Σε «τριπλή εποπτεία» οδεύει η Ελλάδα μετά τη Σύνοδο Κορυφής

Πανηγυρίζοντας έφυγαν από τις Βρυξέλλες σχεδόν όλοι οι ηγέτες της ΕΕ. Νότιοι και Βόρειοι καθησύχαζαν τους ψηφοφόρους τους ότι κέρδισαν στη διαπραγμάτευση που κράτησε -αδικαιολόγητα, για κάποιους- 4 μέρες, αφού το τελικό κείμενο ελάχιστα παρέκκλινε από τις αξιώσεις του Βορρά. Το κυριότερο, το δικαίωμα του «φρένου» που μπορεί να επιβάλλει μια χώρα πάνω στην πορεία εφαρμογής του μεταρρυθμιστικού προγράμματος μια άλλης χώρας. Κατά κάποιους, αυτό πλέον σφραγίζει και τη διαφορετική γραμμή Βορρά και Νότου.

Αρκεί να διαβάσει κάποιος όλη την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (δείτε τη στη δεξιά στήλη «Συνοδευτικό Υλικό» στα ελληνικά), 68 σελίδες στο σύνολο, για να καταλάβει τι ακριβώς συμφωνήθηκε και ποια πλευρά «κέρδισε» στα σημεία.

Η απόφαση ξεκαθαρίζει επίσης από ποια «εμπόδια» θα περάσει η χώρα μας μέχρι να καταφέρει να εισπράξει κονδύλια.

Με τη χθεσινή απόφαση, η Ελλάδα οδεύει πλέον σε μια ιδιότυπη τριπλή επιτήρηση:

1. Το μεταμνημονιακό πρόγραμμα και τις δεσμεύσεις και όρους που συνδέονται με εποπτεία από τους θεσμούς μέσω αξιολογήσεων, εγκρίσεις δόσεων από το Eurogroup και βεβαίως το χρονοδιάγραμμα της αποπληρωμής των δανείων.

2. Στην εποπτεία της Κομισιόν και των χωρών-μελών που θα αποφασίζουν εάν το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων και δεσμεύσεων που θα υποβάλουμε τον Οκτώβριο, ώστε να μπορέσουμε να λάβουμε τις επιχορηγήσεις, τηρείται. Εάν όχι, τότε οι αποδεσμεύσεις κονδυλίων παγώνουν.

3. Στην εποπτεία της Κομισιόν για τη σωστή απορρόφηση του ΕΣΠΑ και στην εποπτεία ότι όσα χρήματα απορροφούνται, πηγαίνουν σε έργα που έχουν εξαγγελθεί και εάν αυτά τα έργα υλοποιήθηκαν. Θα τρέχει επίσης και το Ευρωπαϊκό εξάμηνο.

Πόσα κονδύλια αναλογούν στην Ελλάδα

Από την απόφαση, προκύπτουν τα εξής νούμερα:

1. Από 19,5 δισεκατομμύρια για επιχορηγήσεις, από τις οποίες όμως τα 13,65 δισεκατομμύρια είναι εμπροσθοβαρή (το 70% δηλαδή) για την περίοδο 2021-2022. Το υπόλοιπο 30% διατίθεται μέχρι το τέλος του 2023.

Αναφέρει η απόφαση στη σελίδα 4, παράγραφο Α15: «Το 70% των επιχορηγήσεων που θα παρασχεθούν από το RRF ( Ταμείο Ανάκαμψης) δεσμεύεται για τα έτη 2021 και 2022. Το υπόλοιπο 30% δεσμεύεται πλήρως έως τα τέλη του 2023. Κατά κανόνα, ο ανώτατος όγκος των δανείων για κάθε κράτος-μέλος δεν θα υπερβαίνει το 6,8% του ΑΕΠ του».

2. Σε δάνεια 13,2 δισεκατομμυρίων για τα οποία, όπως και για τις επιχορηγήσεις, η Ελλάδα πρέπει να υποβάλει συγκεκριμένο σχέδιο και ρυθμίσεις και θα απορροφηθεί σύμφωνα με τους κανόνες και στους τομείς που θα καταρτίσει η Κομισιόν.

Αναφέρει η απόφαση στην παράγραφο Α18: «Τα κράτη-μέλη καταρτίζουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στα οποία εκτίθεται η μεταρρυθμιστική και επενδυτική ατζέντα του εκάστοτε κράτους-μέλους για τα έτη 2021-23. Τα σχέδια θα επανεξεταστούν και θα προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες το 2022, ώστε να ληφθεί υπόψη η τελική κατανομή των κονδυλίων για το 2023».

3. Σε κονδύλια του ΕΣΠΑ ύψους 38 δισεκατομμυρίων. Το ΕΣΠΑ έχει τους δικούς του κανόνες εκταμίευσης, που συνεχίζουν να υπάρχουν. Άλλωστε ένα από τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι η συνεχιζόμενη αστοχία στην απορρόφηση των κονδυλίων αυτών, κάτι που σημειώνεται σε όλες τις εκθέσεις των θεσμών από το 2010 μέχρι σήμερα. Για την κυβέρνηση θα είναι μεγάλη πρόκληση να μπορέσει να αυξήσει την απορρόφηση. Υπενθυμίζεται ότι εάν τα κονδύλια δεν απορροφηθούν στο χρονικό διάστημα που πρέπει, επιστρέφουν στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. 

Οι όροι και εποπτεία για το Ταμείο Ανάκαμψης, που πλέον λέγεται Recovery and Resilience Fund (RRF), δεν προϋπήρχαν.

Αποφασίστηκαν ad hoc από τη Σύνοδο Κορυφής, με αρκετά «αγκάθια» να παραμένουν ακόμα αδιευκρίνιστα. Ο ad hoc χαρακτήρας και η προσωρινότητα του Ταμείου αναφέρεται ξεκάθαρα στην πρώτη παράγραφο της απόφασης.

Μάλιστα, η πρόταση για αναθεώρηση του Ταμείου στο μέσο της διάρκειάς του απορρίφθηκε και δεν αναφέρθηκε καν ο λόγος. Σε ερώτηση του Εuro2day.gr προς νομικούς και πολιτικούς κύκλους της Κομισιόν, τι θα γίνει σε περίπτωση που η ύφεση από την Covid-19 είναι πιο βαθιά ή υπάρξει δεύτερο/τρίτο κύμα και προφανώς το Ταμείο δεν θα μπορεί να καλύψει τα κενά, η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι «σε τέτοια περίπτωση, οι χώρες θα μπορούν να κάνουν χρήση των δανείων του ESM, ο οποίος δημιουργήθηκε γι’ αυτό τον σκοπό».

Τον Σεπτέμβριο, αναμένεται η πρόταση της Κομισιόν για τις υποχρεώσεις του RRF και βεβαίως η περαιτέρω διαπραγμάτευση για τον κανόνα emergency break, που επίσης έγινε αποδεκτός από όλους τους ηγέτες της ΕΕ.

Ο κανόνας του «φρένου»

Οι χώρες του Βορρά, με πρώτη την Ολλανδία και με τη σιωπηλή αποδοχή της Γερμανίας, κατάφεραν να επιβάλουν τον κανόνα του emergency break.

Πώς έγινε αυτό, από τη στιγμή που όλος ο Νότος, συμπεριλαμβανομένου και του Έλληνα πρωθυπουργού, έλεγαν ότι δεν θα δεχθούν επιτήρηση πέραν του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου;

Απλά ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε ζήτησε κάτι πολύ σκληρό, δηλαδή, ομοφωνία σε κάθε εκταμίευση κονδυλίων και η Γερμανία βρήκε τη συμβιβαστική πρόταση για βέτο με πλειοψηφία. Αυτό ακριβώς που επεδίωκε η Ανγκελα Μέρκελ από τον Μάιο, όταν μιλούσε στην κοινοβουλευτική της ομάδα.

Το ερώτημα που προκύπτει, είναι γιατί δεν μπήκε καν στην συζήτηση να μην υπάρχει τέτοια πολιτική παρέμβαση από τα κράτη-μέλη, από τη στιγμή που διακηρυσσόταν από όλα τα κράτη-μέλη ότι θα υπάρξει πλήρης αλληλεγγύη αλλά και εμπιστοσύνη στον ρόλο της Κομισιόν.

Η απόφαση για το «φρένο», οι νομικές λεπτομέρειες του οποίου δεν έχουν ακόμα αποφασιστεί, είναι μια μεγάλη ήττα για τον Νότο και γενικά για τις χώρες που έχουν ανάγκη να ξεφύγουν από το ασφυκτικό πλαίσιο του RRF.

Έστω και μια χώρα να έχει προβληματισμό για το εάν καθυστερούν οι μεταρρυθμίσεις σε μια άλλη χώρα-μέλος, έχει δικαίωμα να θέσει φρένο. Μέχρι να διαλευκανθεί το θέμα, μπορεί να πάρει έως και τρεις μήνες. Μέχρι τότε, όμως, παγώνει η εκταμίευση.

Έχει σημασία να δούμε πώς αναγράφεται στην απόφαση, η θέση για το «φρένο», η οποία δεν χωράει καμία αμφισβήτηση. Στην παράγραφο A19 υποπαράγραφο 4 αναφέρεται: 

«Εάν, κατ’ εξαίρεση, ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη θεωρούν ότι υπάρχουν σοβαρές παρεκκλίσεις από την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων, μπορούν να ζητήσουν από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να παραπέμψει το θέμα στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Η Επιτροπή εκδίδει απόφαση σχετικά με την αξιολόγηση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των σχετικών οροσήμων και στόχων και σχετικά με την έγκριση των πληρωμών, σύμφωνα με τη διαδικασία εξέτασης.

Εάν το θέμα παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δεν λαμβάνεται καμία απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την ικανοποιητική εκπλήρωση των οροσήμων και στόχων και σχετικά με την έγκριση των πληρωμών έως ότου το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητήσει διεξοδικά το θέμα. Η διαδικασία αυτή δεν διαρκεί, κατά κανόνα, περισσότερο από τρεις μήνες, αφότου η Επιτροπή ζητήσει τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής. Η διαδικασία αυτή θα είναι σύμφωνη με το άρθρο 17 της ΣΕΕ και το άρθρο317 της ΣΛΕΕ».

Οι επιπλέον προϋποθέσεις από την Κομισιόν

Σύμφωνα με την απόφαση, τα κράτη-μέλη πρέπει να καταρτίσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας μέχρι τον Οκτώβριο, στα οποία θα εκτίθεται η μεταρρυθμιστική και επενδυτική ατζέντα του εκάστοτε κράτους-μέλους για τα έτη 2021-23.

Τα σχέδια θα επανεξεταστούν και θα προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες το 2022, ώστε να ληφθεί υπόψη η τελική κατανομή των κονδυλίων για το 2023.

Η Κομισιόν θα έχει δύο μήνες για να αξιολογήσει τις εθνικές προτάσεις. Η απόφαση αναφέρει ότι η Επιτροπή, προκειμένου να δώσει υψηλή βαθμολογία και να εγκρίνει τις προτάσεις, θα λάβει υπόψη:

1. Τα κριτήρια της συνεκτικότητας με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις
2. Την ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού
3. Τη δημιουργία θέσεων εργασίας
4. Την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα του κράτους-μέλους
5. Την αποτελεσματική συμβολή στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, που αποτελεί επίσης προϋπόθεση για θετική αξιολόγηση.

«Η αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εγκρίνεται από το Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία, βάσει πρότασης της Επιτροπής, μέσω εκτελεστικής πράξης την οποία το Συμβούλιο επιδιώκει να εκδώσει εντός 4 εβδομάδων από την πρόταση.

Η θετική αξιολόγηση των αιτήσεων πληρωμών θα εξαρτηθεί από την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων», αναφέρει η απόφαση.

Το 30% από το ΕΣΠΑ στο κλίμα

Εκτός από τις πιο πάνω προϋποθέσεις για τις επιχορηγήσεις και τα δάνεια, οι ηγέτες αποφάσισαν ότι το 30% από τα προγράμματα ΠΔΠ και NGEU θα πρέπει να αφορά την κλιματική αλλαγή.

Αναφέρει η απόφαση στην παράγραφο Α21: «Η δράση για το κλίμα θα ενσωματωθεί στις πολιτικές και στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται βάσει του ΠΔΠ και του NGEU. Γενικός κλιματικός στόχος ισοδύναμος με ποσοστό 30% θα ισχύει για το συνολικό ύψος των δαπανών από το ΠΔΠ και το NGEU και θα αποτυπωθεί σε κατάλληλους στόχους στην τομεακή νομοθεσία. Οι στόχοι αυτοί συμμορφώνονται με τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ έως το 2050 και συμβάλλουν στην επίτευξη των νέων στόχων της Ένωσης για το κλίμα έως το 2030, οι οποίοι θα επικαιροποιηθούν έως το τέλος του έτους. Κατά γενική αρχή, όλες οι δαπάνες της ΕΕ πρέπει να είναι συνεκτικές με τους στόχους της Συμφωνίας των Παρισίων».

Τα «αγκάθια» που δημιουργούνται

Σε αντίθεση με όσους υποστήριξαν ότι θα δοθούν υπερεξουσίες στις Βρυξέλλες, το αποτέλεσμα της Συνόδου τούς διέψευσε καθώς το τελευταίο πράσινο φως αναμένεται να δίνεται από το Συμβούλιο. Σε αντίθεση με τα προγράμματα ΕΣΠΑ, η τελική απόφαση σε περίπτωση βέτο θα δίνεται από τις χώρες-μέλη. Μια εξέλιξη που μπορεί να έχει πολλές προεκτάσεις.

Η Κομισιόν τώρα θα πρέπει να τρέξει για να συγκεκριμενοποιήσει τους τομείς στους οποίους θα διοχετευθούν τα χρήματα, που και πάλι θέλει την έγκριση του Συμβουλίου.

Αυτό που εξετάζεται από τον επίτροπο Γ. Χαν, όπως μας εξήγησαν οι πηγές της Κομισιόν, είναι να εφαρμοστούν δανειακά προγράμματα BRIDGE, ώστε οι χώρες-μέλη να μπορέσουν να κάνουν χρήση κονδυλίων πριν από τα μέσα του 2021, καθώς η χθεσινή απόφαση πρέπει να ολοκληρωθεί και να περάσει από όλα τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια για έγκριση.

Ίσως η μεγαλύτερη «συνέπεια» της χθεσινής απόφασης όμως, όπως αναφέρουν οι αναλυτές, είναι η περίπτωση να κάνει ένα βήμα πίσω η ΕΚΤ στη νομισματική της πολιτική, καθώς θεωρητικά οι ηγέτες ανέλαβαν επιτέλους την ευθύνη τους.

Εάν προχωρήσει η ΕΚΤ σε tightening bias, τότε θα δούμε την πραγματική αντίδραση των αγορών, που μέχρι τώρα και καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης ήξεραν ότι η φράση «whatever it takes» του Μάριο Ντράγκι κάλυπτε όλες τις διαρθρωτικές παραφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

*Δείτε όλη την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα Ελληνικά, στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".