Ποιοι κλάδοι δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα στην πανδημία

«Οι κλαδικές εκτιμήσεις, λόγω της απρόβλεπτης φύσης και διάρκειας της νέας οικονομικής κρίσης, υπόκεινται σε μια πληθώρα υποθέσεων, προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την πορεία των κλάδων και τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθεί καθένας από αυτούς στις μεταβολές της ζήτησης και της προσφοράς. Ως εκ τούτου, οι προβλέψεις για τις μεταβολές της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας ή του κύκλου εργασιών ανά κλάδο, στις οποίες προβαίνουν συμβουλευτικές εταιρείες όπως η Grant Thornton, η Ernst and Young (ΕΥ) αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), θα πρέπει να εκληφθούν μόνο ως ενδεικτικές των πραγματικών μεταβολών για το 2020. Για αυτόν τον λόγο καταγράφονται και σημαντικές διαφορές μεταξύ των σχετικών προβλέψεων».

Αυτό αναφέρει ανάλυση στο Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank με τίτλο: «Οι Κλάδοι της Οικονομίας στη διάρκεια του πενταμήνου των περιοριστικών μέτρων: Κύκλος Εργασιών, Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία και Προοπτικές για το δεύτερο εξάμηνο».

Οι αναλυτές σημειώνουν:

1. Τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν αμέσως μετά την εμφάνιση της πανδημίας στην Ελλάδα είχαν σαν αποτέλεσμα οι περισσότεροι κλάδοι της οικονομίας να υποστούν ισχυρό shock, τόσο από την πλευρά της προσφοράς, όσο και από την πλευρά της ζήτησης. Στο παρόν Δελτίο, εξετάζουμε την επίπτωση του lockdown στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων ανά κλάδο δραστηριότητας, κατά το πρώτο πεντάμηνο του έτους και παραθέτουμε τις προβλέψεις διαφόρων μελετών για τη συνολική πορεία του κύκλου εργασιών και της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) το 2020.

2. Η ανάλυση του κύκλου εργασιών αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση για την «ποσοτικοποίηση» του αρχικού αντικτύπου των περιοριστικών μέτρων στην παραγωγική δραστηριότητα και παρέχει μια ένδειξη για το ποιοι κλάδοι θα σημειώσουν ταχύτερη ή βραδύτερη ανάκαμψη μετά την πλήρη άρση των μέτρων. Ωστόσο, λόγω της υψηλής αβεβαιότητας, είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτιμηθεί το ακριβές μέγεθος της βραχυπρόθεσμης μεταβολής και ως εκ τούτου οι συνέπειες στο ρυθμό μεταβολής του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Επιπλέον, η συνολική επίδραση στην οικονομία θα εξαρτηθεί και από άλλους παράγοντες, όπως το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα παραμείνουν σε ισχύ οι εναπομείναντες περιορισμοί, το μέγεθος της μειωμένης ζήτησης από τους εμπορικούς εταίρους και η ταχύτητα με την οποία θα τεθούν σε ισχύ τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της Κυβέρνησης και τα προγράμματα ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα μέτρα περιορισμού της δραστηριότητας που επιβλήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας από το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου και μετά, επηρέασαν ιδιαίτερα τους κλάδους που σχετίζονται με τον τουρισμό (καταλύματα, μεταφορές, εστίαση) αλλά και την ψυχαγωγία. Επιπλέον, η σταδιακή άρση των μέτρων που αφορούσαν στις εν λόγω δραστηριότητες, πραγματοποιήθηκε σε μεταγενέστερο στάδιο, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους κλάδους (π.χ. εκκίνηση δραστηριότητας ξενοδοχείων δωδεκάμηνης λειτουργίας από την 1.6.2020, των λοιπών καταλυμάτων από 15.6.2020, αλλά και το πρώτο στάδιο απελευθέρωσης των πτήσεων προς το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» από 15.6.2020 κ.λπ.), ενώ κάποιοι περιορισμοί βρίσκονται ακόμα σε ισχύ (π.χ. προσωρινή απαγόρευση εισόδου στην Ελλάδα για επισκέπτες από συγκεκριμένες χώρες κ.λπ).

Σε όρους κύκλου εργασιών, οι κλάδοι που δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα κατά τη διάρκεια του lockdown από τα τέλη Μαρτίου έως τον Απρίλιο και μετά την άρση των πρώτων μέτρων τον Μάιο είναι εκείνοι των οποίων, η δραστηριότητα επηρεάζεται αφενός σε μεγάλο βαθμό από τους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης και αφετέρου από τη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών των νοικοκυριών. Στους κλάδους των τεχνών & ψυχαγωγίας και του τουρισμού, ο αντίκτυπος του lockdown ήταν τόσο ισχυρός που η πτώση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων τον Απρίλιο υπερέβη το 90% και το 85%, σε ετήσια βάση, αντίστοιχα, ενώ μεγάλη ήταν η μείωσή του και τον Μάιο. Σημαντική επιδείνωση κατά τη διάρκεια του lockdown σημείωσαν και άλλοι κλάδοι, όπως οι μεταφορές και η αποθήκευση, η ενημέρωση και η επικοινωνία, η διαχείριση ακίνητης περιουσίας, η μεταποίηση, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο και οι κατασκευές. Αντίθετα, πιο ανθεκτικοί έναντι της διαταραχής από τη μερική παύση της παραγωγικής δραστηριότητας αναδείχθηκαν οι κλάδοι υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (παροχής νερού, ηλεκτρικής ενέργειας, υγείας), η δημόσια διοίκηση και ο πρωτογενής τομέας (γεωργία, δασοκομία, αλιεία).

Συνολικά για τους πέντε πρώτους μήνες του 2020, η μεγαλύτερη πτώση, σε όρους κύκλου εργασιών, σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του 2019 καταγράφηκε στους κλάδους διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (-71,3%), καταλυμάτων και εστίασης (-61,4%), τεχνών, διασκέδασης και ψυχαγωγίας (-38,9%), διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων (-27,6%) και μεταφοράς και αποθήκευσης (-22,7%). Η συμβολή των κλάδων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης, αλλά και των μεταφορών στην ΑΠΑ, ανέρχεται σε 6,8% και 7%, αντίστοιχα.

Ειδικά για τον κλάδο καταλυμάτων και εστίασης σημειώνεται ότι το ύψος του κύκλου εργασιών στο πρώτο πεντάμηνο του έτους -όπως απεικονίζεται στο μέγεθος της σφαίρας- ήταν σημαντικά χαμηλότερο σε σύγκριση με τους υπόλοιπους κλάδους τόσο λόγω της εποχικότητας του τουρισμού, αφού το μεγαλύτερο μέρος των εισπράξεων συγκεντρώνεται στους καλοκαιρινούς μήνες, όσο και λόγω της αξιοσημείωτης πτώσης που σημειώθηκε στο διάστημα αυτό, εξαιτίας της πανδημικής κρίσης.

Επισημαίνεται δε, ότι οι κλάδοι που σχετίζονται με τον τουρισμό, εκτός από την άμεση συμβολή τους στην οικονομική δραστηριότητα που περιλαμβάνει την παροχή αγαθών και υπηρεσιών προς τους επισκέπτες, έχουν επιπλέον έμμεση και επαγόμενη συμβολή που εμπεριέχουν τις δαπάνες για την αγορά προϊόντων-υπηρεσιών, τις δαπάνες των απασχολούμενων του κλάδου, αλλά και τις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Όπως θα δούμε στην επόμενη ενότητα και δεδομένου ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στον τουρισμό αναμένονται να είναι έντονες καθόλη τη διάρκεια του τρέχοντος έτους -όχι μόνο λόγω των περιορισμών, αλλά και λόγω της επιφυλακτικότητας των πολιτών σε παγκόσμιο επίπεδο να ταξιδέψουν- η αρνητική επίδραση των εν λόγω κλάδων στη μεταβολή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας το 2020 προβλέπεται να είναι αξιοσημείωτη.

Το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, καθώς και η μεταποίηση σημείωσαν μικρότερη πτώση σε όρους κύκλου εργασιών κατά το πρώτο πεντάμηνο του έτους, συγκριτικά με τους ανωτέρω κλάδους, κατά 8,8% και 13,9%, σε ετήσια βάση, αντίστοιχα. Οι εν λόγω κλάδοι, ωστόσο, κατέγραψαν τους υψηλότερους κύκλους εργασιών κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2020, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους (40,3% και 25%, αντίστοιχα, του συνολικού κύκλου εργασιών). Επιπλέον, τα μερίδια που κατέχουν οι δύο αυτοί κλάδοι στην ΑΠΑ ανέρχονται σε 10,5% και 10,8%, αντίστοιχα και ως εκ τούτου αναμένεται, λόγω της βαρύτητάς τους, να έχουν σημαντική αρνητική επίπτωση στην ΑΠΑ της οικονομίας το 2020. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τον Μάιο ο ρυθμός μείωσης του κύκλου εργασιών του χονδρικού και λιανικού εμπορίου και της μεταποίησης επιβραδύνθηκε, εξέλιξη που πιθανόν να αποτελεί ένδειξη σταδιακής ανάκαμψης, παράλληλα με την επαναλειτουργία της δραστηριότητας των δύο κλάδων.

Τέλος, σημαντική πτώση του κύκλου εργασιών σημειώθηκε στους κλάδους της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού (ενέργεια, -12%) και των κατασκευών (-13,8%), εξαιτίας των μέτρων περιορισμού των μετακινήσεων, ενώ δραστηριότητες σχετικές με τις προτεραιότητες που προέκυψαν κατά τη διάρκεια του lockdown, όπως οι υπηρεσίες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας (-2,8%), αλλά και η γεωργία, δασοκομία και αλιεία (-5,8%), κατέγραψαν ηπιότερες μειώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι οριακά μειώθηκε ο κύκλος εργασιών και των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων (-0,3%), που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων νομικές και λογιστικές δραστηριότητες, διαφήμιση και έρευνα αγοράς κ.λπ., ενώ, αντίθετα, οριακά θετική ήταν η μεταβολή του κύκλου εργασιών του δημόσιου τομέα (+0,1%) που κατέχει μερίδιο 10,2% στην ΑΠΑ.

Προβλέψεις για Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία ανά κλάδο για το σύνολο του 2020

Οι προβλέψεις για τις απώλειες που θα μετρήσουν οι βασικότεροι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας το 2020 εξαιτίας της πανδημίας Covid-19, αφενός, ποικίλλουν και αφετέρου, ενέχουν μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας. Σε κάθε περίπτωση, οι κλαδικές εκτιμήσεις, λόγω της απρόβλεπτης φύσης και διάρκειας της νέας οικονομικής κρίσης, υπόκεινται σε μια πληθώρα υποθέσεων, προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την πορεία των κλάδων και τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθεί καθένας από αυτούς στις μεταβολές της ζήτησης και της προσφοράς. Ως εκ τούτου, οι προβλέψεις για τις μεταβολές της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας (ΑΠΑ) ή του κύκλου εργασιών ανά κλάδο, στις οποίες προβαίνουν συμβουλευτικές εταιρείες όπως η Grant Thornton, η Ernst and Young (ΕΥ) αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), θα πρέπει να εκληφθούν μόνο ως ενδεικτικές των πραγματικών μεταβολών για το 2020. Για αυτόν τον λόγο καταγράφονται και σημαντικές διαφορές μεταξύ των σχετικών προβλέψεων.

Οι εξεταζόμενες μελέτες υποθέτουν ότι το μεγαλύτερο πλήγμα θα δεχθεί ο κλάδος των καταλυμάτων και της εστίασης ή αλλιώς ο πυρήνας του τουρισμού αφενός εξαιτίας των κλειστών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια του lockdown, αφετέρου λόγω της επακόλουθης σχετικά χαμηλής ζήτησης και περιορισμένης εισροής τουριστών από το εξωτερικό κατά την αιχμή της τουριστικής περιόδου.

Σύμφωνα με την ΤτΕ (Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής 2019 - 2020), ο τουρισμός εκτιμάται ότι θα καταγράψει πτώση στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του, το 2020 συνολικά κατά 55% (Γράφημα 3), με τις μεγαλύτερες απώλειες να λαμβάνουν χώρα κατά τους θερινούς μήνες. Από την προβλεπόμενη πτώση της ΤτΕ για τη συνολική ΑΠΑ όλων των κλάδων κατά 7,7% το 2020, οι 3,9 ποσοστιαίες μονάδες αποτελούν συμβολή από τα καταλύματα και την εστίαση, τα οποία έχουν ευρεία πολλαπλασιαστική επίδραση στην οικονομία. Οι προβλέψεις της ΕΥ για τον κλάδο (“Covid-19, potential economic scenarios for Greece and their impact by sector”, June 2020) κάνουν λόγο για πτώση κατά 39% (μέσος όρος των τεσσάρων τριμήνων) στο βασικό σενάριο (Q1: -12%, Q2: -63%, Q3: -45%, Q4: -36%).

Στο ίδιο μήκος κύματος, η Grant Thornton με βάση τη «Μελέτη επίδρασης της Covid-19 στις Ελληνικές Επιχειρήσεις & την Ελληνική Οικονομία», εκτιμά ότι οι πωλήσεις των καταλυμάτων στη χώρα θα μειωθούν κατά 52% το 2020 σε σχέση με το 2019 και οι δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης κατά 41%, ενώ η συνολική πτώση της ΑΠΑ θα φθάσει στο 8,5%.

Πέραν του τουριστικού πυρήνα, όμως, κλάδοι των οποίων η δραστηριότητα έχει σχέση με τον τουρισμό, όπως οι μεταφορές, αναμένεται να υποστούν επίσης ισχυρό πλήγμα λόγω της πανδημίας. Η ΤτΕ αναφέρει ότι η συνολική απώλεια σε όρους ΑΠΑ στις μεταφορές και την αποθήκευση, η οποία αφορά όχι το σύνολο του έτους αλλά μόνο 2,5 μήνες , θα φθάσει το 8,1% το 2020 (Γράφημα 3), ενώ σύμφωνα με την ΕΥ , η ποσοστιαία ετήσια μείωση θα είναι της τάξης του 30,5% (μ.ο. τεσσάρων τριμήνων, Q1: -9%, Q2: -49%, Q3: -36%, Q4: -28%). Η Grant Thornton προβλέπει πτώση της τάξης του 46% και 42% στον κύκλο εργασιών των αεροπορικών και θαλάσσιων/ακτοπλοϊκών μεταφορών επιβατών, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τη μελέτη της εταιρίας, οι μόνοι κλάδοι που αναμένεται να παρουσιάσουν μικρή άνοδο των πωλήσεών τους το 2020 είναι οι τηλεπικοινωνίες (+1%) και η γεωργία, δασοκομία, αλιεία (+2%), ενώ τη μικρότερη πτώση προβλέπεται να έχουν η ενημέρωση και επικοινωνία και η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου και ατμού (-3% αμφότεροι).

Η μεταποίηση στο σύνολό της αναμένεται να απωλέσει ένα 16,3% (μ.ο. τεσσάρων τριμήνων, Q1: -5%, Q2: -26%, Q3: -19%, Q4: -15%) από την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της και ένα 4% του κύκλου εργασιών της το 2020 σύμφωνα με την ΕΥ και την Grant Thornton αντίστοιχα, με την ΤτΕ να αναφέρει ότι η συνολική απώλεια για τον κλάδο κατά τη διάρκεια των 2,5 μηνών της καραντίνας και της περιόδου επαναφοράς θα φθάσει το 3,45%. Για τις κατασκευές, η απώλεια της ΑΠΑ προβλέπεται στο 1,67% για τους 2,5 μήνες αναφοράς (ΤτΕ), ενώ στο βασικό σενάριο της ΕΥ, η μείωση είναι επίσης σχετικά χαμηλή (4,8%, μ.ο. τεσσάρων τριμήνων, Q1: -1%, Q2: -8%, Q3: -6%, Q4: -4%), με την κάμψη του κύκλου εργασιών να φθάνει στο 8%, σύμφωνα με την Grant Thornton. Τέλος, ως προς το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, η ΕΥ αναφέρει στο βασικό της σενάριο σχετικά χαμηλή μείωση της ΑΠΑ για το 2020 (2,5%, μ.ο. τεσσάρων τριμήνων, Q1: -2%, Q2: -7%, Q3: -1%, Q4: 0%), με την ΤτΕ να αναμένει απώλεια της ΑΠΑ της τάξης του 6,7% και την πρόβλεψη της Grant Thornton για τον κύκλο εργασιών να κάνει λόγο για μείωση κατά 6%.

** Δείτε ολόκληρη την ανάλυση και πίνακες στη στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"