«Ψαλίδι» 1 δισ. στους πόρους για τις λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας

Σε δραματική μείωση των πόρων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης οδηγεί η τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να δικαιούται πια μόλις 700 με 750 εκατ. ευρώ, έναντι 1,724 δισ. ευρώ για την επόμενη μέρα των λιγνιτικών περιοχών της Δ. Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.

Τα παραπάνω έγιναν γνωστά κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου του αναλυτή πολιτικής του Green Tank Νίκου Μάντζαρη, ο οποίος παρουσίασε τις εξελίξεις γύρω από την υπόθεση της απανθρακοποίησης στην Ε.Ε. και την Ελλάδα, την έκβαση των διαπραγματεύσεων για τα κονδύλια του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης καθώς και τις προτάσεις του φορέα του.

Σύμφωνα με τον κ. Μάντζαρη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 με 21 Ιουλίου αποφάσισε να «ψαλιδίσει» τα ποσά του Ταμείου από τα 40 δισ. ευρώ, που είχαν αρχικώς προταθεί τον Μάιο, στα 17 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τον ίδιο, ότι στην Ελλάδα θα αντιστοιχούν κονδύλια της τάξης των 700 με 750 εκατ. ευρώ, ενώ η προηγούμενη πρόταση του Μαΐου έδινε στην Ελλάδα 1,724 δισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά, σημειώνεται, ότι πολλαπλασιάζονται με τη μόχλευση κι άλλων κονδυλίων. Για τη χώρα μας, το αποτέλεσμα έβγαζε πριν από δύο μήνες 6,5 δισ. ευρώ.

Το Green Tank σημείωσε ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου απορρίφθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συνεπώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά στην παρουσίαση νέας πρότασης στις αρχές Σεπτεμβρίου, ώστε να φτάσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα Σεπτεμβρίου κι έπειτα να διαρκέσουν οι διαπραγματεύσεις για το τελικό ύψος έως το τέλος της χρονιάς.

Τον Ιανουάριο, η πρώτη απόφαση στις Βρυξέλλες έδειχνε πόρους 7 δισ. ευρώ για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, έπειτα αυτοί ανέβηκαν στα 40 δισ. και τώρα τον Ιούλιο η νέα πρόταση δείχνει τα 17 δισ. ευρώ.

Πάντως κατά τον κ. Μάντζαρη, τα κριτήρια κατανομής των κονδυλίων στα κράτη-μέλη με λιγνιτικές περιοχές δημιουργούν αδικίες. Για παράδειγμα δεν λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο της ταχύτητας, με αποτέλεσμα 13 χώρες, μεταξύ τους και η Ελλάδα, που δεσμεύτηκαν για κλείσιμο των ανθρακικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, να τους αναλογούν τα χαμηλότερο μερίδιο της πίτας.

Αντίθετα η Πολωνία, που δεν έχει ανακοινώσει καμία απόφαση για κλείσιμο ανθρακικών μονάδων, παίρνει τη μερίδα του λέοντος… Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση την πρόταση της Κομισιόν του Μαΐου, η Πολωνία εισπράττει 8 δισ. ευρώ ενώ η Ελλάδα 1,724 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με σενάρια του Green Tank, αν ληφθεί υπόψη το κριτήριο της ταχύτητας και της ανεργίας, η χώρα μας δικαιούται πόρους 2,2 με 2,4 δισ. ευρώ.

Προτάσεις

Η έκθεση, που παρουσίασε το Green Tank και αφορά στην Ελλάδα, καταλήγει στις παρακάτω προτάσεις, που θα επιτρέψουν την αποφυγή λαθών του παρελθόντος και θα συνδράμουν στην επείγουσα ανάγκη για σωστό σχεδιασμό της επόμενης μέρας στις λιγνιτικές περιοχές της χώρας:

· Διακομματική συμφωνία: Παρά τις διαφορές για τον χρόνο απόσυρσης των μονάδων, μπορεί να υπάρξει ευρύ πεδίο σύγκλισης στον σχεδιασμό της επόμενης μέρας και κοινές διεκδικήσεις όλων των κομμάτων στους τομείς της διακυβέρνησης, της χρηματοδότησης και των συντονισμένων πρωτοβουλιών στο Ευρωκοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή.

· Διαμόρφωση ενός βιώσιμου και συνεκτικού σχεδίου: Στο υπό διαμόρφωση συνολικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης είναι απαραίτητο να διαμορφωθούν κριτήρια επιλογής έργων με γνώμονα την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, το μακροπρόθεσμο αποτύπωμά τους στην απασχόληση και την τοπικά προστιθέμενη αξία καθώς και τη διακλαδική διασπορά των οικονομικών δραστηριοτήτων.

· Συμμετοχικός Σχεδιασμός - Διαβούλευση: Ανεξαρτήτως της αρτιότητας του οποιουδήποτε σχεδίου, ιδιαίτερη σημασία έχει αυτό να διαμορφωθεί και να υλοποιηθεί με συμμετοχικό τρόπο, που να βασίζεται στη διαβούλευση και τη διαφάνεια.

· Σύστημα διακυβέρνησης: Το σύστημα διακυβέρνησης που θα κληθεί να υλοποιήσει τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης πρέπει να είναι απλό, διαφανές, με διακριτούς ρόλους για τους συμμετέχοντες στη λήψη αποφάσεων και ισορροπημένο ως προς την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ του κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των εργαζομένων, των επαγγελματικών φορέων, της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, πρέπει να διασφαλίζεται η συνέχειά του μέσα από τη συμμετοχή ανθρώπων ανεξάρτητων από τους εκάστοτε πολιτικούς συσχετισμούς σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

· Χρηματοδότηση: Το δύσκολο εγχείρημα του μετασχηματισμού των τοπικών οικονομιών στις λιγνιτικές περιοχές απαιτεί ένα μακροπρόθεσμο και σταθερό πλαίσιο χρηματοδότησης. Σε εθνικό επίπεδο, χρειάζεται διακομματική δέσμευση για τη συνέχιση της χρηματοδότησης της μετάβασης από εθνικούς πόρους σε βάθος δεκαετίας και διερεύνηση της δυνατότητας διοχέτευσης πόρων του πακέτου ανάκαμψης στις λιγνιτικές περιοχές. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα πρέπει να διεκδικήσει αλλαγή των κριτηρίων κατανομής των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.