Σύνοδος Κορυφής: Το καλό, το κακό και το… χειρότερο σενάριο

Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα βρίσκονται σήμερα και αύριο στις Βρυξέλλες, για να συζητήσουν για το Ταμείο Ανάκαμψης. Είναι η πρώτη φορά εν μέσω Covid-19 εποχής, που οι ηγέτες θα βρίσκονται στην ίδια αίθουσα, καθώς η φυσική παρουσία κρίθηκε ως αναγκαία προκειμένου να ξεπεραστούν οι πολλαπλές ενστάσεις που εμποδίζουν την πολυπόθητη συμφωνία.

Στο τραπέζι βρίσκονται δύο προτάσεις. Αυτή της Κομισιόν των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ και η πιο πρόσφατη συμβιβαστική πρόταση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ.

Και οι δύο προτάσεις έχουν απορριφθεί από πολλές χώρες-μέλη, στα εξής σημεία:

1. Στη διάρκεια του «πακέτου». Ο Βορράς θέλει το Ταμείο να είναι προσωρινό, με τις επιχορηγήσεις να έχουν διάρκεια 2 έτη.
2. Στην αναλογία δανείων - επιχορηγήσεων, με τον Βορρά να επιμένει να αυξηθούν τα δάνεια και να μειωθούν οι επιχορηγήσεις.
3. Στην επιτήρηση και τους επιπλέον όρους που θέλει μερίδα χωρών, ώστε να πει το «ναι» στις επιχορηγήσεις. Με πρώτη την Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Φινλανδία επιμένουν πως εκτός από την επιτήρηση της Κομισιόν, μέσω του ευρωπαϊκού εξαμήνου, πρέπει να υπάρχει το ΟΚ από τις χώρες-μέλη, όταν εκταμιεύονται οι όποιες επιχορηγήσεις. Υπενθυμίζουμε ότι η κάθε χώρα-μέλος θα κληθεί να προχωρήσει και σε μια δέσμη πολυετών μεταρρυθμίσεων, που θα συνδεθούν με το 7ετές δημοσιονομικό πλάνο και τις επιχορηγήσεις.
4. Στην επιτήρηση του προγράμματος. Η Ολλανδία θέλει η κάθε εκταμίευση-απόφαση να λαμβάνεται με ομοφωνία. Δηλαδή, έστω και μια χώρα να βάλει βέτο, οι εκταμιεύσεις δεν θα μπορούν να προχωρήσουν. Κάτι τέτοιο ανοίγει την κερκόπορτα σε εξωτερικές παρεμβάσεις σε όποια χώρα κάνει χρήση των επιχορηγήσεων. Η Γερμανία αντιπρότεινε στην Ολλανδία, οι αποφάσεις να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία. Όμως και πάλι, τέτοιου είδους απαίτηση δεν θυμίζει σε τίποτα την αλληλεγγύη προς τις «επιβαρυμένες» χώρες, η οποία διακηρύττεται εδώ και μήνες από τους ηγέτες της ΕΕ.
5. Στο συνολικό ύψος του πακέτου. Η Φινλανδία, για παράδειγμα, έχει δηλώσει την προτίμησή της για μικρότερο ποσό.

Ο ρόλος του Ολλανδού πρωθυπουργού

Τις πραγματικές διαπραγματεύσεις τις έχει αναλάβει η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, η χώρα της οποίας προεδρεύει της ΕΕ αυτό το εξάμηνο. Εδώ και ένα μήνα, χωρίζοντας την Ευρώπη σε 5 γκρουπ, πραγματοποιεί συναντήσεις και επαφές ούτως ώστε, όπως υποστηρίζει η ίδια, να οριστικοποιηθεί η απόφαση πριν το καλοκαίρι. Και αυτό γιατί η απόφαση πρέπει μετά να περάσει από έγκριση όλων των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων, ώστε να μπει σε εφαρμογή από 1η Ιανουαρίου 2021.

Η πορεία των διαπραγματεύσεων σήμερα και αύριο, όμως, φαίνεται να εξαρτάται εν πολλοίς από την τελική στάση που θα κρατήσει ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε.

Όπως μας είχαν αναφέρει ευρωπαϊκές πηγές, ο κ. Ρούτε επιδιώκει να εξέλθει των διαπραγματεύσεων ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της ΕΕ στη μετά Μέρκελ εποχή, εκτοπίζοντας τον επίσης φιλόδοξο Εμανουέλ Μακρόν.

Σε αντίθεση με τον Γάλλο πρόεδρο, ο κ. Ρούτε έχει στη σφαίρα της επιρροής του οκτώ χώρες: την Αυστρία, τη Δανία, τη Σουηδία τη Σλοβακία, τη Σλοβενία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία και την Τσεχία. Η καθεμία από αυτές έχει και τις δικές της αντιρρήσεις για τις προτάσεις που έχουν ακουστεί μέχρι τώρα, κάτι που εκμεταλλεύτηκε πλήρως ο Ολλανδός πρωθυπουργός.

Ποια είναι τα τρία σενάρια για το αποτέλεσμα της Συνόδου

Το πρώτο σενάριο είναι το λεγόμενο «καλό»: Να καταφέρει η κα Μερκελ να συγκεράσει όλες τις απόψεις, να έχει στο μανίκι της πολλούς άσους και επιπλέον δωράκια (τα λεγόμενα sweeteners), ώστε να υπάρξει συνολική συμφωνία και επί των όρων του πακέτου. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαντάζει εφικτό, τουλάχιστον για σήμερα. Αλλωστε η ΕΕ μάς έχει συνηθίσει να καταλήγει σε αποφάσεις την ύστατη στιγμή, η οποία για την κα Μέρκελ είναι το τέλος Ιουλίου, με πιθανή νέα έκτακτη Σύνοδο.

Το δεύτερο σενάριο έχει να κάνει με μια πολιτική συμφωνία (political understanding) για την αναγκαιότητα της ύπαρξης του Ταμείου, στις γενικές γραμμές του, με τις λεπτομέρειες να αποφασίζονται το φθινόπωρο. Αρκετοί αξιωματούχοι, τόσο από την Κομισιόν όσο και το Βερολίνο, μας είχαν προϊδεάσει ότι αυτό είναι το επικρατέστερο σενάριο. Γερμανικές διπλωματικές πηγές μάλιστα μας είχαν πει από τον Μάιο να μην εκπλαγούμε εάν οι διαπραγματεύσεις τραβήξουν μέχρι τον Δεκέμβριο, οπότε και τελειώνει η γερμανική προεδρία. Αυτή θα ήταν μια πολύ αρνητική εξέλιξη για την Ελλάδα και για όσες χώρες χρειάζονται άμεσα στήριξη, καθώς βάσει των διαδικασιών έγκρισης της απόφασης, τα πρώτα χρήματα δεν θα πρέπει να αναμένονται πριν το τέλος του 2021.

Μάλιστα, υπάρχουν φωνές εντός της ΕΕ που υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία στις λεπτομέρειες ενός τόσο μεγάλου πακέτου, χωρίς πρώτα να γνωρίζουμε τις πραγματικές επιπτώσεις από την Covid-19. Οι υπολογισμοί για το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν γίνει βάσει δεδομένων της Κομισιόν που δεν περιλαμβάνουν τις όποιες επιπτώσεις από τον κορωνοϊό. Με αυτή τη λογική, θα πρέπει να αναμένονται οι εκτιμήσεις της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου και οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν, που ανακοινώνονται κάθε Οκτώβριο.

Δεν είναι τυχαία η δημοσίευση-κόλαφος για το Ταμείο Ανάπτυξης που δημοσίευσε χθες (μια μέρα πριν τη Σύνοδο) το γερμανικό ινστιτούτο ZEW.

To τρίτο σενάριο είναι και το λεγόμενο «καταστροφικό». Δηλαδή, να τιναχθεί η Σύνοδος Κορυφής στον αέρα, χωρίς καν τη στοιχειώδη συμφωνία. Και με τη λογική ότι «έχουμε χρόνο μπροστά μας για απόφαση». Αν και ευρωπαϊκές πηγές αποδίδουν ελάχιστες πιθανότητες στο καταστροφικό σενάριο, υπάρχει φόβος να επικρατήσουν οι «εγωισμοί» κάποιων ηγετών, οι εθνικές πολιτικές και όχι η αλληλεγγύη.

Η θέση της Ελλάδας

Οι θέσεις της κυβέρνησης για το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν ανακοινωθεί, είναι όμως γενικόλογες. Η μόνη συγκεκριμένη τοποθέτηση ήταν αυτή του πρωθυπουργού στους FT ότι δεν θα δεχθεί επιπλέον όρους πλην των όσων ορίζει το ευρωπαϊκό εξάμηνο. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός έθεσε το θέμα των τουρκικών προκλήσεων στη συνεδρίαση του ΕΛΚ, που πραγματοποιήθηκε πριν από τη Σύνοδο Κορυφής. Δεν θα μπορέσει, λένε πληροφορίες, να το κάνει στη Σύνοδο, καθώς είναι έκτακτη και αφορά μόνο το Ταμείο Ανάκαμψης.

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί, είναι το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν βρέθηκε σε καμία συνάντηση χωρών του Νότου, ώστε να υπάρχει κοινή γραμμή. Και αυτό ίσως «κοστίσει» στη διαπραγμάτευση για τους επιπλέον όρους.

Μερικές σημαντικές συναντήσεις που έγιναν την τελευταία εβδομάδα, απούσης της Ελλάδας, είναι: Η μετάβαση του Ιταλού πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε στη Χάγη, για συνάντηση με τον Ολλανδό ομόλογό του, μετά από πρόσκληση του κ. Ρούτε. Αμέσως μετά ο Ιταλός πρωθυπουργός μετέβη στην Ισπανία, μετά από πρόσκληση του κ. Σάντσεθ, ο οποίος προσκάλεσε και τον Πορτογάλο κ. Κόστα. Είχαμε δηλαδή μια τριμερή Ισπανίας, Ιταλίας και Πορτογαλίας.

Αμέσως μετά μετέβη στην Ισπανία ο Ολλανδός κ. Ρούτε, όπου είχαμε τριμερή Ισπανίας, Ολλανδίας, Πορτογαλίας. Στο ενδιάμεσο, οι πρωθυπουργοί των πιο πάνω χωρών είχαν ξεχωριστές επαφές με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και με τη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ. Με την κα Μέρκελ ο κ. Ρούτε συναντήθηκε τρεις φορές μέσα σε 15 μέρες. Το ίδιο και ο κ. Μακρόν. Παράλληλα, ο κ. Ρούτε είδε και τους επικεφαλής της Σλοβακίας, Σλοβενίας, Ουγγαρίας και Τσεχίας.

Η Ελλάδα ήταν απούσα. Από το Μαξίμου είχε ανακοινωθεί μόνο τηλεφώνημα του κ. Μητσοτάκη στην κα Μέρκελ και στον κ. Μισέλ. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα ακόμα αντιμετωπίζεται με καχυποψία από μερίδα Βορείων, ο Έλληνας πρωθυπουργός, θα ανέμενε κανείς, να βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων, ώστε να αποφευχθεί η εποπτεία και οι επιπλέον όροι που φαίνεται πως έρχονται και θα έχουν βαρύνουσα πολιτική σημασία.