαπιστωθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε περιοχές που δεν έχουν ολοκληρωθεί τα έργα του ΠΕΣ∆Α και δεν υπάρχουν χώροι τελικής διάθεσης αποβλήτων, τα Κ∆ΑΥ, κατά παράβαση των προβλεπόµενων στη νοµοθεσία, χρησιµοποιούνται ως χώροι υποδοχής και προσωρινής αποθήκευσης των σύµµεικτων αστικών στερεών αποβλήτων».

Ο κ. Γιώργος Ηλιόπουλος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), υποστηρίζει πως είναι καιρός να σκεφτεί η πολιτεία την θεσμοθέτηση περιβαλλοντικής αστυνομίας ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η πυκνότητα των ελέγχων σε τέτοιες μονάδες.

Όπως λέει, «υπάρχουν 100 – 150 τέτοιοι χώροι αυτή τη στιγμή σε ολόκληρη την Ελλάδα που πρέπει να ελεγχθούν». Ο κ. Ηλιόπουλος θεωρεί, επίσης, πως πρέπει να αυξηθεί και παραγωγική ικανότητα της χώρας στην επεξεργασία / ανακύκλωση πλαστικών ώστε να παράγονται νέα προϊόντα. Σήμερα η Ελλάδα δεν διαθέτει σοβαρές τέτοιες μονάδες με τον αντιπρόεδρο της ΕΕΔΣΑ να προτείνει τη δημιουργία ενός προγράμματος «κυκλικής οικονομίας» στο επόμενο ΕΣΠΑ που θα στηρίξει κάποιες μεγάλες επενδύσεις για τη δημιουργία τέτοιων μονάδων.

Η ανάγκη για τη δημιουργία τέτοιων μονάδων ανακύκλωσης πλαστικών φαίνεται και από τα στοιχεία ευρωπαϊκών οργανισμών. Πρόσφατη έκθεση, από φορείς που δραστηριοποιούνται στην ανακύκλωση PET (Petcore Europe, Plastic Recyclers Europe), επισημαίνει πως για να επιτευχθεί ο στόχος της Ε.Ε. ώστε να συλλέγεται το 90% των πλαστικών μπουκαλιών αναψυκτικών πρέπει να διπλασιαστεί η παραγωγική ικανότητα των 28 κρατών – μελών σε μονάδες επεξεργασίας.

Το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων για τα πλαστικά μιας χρήσης

Υψηλούς στόχους, σε βαθμό που να θεωρούνται μη ρεαλιστικοί, για την ανακύκλωση πλαστικών μιας χρήσης περιέχει το νέο ΕΣΔΑ, που τέθηκε προ ημερών σε δημόσια διαβούλευση. Στο κείμενο επισημαίνεται πως «οι στόχοι είναι υψηλοί, επιλέχθηκε όμως να τεθούν στα επίπεδα των στόχων της οδηγίας 2018/851 προκειμένου η χώρα να παραμείνει στο πλαίσιο των κοινοτικών της υποχρεώσεων, καθώς η ευρωπαϊκή επιτροπή δε θα μπορούσε να κάνει δεκτό κάτι διαφορετικό». Παράλληλα όμως αυτό «αποτελεί ένα κίνητρο για τη χώρα προκειμένου να δρομολογήσει στρατηγικές, δράσεις και επιμέρους ενέργειες με δεδομένη τη συγκεκριμένη στόχευση, ώστε να καλύψει κατά το δυνατό περισσότερο το «χάσμα» που τη χωρίζει από τα λοιπά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Στο ΕΣΔΑ προβλέπεται, για παράδειγμα, η θεσμοθέτηση της πλήρους απαγόρευσης διάθεσης στην αγορά από 3 Ιουλίου 2021 των ακόλουθων προϊόντων: 1) Μπατονέτες 2) Μαχαιροπίρουνα (πιρούνια, μαχαίρια, κουτάλια, ξυλάκια φαγητού) 3) Πιάτα 4) Καλαμάκια 5) Αναδευτήρες ποτών 6) Ξυλάκια που προσαρτώνται και στηρίζουν μπαλόνια, εκτός από μπαλόνια για βιομηχανικές ή άλλες επαγγελματικές χρήσεις 7) Περιέκτες τροφίμων κατασκευασμένοι από διογκωμένο πολυστυρένιο (EPS) 8) Περιέκτες ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο (EPS) και τα καπάκια και καλύμματά τους 9) Κυπελάκια από διογκωμένο πολυστυρένιο (EPS) και τα καπάκια και καλύμματά τους 10) Προϊόντα που κατασκευάζονται από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη.

Επιπλέον, καθιερώνεται από 3/7/2024 η υποχρέωση διάθεσης στην αγορά πλαστικών περιεκτών ποτών έως 3 λίτρα, μόνο εάν τα καπάκια και τα καλύμματα που διαθέτουν παραμένουν προσαρτημένα στους περιέκτες κατά τη διάρκεια του προβλεπόμενου σταδίου χρήσης του προϊόντος. 

Περαιτέρω, εισάγονται ποσοτικοί στόχοι σχετικά με το ελάχιστο ποσοστό ανακυκλωμένου πλαστικού που πρέπει να περιέχουν οι φιάλες ποτών PET και συγκεκριμένα: α) από το 2025, οι φιάλες ποτών PET περιέχουν τουλάχιστον 25 % ανακυκλωμένο πλαστικό, υπολογιζόμενο ως μέσος όρος για όλες τις φιάλες ποτών PET που διατίθενται στην αγορά στην επικράτεια της χώρας· και β) από το 2030, οι φιάλες ποτών PET αποτελούνται κατά τουλάχιστον 35 % από ανακυκλωμένο πλαστικό, υπολογιζόμενο ως μέσος όρος για όλες τις φιάλες ποτών PET που διατίθενται στην αγορά στην επικράτεια της χώρας.

Καθιερώνεται η χωριστή συλλογή για ανακύκλωση τουλάχιστον του 77% κατά βάρος των πλαστικών φιαλών ποτών μέχρι το 2025 και του 90% μέχρι το 2029. Επιδιώκεται η «σταθερή και μετρήσιμη μείωση της κατανάλωσης έως το 2026, σε σύγκριση με το 2022 για συγκεκριμένα πλαστικά προϊόντα (κυπελάκια, συμπεριλαμβανομένων των καλυμμάτων και καπακιών τους, καθώς και περιέκτες τροφίμων άμεσης κατανάλωσης χωρίς περαιτέρω προετοιμασία)».